Alles heeft zo zijn charme in het duin, waar je ook loopt. Overal valt wel iets te zien of te ontdekken en of het bestudeerd is, is twee. Meestal wel. Soms gaan er jaren overheen voordat iets specifieks weer eens onderzocht wordt. Hieronder vindt u een dergelijk relaas.

En dat onderzoeken geldt dan met name voor duingebied dat niet zondermeer vrij toegankelijk is. Voor dat je daar mag en kan lopen moeten er heel wat hindernissen genomen worden en daarna nog, als laatste, het prikkeldraad.

Feit is wel dat je met een zoot stuifzand in je ogen bijna niets meer ziet en dat elke hap die je neemt je glazuur afschuurt en je jezelf afvraagt waar dit allemaal goed voor is. Een frisse neus is weliswaar lekker, maar het moet wel leuk blijven.

Probeer maar eens een dag in de herfst te plannen dat je van die eeuwige wind met het meegevoerde sedimentgesteente geen last hebt. Nou, die zijn er niet veel. Dus daar gok je dan maar op.

En daarna heb je van dat siliciumdioxide of gemalen kwarts ook nog last, maar dat leg ik zo wel uit.

Als actief lid van de Nederlandse Mycologische vereniging ben ik een aantal jaren lang 2 gebiedjes in het duin wezen monitoren op paddenstoelengebied. Ik heb daar een heleboel van geleerd, net als van die heel erg bekende boswachter (welke net niet de natuurquiz won) die mij daarbij wegwijs maakte en begeleidde. Maar na enige jaren weet ik het wel en wil ik weer eens wat anders…

Toen diende zich het zogeheten “zeereepproject” aan, wat inhield dat je de paddenstoelenflora in de primaire duinenrij ga bestuderen en inventariseren. Nu wordt daar niet dagelijks gekeken en dat maakt het interessant om soorten te vinden die nauwelijks door iemand worden gezien.

Tijdens excursies voorafgaand aan mijn klus in de zeereep hadden we al als paddenstoelenwerkgroep “de Noordkop” enkele bezoeken gebracht aan het Zwanenwater en La Miranda, ten zuiden van IJmuiden.

Daarbij werden ook enkele soorten gevonden die men uitsluitend in het nog vrijwel kale en zanderige duinmilieu kan vinden en er werd zelfs een voor Nederland nieuwe soort paddenstoel gevonden, Lepista subconnexa.

Dus behalve een frisse neus, een zoot zand met zout, pijnlijke spieren en gewrichten door al het geklauter door het rulle zand, levert het ook wetenschappelijk hoog aangeschreven en ook nog eens onbekend materiaal op, de paddenstoelenwereld is trouwens niet bepaald eenvoudig te noemen… Terminologie, soms heel geringe verschillen, reacties met chemicaliën, geur, kleur en smaak, noem alle soortspecifieke kenmerken maar eens op. En ondergetekende dacht dat alles allang bestudeerd was, maar de plaatselijke kosmos geeft op micrometers nog zijn geheimen prijs als je er wat moeite doet.

Op 25 september 2015 was het eindelijk zover, we gingen voor het eerst een duingebiedje lopen, direct ten zuiden van Bergen aan Zee. We waren uiteraard erg benieuwd wat we daar zouden gaan vinden. Bij paddenstoelen denk je niet aan een almaar onderstuivend en zilt/zout en soms erg droog of heet milieu. Toegegeven, de vergelijking met de soortenrijkdom van bv. Het Staatsbos te Schoorl gaat mank, maar toch… Door dat specifieke milieu kun je in de duinen spectaculaire soorten vinden, soorten die je nergens anders aantreft. Lang leve de evolutie.

Omdat het microscoperen en het raadplegen van de bijbehorende literatuur een vak apart is en je goed geoutilleerd moet zijn voordat je je vondsten met zekerheid tot een soort kunt herleiden, moet je de materie behoorlijk beheersen en dat was hetgeen wat er bij ons aan mankeerde. Maar, gelukkig voor ons wonen er drie gevorderde amateurmycologen ( nou, amateur…) bij ons in de buurt waar wij een beroep op konden doen. Met goede wil alleen kom je er niet. Het is bovendien een tijdrovend karwei, Friedhof van den Bergh heeft ons gelukkig geholpen. Sommige vondsten waren zo te determineren en bij andere bleef er wat twijfel maar na een paar dagen (!!) kwam bij één soort het verlossende antwoord; de geurloze collybia!

Daarnaast hadden we ook vlak naast deze paddenstoel de roomkleurige dikhoed gevonden, beiden aan de rand van een kruipwilgstruweel. En wat niet te determineren viel (zie introductie) als gevolg van het vele zand wat in de lamellen zat; het duinmatkopje! De geelbruine en grote duinvezelkop hadden we ook meegenomen. In het veld konden we ook nog het een en ander benoemen. En dat op mijn verjaardag, zulke kadootjes!

Dat zandmatkopje was ik al drie keer eerder tegengekomen op verschillende plaatsen maar ik wist nooit zeker welke soort dit was. Van deze soort hebben we geen materiaal, helaas zelfs geen foto, maar wel het streven om deze bij een volgend bezoek dit jaar wederom te vinden. Zie de verspreidingsatlas voor het voorkomen en hoe het zandmatkopje eruit ziet, een uitermate onopvallend koffiebruin bundeltje van 4 of 5 heel kleine paddenstoeltjes. Eigenlijk helemaal niks spectaculairs om te zien. Waar je hem exact kan vinden hou ik wel voor me, want zo meteen is ie bijna nog algemeen te noemen. Je kijkt er snel overheen, zo onopvallend. En ik vind dat het bijzonder moet blijven.

Het zeereepproject waar in principe iedereen aan mee kan doen, is met name gericht op het verstevigen van de status van het duingebied als natuurgebied en zal een bijdrage kunnen leveren aan de instant houding ervan. Misschien dat de duinbeheerders nog een potje Europees gemeenschapsgeld tegemoet kunnen zien als eindresultaat van alle vrijwillige inspanningen om dit zogeheten “Natura2000 “ gebied nog beter te kunnen beheren en te onderzoeken.

Wat algemenere soorten zoals de duinstinkzwam, duinfranjehoed, zandtulpje, zandputje, duineveldridderzwam et cetera vonden we natuurlijk ook maar niet onvermeld mag blijven dat dit duingebied ook de zandparasolzwam (nog maar net voor het eerst gevonden) en een voor Nederland nieuwe stuifballensoort herbergt. Nu nog de zandfranjehoed, de zandaardtong, de violette duinbekerzwam, de duinfopzwam, de duingordijnzwam en het duinkaalkopje zien te vinden en nog heel wat bijzondere soorten waar van de naam met duin- of zand begint… En dan de helminktzwam en de helmharpoenzwam niet te vergeten want ook helmgras is een bijzondere gastheer voor bijzondere gasten. Dat zandmatkopje. Wat is dat lastig als je dekglaasje steeds breekt bij het wegdrukken van de lucht uit de immersieolie.. En je wilt zo graag nog een zeldzame soort scoren…

Geurloze collybia

Roomkleurige dikhoed

Duinstinkzwam