Minister Schultz is op haar schreden teruggekeerd: de verruiming van bouwen langs de kust gaat de ijskast in. Na 17 december, de dag van het kabinetsbesluit ontstond er grote onrust bij natuurorganisaties en kustliefhebbers, die ‘Belgische toestanden’ vreesden. De petitie van Natuurmonumenten e.a. op Beschermdekust.nl werd opgeschaald, ondersteund door een stroom berichten in de media – zie onder voor een artikel uit de NRC van begin januari, en Jan Kuitenbrouwer schreef een mooie column. Na een maand bleek er een Kamermeerderheid tegen het kabinetsvoorstel. De minister heeft nu beloofd voorlopig geen onomkeerbare stappen te zetten, en wil met alle belangenorganisaties komen tot een ‘kustpact’.

[update 22 januari]

Het Rijk wil zich in de toekomst alleen nog met de kustveiligheid bemoeien. Foto Rolf Roos

De kwestie: op 17 december besluit het kabinet om bouwverbod buiten de bebouwde kom langs de kust op te heffen. Strandpaviljoens mogen vanaf nu het hele jaar blijven staan. Het Rijk geeft de regie uit handen, provincies en gemeenten moeten de ‘ruimtelijke kwaliteit’ bewaken. Het Rijk blijft wel de baas over de kustveiligheid. Die is nu op orde, zo stelt men, vandaar het het bouwverbod kan worden opgeheven. Dit artikel op nos.nl geeft meer achtergronden, dit item in Nieuwsuur van 19 januari is een handzame samenvatting (artikel en reportage).

Om wat voor bouwen gaat dit nu? Het betreft niet bouwen in de duinen, maar aan de randen, dus de binnenduinrand en het strand. Strandhuisjes, strandtenten, misschien ‘echte’ gebouwen bij strandopgangen. Of het gaat over het vol(ler) bouwen van de boulevard tussen Bloemendaal aan Zee en Zandvoort. Ongetwijfeld gaat het ook om betere ontsluiting en parkeerplaatsen.

Gemeente en provincie moeten gaan zorgen dat de verhoopte economische ontwikkeling in goede banen wordt geleid. Maar gaan ze dat ook doen? Gaat Rem Koolhaas los op de binnenduinrand van Zuid-Kennemerland of blijft ‘economische ontwikkeling’ beperkt tot het strand? Hoe zit het met het enige stuk duin dat geen Natura 2000-bescherming geniet: de Rijksduinen bij Wijk aan Zee? En wat kunnen we op de Waddeneilanden verwachten? Veel vragen. Het ministerie probeert op oudejaarsdag de onrust weg te nemen met deze vragen en antwoorden.

Wethouders willen bouwen

Bouwen langs de duinen kan gemeenten geld opleveren. Arjen Schreuder werkt in de NRC van 6 januari 2015 de casus ‘Vlissingen – Nollebos’ uit (zie onder). Dat ziet er niet best uit: een armlastige gemeente, een zwijgende projectontwikkelaar, een besloten gemeenteraadsvergadering. Binnenkort een ‘stadsdebat’, dat dan weer wel. Gelukkig is er een actiegroep Behoud het Nollebos.

Het rijk heeft een paar jaar geleden natuur en landschap al afgestoten naar de provincies. Als de kennis en het kapitaal van het rijk wegvalt, springen andere landelijk opererende partijen in het gat: adviesbureaus en – in het geval van bouwen langs de kust – projectontwikkelaars, bouwers en architecten. Zie Vlissingen. Tegengas komt van Natuurmonumenten met een oproep om ‘baywatcher’ te worden – zie beschermdekust.nl, met op de homepage een kaart met bouwplannen langs de kust (interessante kost, bij veel plannen kun je doorklikken naar acties die ertegen worden gevoerd). Inmiddels hebben meer dan 100.000 mensen zich hier aangemeld. Op 19 januari is de petitie aangeboden aan de Tweede Kamer, waar zich inmiddels  een meerderheid heeft gevormd die tegen de plannen is (waaronder de PvdA; VVD is voor).

Castricum aan Zee, 2011. Foto Joop van Houdt / Rijkswaterstaat

De waterschappen langs de kust laten begin januari weten dat het niet zo’n vaart zal lopen. Ook de Zeeuwse VVD-gedeputeerde Carla Schönknecht zegt dat we ons ‘voorlopig’ geen zorgen hoeven te maken. Ze voegt er een wellicht goed bedoelde maar onheilspellende zin aan toe: “We werken aan een kustvisie die over twee jaar van kracht moet worden. Tot die tijd gebeuren er geen enge dingen.”

Wat zegt de minister?

In een uitgebreid interview in Trouw (12 januari) spreekt minister Schultz tegen dat ze de kust wil volplempen: “Absoluut niet waar. (..) We gaan van ‘nee’ naar ‘nee, tenzij’. In de duinen blijven allerlei wetten en regels van kracht. Ook ik heb die plaatjes van enorme hoogbouw voorbij zien komen. Maar dat is niet de realiteit. Gebieden krijgen wel de kans om aantrekkelijker te worden, bijvoorbeeld voor toeristen. Denk aan strandpaviljoens die het hele jaar open kunnen blijven. Mits ze op palen staan. Je kunt in de duinen niet zomaar flats en bungalowparken neerzetten. Flats op palen, zie je die al voor je?” De kustveiligheid en de natuur staan voorop: “..als de veiligheid overeind moet blijven, als de natuur niet mag worden aangetast, blijft er echt een heel klein deel over dat bebouwd zou kunnen worden. Bijvoorbeeld, er ligt ergens een bunker. Wellicht is het aardig om daar een kleine horeca-faciliteit bij te hebben. Of een gemeente wil wat strandhuisjes neerzetten. Daar moet je aan denken.”

Uiteindelijk (21 januari) bindt de minister in. Het bouwverbod blijft vooralsnog staan. Wel gaat ze overleggen met belangenorganisaties om te kijken wat er nu wel en niet moet mogen als het gaat om bouwen langs de kust, en om te kijken of de regeldruk voor ondernemers langs de kust omlaag kan. Ze wil komen tot een ‘kustpact’, naar analogie van het natuurpact van een aantal jaren geleden.

In de media

• 22 januari, artikel uit Trouw ‘Schultz verslikt zich in haar bouwplannen voor de kust’
• 19 januari: item nieuwsuur, met Walcheren, Breskens, Adriaan Geuze en een interview met de minister
• 19 januari: aanbieding van ruim 80.000 handtekeningen aan de Tweede Kamer
• nu.nl: meerderheid van de Tweede Kamer tegen
• Petitie: beschermdekust.nl
• Trouw spreekt minister Schultz uitgebreid, hier het gehele interview (12 januari 2016)
• nos.nl bespreekt het besluit van het kabinet in dit artikel (8 januari 2016)
• de column van Jan Kuitenbrouwer (NRC 2 januari 2016)
• beschermdekust.nl – natuurorganisaties willen bouwen langs de kust tegengaan
• Geruststellende geluiden van de Unie van Waterschappen (4 januari 2016) – die ook doorklinken in dit artikel uit Binnenlands Bestuur (1 januari 2016)
• 31 december: vragen en antwoorden van het ministerie van IenM naar aanleiding van de eerste publiciteit
• Een item uit Vroege Vogels van 30 december 2015
• Een interessant artikel uit de hoek van de architectuur (22 december 2015): Bouwen langs de kust mag van het kabinet. Maar willen we het ook?
• De eerste zuinige reacties uit politiek en natuur stonden al snel in dit artikel in Trouw (21-12-2015)

Op 31 december 2015 verscheen dit stuk van Arjen Schreuder in de NRC.

“Natuurorganisaties maken zich zorgen over het besluit van het kabinet om meer bebouwing langs de kust toe te staan. „Wat we van het kabinet hadden verwacht, is een visie op ons unieke kustgebied. Maar het tegenovergestelde is gebeurd”, zegt stafmedewerker Frans van Zijderveld van Vereniging Natuurmonumenten.

Het algemeen geldende verbod op bebouwing buiten de bebouwde kom in het kustgebied komt te vervallen, besloot het kabinet ruim tien dagen geleden. „De kustverdediging is goed op orde en toekomstbestendig, dat geeft ruimte voor nieuwe initiatieven”, zo heette het. Over de „ruimtelijke kwaliteit” van de kust gaan sinds de decentralisatie de provincies en de gemeenten. Over echte natuurgebieden hoefden de liefhebbers zich geen zorgen te maken, liet minister Schultz van Haegen, VVD) na de eerste bezwaren weten. De natuurwetgeving „blijft gewoon van kracht”, twitterde ze. Het kabinetsbesluit gaat meer om strandtenten die ’s winters niet meer hoeven te worden afgebroken, en „kleinschalige bouw van bijvoorbeeld strandhuisjes waar veiligheid en natuur niet in het geding zijn”, aldus de minister.

Het besluit betekent echter wel dat gebieden langs de kust die niet tot de beschermde natuur worden gerekend, aan projectontwikkelaars worden „weggegeven”, stelt Natuurmonumenten. Het opheffen van het bouwverbod zou zomaar eens kunnen leiden tot een beeld als van de Belgische kust, waarvan grote delen zijn bebouwd. „Belgen vinden hun eigen kust niet meer mooi en komen daarom nu nog naar Nederland”, aldus Van Zijderveld.

Dat in beschermde natuurgebieden nog altijd niet mag worden gebouwd, doet aan de bezorgdheid van de natuurorganisaties niets af. Er zijn veel „overgangsgebieden” die wél bebouwd kunnen worden, en die afbreuk zullen doen aan die echte natuur. „Het strand is veelal niet beschermd. Dus krijgen we straks allemaal strandhuisjes, met wegen er naartoe, en achter de duinen ook nog eens vakantieparken. Zo wordt de beschermde natuur geïsoleerd, en wordt het landschap aangetast”, aldus Van Zijderveld.

Een woordvoerder van minister Schultz van Haegen stelt dat de belangen van het landschap nog altijd worden geborgd door besluitvorming in provincies en gemeenten. Een coalitie van natuurorganisaties startte enkele maanden geleden juist een campagne tegen het grote aantal plannen van projectontwikkelaars op met name de Zeeuwse en Zuid-Hollandse eilanden. De organisaties vrezen dat veel gemeenten zwichten voor het geld, en onvoldoende samenwerken zodat een „wildgroei” aan bouwplannen kan ontstaan. Ook vrezen de organisaties dat provincies niet de regie nemen om deze wildgroei tegen te gaan.”