over de site | contact | info auteurs | toegang auteurs
  • Home
  • Nieuws
  • Thema’s
    • Ontstaan van de kust
      • Duinen als zeewering
      • Klimaat en duinen
    • Archeologie
    • Zeedorpen
    • Jacht
    • Duinlandbouw
    • Cartografie
    • Veldnamen
    • Militaire kustverdediging
    • Waterwinning
    • Natuur en landschap
      • Flora en vegetatie
      • Fauna
      • Bos
      • Natuurbeheer
    • Strand
    • Recreatie
    • Beeldende kunst
  • Gebieden
    • Zeeland
    • Zuid-Hollandse eilanden
    • Zuid-Hollandse vasteland
    • Zuid-Kennemerland
      • Amsterdamse Waterleidingduinen
      • Nationaal Park Zuid-Kennemerland
      • Kennemerstrand
    • Noord-Kennemerland
      • Wijk aan Zee
      • Noordhollands Duinreservaat
      • Bergen
      • Schoorlse Duinen
    • Noordkop
      • Camperduin-Petten
      • Zwanenwater
      • Zijpe- en Hazepolder
      • Callantsoog
      • Noordduinen
      • Den Helder
    • Texel
      • Zuidpunt van Texel
      • Duinen bij Den Hoorn
      • Duinen bij De Koog
      • Ten noorden van De Koog
    • Vlieland
    • Terschelling
    • Ameland
    • Schiermonnikoog
    • Rottumerplaat / Rottumeroog
  • Landschapselementen
    • Eendenkooien
    • Landgoederen
    • Wegen en paden
    • Kanalen
    • Stuifdijken
    • Agrarisch
    • Militair
    • Heemtuinen
    • Recreatief
  • Portretten
  • Onderzoek
  • Hotspots
  • Natuurmedia
rss

Artikel

29
SEP
2015

Biesbosch: er verdwijnt en verschijnt

Frank Saris
Zuid-Hollandse eilanden
Tags : Biesbosch, getijden, vogels, Woorden over de Wildernis
Posted By : Nico van der Wel
Comments : 1

Rond 1970, het fameuze natuurbeschermingsjaar, zag ik mijn eerste vogels bewust. Het was in de toen nog heel ruige Biesbosch, en ik wist niet dat ik mij in een bijzonder gebied bevond. Als lid van de Nederlandse Jeugdbond voor Natuurstudie hielp ik met het inventariseren van wintervogels. Alles wat ik zag was nieuw, wild, opwindend. Het vroor en daardoor zaten de vogels ver weg. Over het getijde-ijs schuifelde ik richting het open water, tot ik een witte buizerd in het vizier kreeg. Geweldig! Maar even later kwam een nog veel groter geval mijn kijker inzeilen. Het bleek mijn eerste zeearend te zijn. Ik was zo geboeid dat ik mijn evenwicht verloor en achterover viel. Even later lag ik in het ijskoude water, naast de Dam van Engeland.

Grote karekiet versus blauwborst in de Biesbosch

Puur gekeken naar de biodiversiteit is de situatie in de Biesbosch dankzij beschermende maatregelen sterk verbeterd. De Biesbosch zoals die bestond voor de afsluiting van het Haringvliet in 1970, als zoetwatergetijdengebied met bijna twee meter verticaal eb- en vloedverschil, was een soortenarm gebied. Maar wél heel bijzonder. Nergens kwamen bijvoorbeeld zoveel grote karekieten voor als daar. Als we de nauwkeurige waarnemingen van Ton Lebret extrapoleren naar het gebied als geheel, praten we over ten minste een kleine 1000 paar, en waarschijnlijk nog veel meer. In de binnendijkse griendcomplexen, boven het getijdenwater, konden een paar honderd blauwborsten broeden en dronken de griendwerkers het kraakheldere water.

Biesbosch: ontpolderd landbouwgebied. RWS beeldbank

Biesbosch: ontpolderd landbouwgebied. Foto RWS beeldbank

De huidige broedvogelbevolking in de Biesbosch is weliswaar soortenrijk, de blauwborst een kensoort, maar als zodanig niet bijzonder. Als vóór 1970 het rivierbeheer op een modernere leest zou zijn geschoeid, zou deze broedvogelbevolking ook stroomopwaarts zijn voorgekomen, met een vergelijkbare getijdendynamiek en vegetatie.
Het is nu dus een inwisselbaar, vervangbaar geheel en daardoor minder bijzonder. Het soortenarme systeem dat er was, gekenmerkt door vooral die grote karekiet, is voorlopig definitief voorbij en in ieder geval heel moeilijk terug te krijgen. Misschien is het verlies van deze sleutelpopulatie van de grote karekiet wel de belangrijkste oorzaak van het binnenkort uitsterven van deze Rode Lijstsoort in ons land.

Roerige geschiedenis, happy end

Dit lijkt een treurig verhaal te worden. Maar zoals gezegd: in toenemende mate blijkt uit gegevens over de Biesbosch dat er steeds meer te beleven valt. Er verdwijnt en verschijnt. En alles heeft zijn eigen waarde. De vondst van verspreidbladig goudveil, midden in een verwaarloosd griend in de jaren 90, liet zien dat dit milieu bijzonder aan het worden was. Immers, goudveil wordt in ons land vooral in bronnetjesbossen gevonden. En wat te denken van de recente sterke achteruitgang van de blauwborst (sinds 2006 tenminste gehalveerd!)? Zegt dat iets over de situatie in de Biesbosch of over de overwinteringsgebieden van de blauwborst?
Het mooie van onderzoek aan vogels is dat je, als je het goed aanpakt, al snel kunt zien wat er in een gebied aan de hand is. Veel vogelsoorten zijn opportunisten en laten ons via hun gedrag zien waar interessante kansen kunnen liggen. Juist daarin munt een gebied als de Biesbosch momenteel uit. Want vanuit de overbevolkte Biesbosch heeft bijvoorbeeld onze blauwborst inmiddels het hele land gekoloniseerd: alle ruige natuurontwikkelingsprojecten herbergen inmiddels enige blauwborstparen.
Ik was ruim een kwart eeuw geleden betrokken bij de aanwijzing van de Biesbosch tot nationaal park. De discussie ging gebukt onder vele tientallen problemen, knelpunten die een fatsoenlijk nationaal park in de weg zouden staan. Tegen beter weten in – om politieke redenen – werd toch tot een nationaal park besloten. En zeker niet omdat men verwachtte dat al die knelpunten binnen een generatie zouden worden opgelost. Maar zie, hoge rivierstanden halverwege de jaren 90, overstromingsgevaar en nog een paar externe oorzaken schoten het gebied te hulp, zodat op dit moment bijna de hele Noordwaard in de Biesbosch omgevormd wordt tot nieuwe hoogwater-getijgeulen, rietvelden en veel meer. In de jaren 60 heeft hier nog een kostbare ruilverkaveling plaatsgevonden, waarbij mooie getijdegeulen zijn gedempt en tot saaie graanakkers omgevormd. De huidige krokodillentranen van de agrarische sector zijn overdreven: de Noordwaard behoorde gewoon tot het zoetwatergetijdengebied en dat had beter zo kunnen blijven.

Biesbosch, 2010. Foto RWS beeldbank

Biesbosch, 2010. Foto RWS beeldbank

Nergens in de Randstad is er anno 2014 zo’n groot en dynamisch natuurgebied als de Biesbosch. Zelfs de zeearend heeft het hier inmiddels naar zijn zin, afgelopen jaar voor het eerst met twee broedparen. Daarmee heeft het alle andere terreinen, inclusief de Oostvaardersplassen, op achterstand gezet. En deze ontwikkeling gaat zonder twijfel verder: net als de blauwborst gaat de zeearend het hele rivierengebied koloniseren. Nog even en hij broedt in de Gelderse Poort, de ‘Wildernis aan de Waal’. Dan kun je hem op ganzen zien jagen vanaf een van de vele bruggen bij Nijmegen.

Dát is voor mij de nieuwe Wildernis.

Uit: Woorden over de wildernis (uitgeverij Natuurmedia, 2014).
Verkrijgbaar als e-book en in paperback

Hollands Diep en Biesbosch voor 1960

Hollands Diep en Biesbosch voor 1960

About the Author

Social Share

    One Comment

    1. Pingback: Duinen en mensen » Woorden over de kustwildernis

    Leave a Reply Reactie annuleren

    *
    *

    Digitale documentatie duinen Voorne

    Overzichtskaart hotspots: wandelingen met bijzondere planten

    hotspots duinen wandeling Bezoek hotspots bloeiende duinen

    Boeken

    Duinen en mensen Voorne

    Aan rijkdom is op Voorne geen gebrek.
    42,50

    Bestel

    Bloeiende duinen

    'Een ‘must-have’ voor planten- en duinliefhebbers.’ (Bionieuws)
    van 29,50 naar 19,50

    Bestel

    Het vroon ontrafeld

    40 jaar waterwinning en natuurherstel in de Middel-en Oostduinen op Goeree

    Bestel

    Duinen en mensen Noordkop & Zwanenwater

    De slankste kuststrook van ons land. Waar duin en dijk vervloeien. Slechts 17,50.

    Bestel

    Duinen en mensen Texel

    De Texelse duinen en kwelders zijn van een betoverende schoonheid. Slechts 9,50

    Bestel

    Niet zonder elkaar

    Beste natuurboek van 2015 en zeer actueel
    nu 9,50 ook als pdf

    Bestel

    Het achterboek: online achtergronden bij Bloeiende duinen

    Aanmelden nieuwsbrief



    Doorzoek alle artikelen

    • Voorne behoort met 135 soorten broedvogels tot de vogelrijkste gebieden van Nederland, veel rijker dan de vasteland… https://t.co/yKa3KEpqO2 17 hours ago
    • https://t.co/GM1sBmaJ1J 16 days ago
    • Duinen en Mensen Voorne De boekpresentatie is op 8 april vanaf 14.30 uur in Cultureel Centrum De Man, Burgemeester… https://t.co/sxtGd4x3m8 16 days ago
    • De hoogste tijd om een nieuwe kustlijn te bouwen https://t.co/SMbSKy4Jx0 via @nrc De droom van baggeraars of definitieve breuk met natuur? over a year ago
    • Veelzijdig, veelkleurig en onrustig https://t.co/4H0zxs6X6c https://t.co/z8LOuHxS6x over a year ago
    • Veelzijdig, veelkleurig en onrustig https://t.co/4H0zxs6X6c https://t.co/MKj2wPyoUe over a year ago
    • Hotspot Kennemerstrand: 10 soorten in beeld (concept) https://t.co/vjq1KnLt93 over a year ago
    • Hotspot Kennemerstrand: 10 soorten in beeld (concept) https://t.co/vjq1KntRKt over a year ago
    • Kwade Hoek, Goeree: 15 soorten in beeld https://t.co/oBnhgJzfpA https://t.co/NHMol9ZqCv over a year ago
    • Kwade Hoek, Goeree: 15 soorten in beeld https://t.co/oBnhgJzfpA https://t.co/GJfzDwligz over a year ago
    • Hotspot Hoek van Holland: nieuwe vallei en groene strand https://t.co/665qaA6IE7 https://t.co/7i5BcbHm7I over a year ago
    • Het verborgen duin https://t.co/N1tYABTHO7 https://t.co/ixXaeJCBIS over a year ago
    • Hotspot Meijendel: 10 soorten in beeld https://t.co/6rgAidjCQu https://t.co/OIhH95kvbP over a year ago
    • Hotspot Meijendel: 10 soorten in beeld https://t.co/6rgAidjCQu https://t.co/G8iQPhjqv3 over a year ago
    • Veldonderzoek naar effecten opspuiten zand https://t.co/bLkwZkPmuI over a year ago
    • Hotspot Vuurbaakduin: 10 soorten in beeld https://t.co/itaSWqGOtM over a year ago
    • Nieuwe Hondsbossche duinen…hoe gaat het met de natuur? https://t.co/nljpWc1rWl https://t.co/5nEG3Jxlgo over a year ago
    • Nieuwe Hondsbossche duinen…hoe gaat het met de natuur? https://t.co/nljpWc1rWl https://t.co/GabP5KkEMJ over a year ago
    • Hotspot Nieuwe Hondsbossche duinen en de oude dijk, 10 soorten in beeld https://t.co/iwibrYD3BW https://t.co/uxlVMSBgMf over a year ago
    • Hotspot Nieuwe Hondsbossche duinen en de oude dijk, 10 soorten in beeld https://t.co/iwibrYD3BW https://t.co/tvLtuZtPWD over a year ago

    Auteurs

    Auteurs die een verhaal + beeld over een duinthema of over een gebied breed willen verspreiden kunnen contact met de redactie opnemen. Het kan gaan om nieuwe verhalen, maar ook om bestaande artikelen in de vorm van een pdf. De redactie zoekt ook correspondenten: contactpersonen in een bedrijf / instelling of vereniging. Een correspondent kan de redactie van duinenenmensen.nl in contact brengen met een of meer auteurs, of bestaande artikelen aanleveren. Informatie voor auteurs Auteurs van boeken Duinen en mensen en hun bijdrages op deze site

    Duinen en mensen boeken

    Duinen en mensen is een serie boeken over de Nederlandse kust. Cultuur en natuur van het kustlandschap worden gelijkwaardig en veelzijdig beschreven. Met honderden nieuwe kaarten en de laatste stand van wetenschap. Kennemerland (2009), Noordkop en Zwanenwater (2011) en Texel (2013). Bestel
    Deze site is een initiatief van Uitgeverij Natuurmedia, en tot stand gekomen met steun van het Prins Bernhard Cultuurfonds


    KVK nr.: 37075141 - BTW nr.: NL074839743B01 - Adres: Nieuwendijk 2, 3252 LK Goedereede - Tel: 06 51 79 29 79
    Redactie: Rolf Roos, Nico van der Wel,
    Machiel van Wijngaarden, Danny Zuurbier


    Wilt u deze site steunen? Klik hier.

    Ontwerp en ontwikkeling: toomanywords.nl