over de site | contact | info auteurs | toegang auteurs
  • Home
  • Nieuws
  • Thema’s
    • Ontstaan van de kust
      • Duinen als zeewering
      • Klimaat en duinen
    • Archeologie
    • Zeedorpen
    • Jacht
    • Duinlandbouw
    • Cartografie
    • Veldnamen
    • Militaire kustverdediging
    • Waterwinning
    • Natuur en landschap
      • Flora en vegetatie
      • Fauna
      • Bos
      • Natuurbeheer
    • Strand
    • Recreatie
    • Beeldende kunst
  • Gebieden
    • Zeeland
    • Zuid-Hollandse eilanden
    • Zuid-Hollandse vasteland
    • Zuid-Kennemerland
      • Amsterdamse Waterleidingduinen
      • Nationaal Park Zuid-Kennemerland
      • Kennemerstrand
    • Noord-Kennemerland
      • Wijk aan Zee
      • Noordhollands Duinreservaat
      • Bergen
      • Schoorlse Duinen
    • Noordkop
      • Camperduin-Petten
      • Zwanenwater
      • Zijpe- en Hazepolder
      • Callantsoog
      • Noordduinen
      • Den Helder
    • Texel
      • Zuidpunt van Texel
      • Duinen bij Den Hoorn
      • Duinen bij De Koog
      • Ten noorden van De Koog
    • Vlieland
    • Terschelling
    • Ameland
    • Schiermonnikoog
    • Rottumerplaat / Rottumeroog
  • Landschapselementen
    • Eendenkooien
    • Landgoederen
    • Wegen en paden
    • Kanalen
    • Stuifdijken
    • Agrarisch
    • Militair
    • Heemtuinen
    • Recreatief
  • Portretten
  • Onderzoek
  • Hotspots
  • Natuurmedia
rss

Artikel

18
JAN
2016

Thijsse’s Hof wordt rijksmonument

Ger Londo en Eline Jörg
Flora en vegetatieHeemtuinen
Tags : heemtuin, Thijsse
Posted By : Rolf Roos
Comments : 0

Schermafbeelding 2016-01-18 om 12.35.15

In 2015 werd Thijsse’s Hof een rijksmonument. Terecht. Want negentig jaar geleden deed de beroemde natuurbeschermer Jac. P. Thijsse iets nieuws. Hij legde ter educatie een tuin vol inheemse planten aan. De Hof in Bloemendaal functioneert nog steeds.

Eind negentiende eeuw was de natuurlijke rijkdom in Nederland behoorlijk afgenomen. Daar waren de verste-delijking en de intensivering van de agrarische cultuur de oorzaak van. Als reactie kregen veel mensen juist meer waardering en belangstelling voor de natuur. Via boeken, tijdschriften en verenigingen bereikten natuurstudie, -bescherming en -educatie een groot publiek. De gangmakers waren Jac. P. Thijsse en Eli Heimans. Rond 1900 stonden zij aan de wieg van organisaties die we nu nog steeds kennen, zoals Natuurmonumenten,
de Nederlandse Natuurhistorische Vereniging en de Nederlandse Ornithologische Unie.
Bovendien is Thijsse de schrijver van negentien albums van Verkade over de natuur. Bij de koekjes en de beschuiten zaten plaatjes om in te plakken. De albums werden zeer populair, omdat Thijsse er goed in slaagde de schoonheid van de natuur over te brengen. Ook bepleitte hij de aanleg van ‘instructieve plantsoenen’. Met tuinen vol inheemse planten en dieren wilde hij het contact tussen mens en natuur bevorderen.

Droom

In 1925 werd Thijsse zestig. Ter gelegenheid daarvan waardeerde Bloemendaal haar ingezetene met een gebied ter grootte van twee hectaren: Thijsse’s Hof. Het stuk grond in het Bloemendaalse Bos mocht hij geheel naar zijn inzichten aanleggen. Hier kon Thijsse zijn droom verwezenlijken: een tuin met planten en dieren uit de omgeving, Kennemerland. Hij liet hem ontwerpen door de bekende tuinarchitect Leonard A. Springer en aanleggen door Cees Sipkes, die toentertijd de eerste kwekerij van inheemse planten in Nederland begon. Thijsse leverde onder meer lijsten met geschikte planten. Het braakliggende aardappelakkertje met eikenhakhout in het bos werd omgevormd tot een idyllische heemtuin in de Engelse landschapsstijl. Een centrale vijver met zeer flauwe taluds zorgde voor geleidelijke overgangen tussen natte en droge milieus. Met het uitgegraven zand werden heuvels gemaakt.
Het vernieuwende van Thijsse’s Hof is dat de tuin draait om de levensgemeenschap. Het gaat hier om de interactie tussen de planten en de dieren. De opzet was dat er natuurlijke begroeiingen ontstaan. Natuur kun je niet aanleggen. Die ontwikkelt zichzelf. De mens kan echter wel aanzetten geven. Je schept eerst een geschikte omgeving voor bepaalde vegetaties. Door aanplant en uitzaai en door gericht te maaien en te kappen vormt de begroeiing zich op de gewenste manier en komen er afwisselende biotopen tot stand, waar ook de dieren zich thuis voelen. Dit proces noemen we sinds de jaren 1990 natuurontwikkeling. Thijsse’s Hof is hier het oudste voorbeeld van. Het is de eerste plek in Nederland waar doelbewust een gevarieerd milieu gecreëerd is ten behoeve van natuurlijke ontwikkelingen. In Thijsse’s Hof is dus sprake van een wezenlijk andere aanleg en ander onderhoud dan voorheen in tuinen en parken gebruikelijk waren.

Schermafbeelding 2016-01-18 om 12.34.54Vrij toegang

Vanaf de opening in 1925 is de toegang vrij. Vanzelfsprekend was Thijsse zelf de eerste die met rondleidingen begon. Dat deed hij onder andere voor de leerlingen van de scholen in Overveen en Bloemendaal waaraan hij als biologieleraar verbonden was. Ook veel andere scholen in Bloemendaal en Haarlem maakten en maken gebruik van de Hof, net als studenten uit Amsterdam en Leiden. Een goede indruk van de onnavolgbare wijze waarop Thijsse zijn rondleidingen verzorgde, bieden zijn boekjes Een jaar in Thijsse’s Hof en Een tweede jaar in Thijsse’s Hof, uit 1940 en 1942. Zo schreef hij over mieren als zaaiers: ‘Begin Mei kunt ge het wel treffen, dat ze bij bank tien rondloopen met glinsterende zwarte bolletjes in hun bek met een wit randje er aan. […] Dit laatste is een vettig weefsel en daar is het de mieren om te doen. De eigenlijke zaden zelf, de zwarte bolletjes, daar hebben ze niets aan en die laten ze wel verslingeren, als het lekkers verorberd is. Zoodoende wordt de Helmbloem gaandeweg verspreid naar alle plekken, waar de kiemplantjes het hebben kunnen uithouden. Men vindt ze nu al vrijwel door het heele bosch.’

Toen Stichting Thijsse’s Hof de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed onlangs verzocht om de Hof aan te wijzen als rijksmonument, verrichtte de dienst extra onderzoek. Sinds 2013 wijst
de minister van Cultuur namelijk alleen nog rijksmonumenten aan via zogenoemde aanwijsprogramma’s van de Rijksdienst. Zo worden momenteel alleen enkele streng geselecteerde gebouwen en tuinen uit de jaren 1959 tot en met 1965 een monument. Dat geldt ook voor een kleine groep archeologische vindplaatsen uit de gehele historie. Het potentiële monument moet vanwege zijn hoge zeldzaamheid een onmiskenbare aanvulling vormen op de zaken die reeds zijn beschermd. Buiten de programma’s om wordt iets nog maar zelden een monument. Maar de stichting heeft gelijk. Thijsse’s Hof blijkt inderdaad het beschermen waard. De Rijksdienst heeft dan ook de procedure tot aanwijzing als rijksmonument in gang gezet.

Schermafbeelding 2016-01-18 om 12.35.53Oudste heemtuin

Thijsse’s Hof is niet alleen de eerste en daarmee de oudste heemtuin van Nederland, maar zoals gezegd tevens het oudste voorbeeld van natuurontwikkeling. De grote invloed die Thijsse heeft gehad op de bescherming, het beheer en de educatie van de natuur in ons land wordt weerspiegeld in deze tuin. Thijsse’s Hof is door het zorgvuldige en liefdevolle beheer vanaf de oprichting gaaf aan de huidige generatie overgeleverd en vervult nog steeds een grote educatieve rol. De Hof slaagt er nog altijd in om mensen de schoonheid van de natuur te laten beleven. Leonard Springers ontwerp toont aan dat natuurontwikkeling en esthetiek elkaar kunnen versterken en dat een vermaard tuinarchitect vooruitstrevend kon inspelen op deze nieuwe soort tuin.
Negentig jaar na de aanbieding van het stuk grond aan Thijsse waardeert Bloemendaal haar beroemde inwoner van destijds nog steeds. De gemeente ondersteunt het verzoek van Stichting Thijsse’s Hof van harte. Nog dit jaar wordt dit bijzondere culturele en natuurhistorische erfgoed een rijksmonument. Dat is een prachtige bekroning op het jaar waarin het 150e geboortejaar van Jac. P. Thijsse en het negentig-jarige bestaan van de Hof worden gevierd.

Ger Londo is bestuurslid van Stichting Thijsse’s Hof en Eline Jörg is adviseur architectuurhistorie bij de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, glondo@ hetnet.nl & e.jorg@cultureelerfgoed.nl.
Zie ook www.thijsseshof.nl.

(Ontleend aan: TIJDSCHRIFT VAN DE RIJKSDIENST VOOR HET CULTUREEL ERFGOED 3 2015)

About the Author

Social Share

    Leave a Reply Reactie annuleren

    *
    *

    Digitale documentatie duinen Voorne

    Overzichtskaart hotspots: wandelingen met bijzondere planten

    hotspots duinen wandeling Bezoek hotspots bloeiende duinen

    Boeken

    Duinen en mensen Voorne

    Aan rijkdom is op Voorne geen gebrek.
    42,50

    Bestel

    Bloeiende duinen

    'Een ‘must-have’ voor planten- en duinliefhebbers.’ (Bionieuws)
    van 29,50 naar 19,50

    Bestel

    Het vroon ontrafeld

    40 jaar waterwinning en natuurherstel in de Middel-en Oostduinen op Goeree

    Bestel

    Duinen en mensen Noordkop & Zwanenwater

    De slankste kuststrook van ons land. Waar duin en dijk vervloeien. Slechts 17,50.

    Bestel

    Duinen en mensen Texel

    De Texelse duinen en kwelders zijn van een betoverende schoonheid. Slechts 9,50

    Bestel

    Niet zonder elkaar

    Beste natuurboek van 2015 en zeer actueel
    nu 9,50 ook als pdf

    Bestel

    Het achterboek: online achtergronden bij Bloeiende duinen

    Aanmelden nieuwsbrief



    Doorzoek alle artikelen

    • https://t.co/GM1sBmaJ1J 15 days ago
    • Duinen en Mensen Voorne De boekpresentatie is op 8 april vanaf 14.30 uur in Cultureel Centrum De Man, Burgemeester… https://t.co/sxtGd4x3m8 15 days ago
    • De hoogste tijd om een nieuwe kustlijn te bouwen https://t.co/SMbSKy4Jx0 via @nrc De droom van baggeraars of definitieve breuk met natuur? over a year ago
    • Veelzijdig, veelkleurig en onrustig https://t.co/4H0zxs6X6c https://t.co/z8LOuHxS6x over a year ago
    • Veelzijdig, veelkleurig en onrustig https://t.co/4H0zxs6X6c https://t.co/MKj2wPyoUe over a year ago
    • Hotspot Kennemerstrand: 10 soorten in beeld (concept) https://t.co/vjq1KnLt93 over a year ago
    • Hotspot Kennemerstrand: 10 soorten in beeld (concept) https://t.co/vjq1KntRKt over a year ago
    • Kwade Hoek, Goeree: 15 soorten in beeld https://t.co/oBnhgJzfpA https://t.co/NHMol9ZqCv over a year ago
    • Kwade Hoek, Goeree: 15 soorten in beeld https://t.co/oBnhgJzfpA https://t.co/GJfzDwligz over a year ago
    • Hotspot Hoek van Holland: nieuwe vallei en groene strand https://t.co/665qaA6IE7 https://t.co/7i5BcbHm7I over a year ago
    • Het verborgen duin https://t.co/N1tYABTHO7 https://t.co/ixXaeJCBIS over a year ago
    • Hotspot Meijendel: 10 soorten in beeld https://t.co/6rgAidjCQu https://t.co/OIhH95kvbP over a year ago
    • Hotspot Meijendel: 10 soorten in beeld https://t.co/6rgAidjCQu https://t.co/G8iQPhjqv3 over a year ago
    • Veldonderzoek naar effecten opspuiten zand https://t.co/bLkwZkPmuI over a year ago
    • Hotspot Vuurbaakduin: 10 soorten in beeld https://t.co/itaSWqGOtM over a year ago
    • Nieuwe Hondsbossche duinen…hoe gaat het met de natuur? https://t.co/nljpWc1rWl https://t.co/5nEG3Jxlgo over a year ago
    • Nieuwe Hondsbossche duinen…hoe gaat het met de natuur? https://t.co/nljpWc1rWl https://t.co/GabP5KkEMJ over a year ago
    • Hotspot Nieuwe Hondsbossche duinen en de oude dijk, 10 soorten in beeld https://t.co/iwibrYD3BW https://t.co/uxlVMSBgMf over a year ago
    • Hotspot Nieuwe Hondsbossche duinen en de oude dijk, 10 soorten in beeld https://t.co/iwibrYD3BW https://t.co/tvLtuZtPWD over a year ago
    • Hotspot Vlaggenduin: 10 soorten in beeld https://t.co/jcIxEiKjjI https://t.co/9PatwTug0r over a year ago

    Auteurs

    Auteurs die een verhaal + beeld over een duinthema of over een gebied breed willen verspreiden kunnen contact met de redactie opnemen. Het kan gaan om nieuwe verhalen, maar ook om bestaande artikelen in de vorm van een pdf. De redactie zoekt ook correspondenten: contactpersonen in een bedrijf / instelling of vereniging. Een correspondent kan de redactie van duinenenmensen.nl in contact brengen met een of meer auteurs, of bestaande artikelen aanleveren. Informatie voor auteurs Auteurs van boeken Duinen en mensen en hun bijdrages op deze site

    Duinen en mensen boeken

    Duinen en mensen is een serie boeken over de Nederlandse kust. Cultuur en natuur van het kustlandschap worden gelijkwaardig en veelzijdig beschreven. Met honderden nieuwe kaarten en de laatste stand van wetenschap. Kennemerland (2009), Noordkop en Zwanenwater (2011) en Texel (2013). Bestel
    Deze site is een initiatief van Uitgeverij Natuurmedia, en tot stand gekomen met steun van het Prins Bernhard Cultuurfonds


    KVK nr.: 37075141 - BTW nr.: NL074839743B01 - Adres: Nieuwendijk 2, 3252 LK Goedereede - Tel: 06 51 79 29 79
    Redactie: Rolf Roos, Nico van der Wel,
    Machiel van Wijngaarden, Danny Zuurbier


    Wilt u deze site steunen? Klik hier.

    Ontwerp en ontwikkeling: toomanywords.nl