![](https://duinenenmensen.nl/wp-content/uploads/2018/09/menu-hotspot-icon.svg"){kind=icon}
Hotspots
Alle kilometerpalen langs het strand op de foto
LandschapselementenStrandUitgelicht
Comments : 6
Door Martijn de Groot
In 2019 en 2020 wandelde ik langs de hele Nederlandse kust, van Zeeuws-Vlaanderen tot Schiermonnikoog, om alle kilometer-strandpalen te fotograferen. Strandpalen zijn meestal fotogeniek, dat vond ik altijd al. Vaak zijn ze getekend door jaren van zon, zeewind en regen. Zo ontstond een bijzondere collectie foto’s, waarvan de mooiste te zien zijn op de website www.strandwachters.nl.
Op Ameland worden de oude voorschriften voor het uiterlijk van de palen nog in ere gehouden.
Onder het wandelen begon ik me steeds meer vragen te stellen over de functie, de geschiedenis, het uiterlijk en de onderlinge verschillen tussen de palen. Ik ging met kantonniers praten, met timmerlui en omgevingsmanagers, las oude rapporten van Rijkswaterstaat en raadpleegde archieven van het rijk, provincies en hoogheemraadschappen. Het begon tot me door te dringen dat ik bezig was om cultureel erfgoed vast te leggen, dat ook nog eens werd bedreigd.
Die palen staan er al sinds de negentiende eeuw, zo bleek. Ze verschenen in 1843 voor het eerst langs de Noord-Hollandse kust, en in de jaren tachtig van die eeuw waren ze overal te zien: elke kilometer één. De palen werden door Rijkswaterstaat gebruikt om jaarlijkse strandmetingen te doen: hoogte van de paal, afstand van paal tot duinvoet, van paal tot hoogwaterlijn, van paal tot laagwaterlijn. Zo kon de ontwikkeling van strand en duinen op de voet worden gevolgd. Dat was, en is nog steeds, belangrijk in een land dat zich altijd tegen de zee moet verdedigen.
Inmiddels worden de palen al dertig jaar niet meer gebruikt voor hun oorspronkelijke doel. Strandmetingen worden tegenwoordig met satelliettechniek gedaan. In de jaren negentig zijn veel strandpalen weggehaald – in Zeeland zelfs zo goed als allemaal – totdat er protesten klonken van toeristische organisaties, gemeentes en veiligheidsregio’s, die ze toch wel wilden behouden voor oriëntatie op het strand. Ze zijn nu voornamelijk in beheer bij de water- en hoogheemraadschappen, die zich van die verantwoordelijkheid met wisselend enthousiasme kwijten. Zo wordt bijvoorbeeld op de Zuid-Hollandse eilanden, waar als een van de weinige plekken nog een dubbele rij palen behouden is gebleven, overwogen om een van die rijen weg te halen. De waterbeheerders zelf hebben geen belang bij de palen. Vandaar de grote regionale verschillen in de staat waarin ze verkeren en de mate waarin ze nog op hun plaats staan.
Gaandeweg begon ik steeds meer te snappen van de oude ‘strandpalencultuur’, waarvan in de loop van de jaren maar weinig schriftelijk is vastgelegd. Ik was dus blij dat ik nog mensen kon spreken die in de jaren tachtig zelf met het ‘Rijksstrandpalenstelsel’ hadden gewerkt, en besloot alles in een boek op te tekenen. Dat is nog niet helemaal af maar de foto’s zijn wel klaar. Daarvan deel ik er 330 op www.strandwachters.nl, van palen met cijfers die lopen van 1 t/m 100. Ze kunnen daar ook als Ansichtkaart worden besteld. Wie dat doet, helpt met € 0,25 per kaart ook de Koninklijke Nederlandse Redding Maatschappij KNRM, die veel goed werk doet langs de kust en daarbij nog steeds veel belang heeft bij strandpalen om zich te oriënteren. De website biedt daar meer informatie over, en ook over het wandelproject en de geschiedenis van de palen.
Martijn de Groot is communicatieadviseur en tekstschrijver, voornamelijk actief op het gebied van land- en tuinbouw en groene ruimte
Strandpalen op 200 meter onderlinge afstand op de Noordvaarder, Terschelling
Ook in het binnenduin staan veel palen zoals deze bij Langevelderslag [onderdeel van hetzelfde voormalige ‘rijksstrandpalenstelsel’ als die op het strand].
Paal 5 bij Julianadorp
Mooi artikel! Op welk nummer moet ik nu zoeken als ik die foto van Terschelling als ansichtkaart wil bestellen? Geweldige foto namelijk.
Dank voor het compliment! Omdat er geen herkenbaar nummer op staat is deze foto helaas niet opgenomen in de ansichtkaartenverzameling. De andere drie foto’s zitten daar wel in. Op de website http://www.strandwachters.nl bestaat wel de mogelijkheid om een verzoek in te dienen voor een afbeelding die niet in de winkel wordt aangeboden.
Leuk artikel maar….. ik mis in het verhaal de scheefgezakte, verplaatste en verwijderde palen ? Bij de Hondsbossche en Pettemer Zeewering hebben nimmer palen gestaan. Die er nu wel geplaatst werden, na de degradatie tot Zandmotor in 2014, zijn er diverse scheef gezakt en een aantal verdwenen? Bij de Waddeneilanden worden palen verplaatst, is de kustlijn veranderd ?
Er valt héél veel te vertellen over strandpalen, hun gebruik en geschiedenis – veel meer dan in zo’n webpost past. Ik werk aan een boek waar dat allemaal in staat. Als u bericht wilt hebben als het verschijnt, kunt u uw emailadres achterlaten op de website strandwachters.nl.
Zelf heb ik bij de Hondsbossche één strandpaal gezien (en gefotografeerd) die helemaal scheef is gezakt. Dat kan waarschijnlijk gebeuren omdat ze hier niet met de voorgeschreven diepte van 3,5 meter zijn geplaatst. Op de Waddeneilanden zijn inderdaad meer dan eens palen verplaatst of weggehaald; dat hangt dan altijd samen met de verschuivende kustlijn.
Behalve strandpalen op het strand heb je ook 29 stenen damborden op de kruin van de voormalige Hondsbossche Zeewering. Zij verwijzen naar de plaats waar de strekdammen onder het zand zijn gespoten. De borden zijn verweerd, worden niet onderhouden en veelal slecht afleesbaar. Ik heb de eigenaar, het Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier, op 3 maart 2021 verzocht de borden schoon te maken en te schilderen. Op 28 april 2021 ontving ik de volgende reactie van Ingrid Oud, Adviseur Watererfgoed,:
“De dijk/strandpalen zijn inderdaad niet goed onder onze aandacht. Vandaar dat we onlangs zijn gestart met een inventarisatie om te komen tot een plan voor meerjarig onderhoud (na prioritering)”.
Hierna is het stil gebleven en er is geen actie genomen.
Goede actie. Misschien nog een mailtje ter herinnering?