(Door: Dineke van der Meer, juni 2023, ontleend aan Duintopics van de Stichting Duinbehoud)

Frans is een voormalig duinconsulent van Stichting Duinbehoud en gepensioneerd leraar aardrijkskunde. Dat hij gefascineerd is door de duinen blijkt onder meer uit zijn proefschrift, dat hij schreef over duinvorming en duingebruik in Schouwen. In dit artikel lees je meer over Frans’ passie voor het duinlandschap.

Foto: Dineke van der Meer

De grote boekenkast in zijn studeerkamer is levend en wordt volop door hem geraadpleegd. Tijdens het gesprek pakt Frans trefzeker een boek uit 1934, het proefschrift van Wouter van Dieren. Van Dieren werd gezien als een van de grondleggers van de plantensociologie. Zijn proefschrift combineert plantensociologie en geomorfologie met aandacht voor de geschiedenis van het duinlandschap. Frans bezit het boek in het Duits, met kleine lettertjes, tekeningen en foto’s. Hij las het al tijdens zijn middelbareschooltijd en mede daardoor werd zijn belangstelling voor de geschiedenis van de duinen aangewakkerd. Er is ook een apart Zeeuws boekenkastje in zijn studeerkamer, dat getuigt van zijn grote belangstelling voor de geschiedenis van Zeeland. Natuurlijk heeft daarin ook de Watersnoodramp van 1953 zijn plek. Frans is jarenlang duinconsulent voor Stichting Duinbehoud geweest op Schouwen-Duiveland. Zijn focus lag daarbij vooral op kennis en ontstaansgeschiedenis, minder op procedures.

Excursies ondernemen

Frans is geboren en opgegroeid in Scheveningen. Van jongs af was hij lid van de Nederlandse Jeugdbond voor Natuurstudie (NJN), waar hij ook zijn vrouw heeft ontmoet. In 1970 ging Frans lesgeven aan de Rijksscholengemeenschap in Zierikzee. Zijn gezin verhuisde mee. Vooral dat ‘rijks’ zorgde ervoor dat er vrijheid was voor eigen invulling van het lesprogramma en de gelegenheid om met leerlingen excursies te ondernemen naar de duinen, vertelt Frans. “Een onderwerp niet laten liggen, gelijk oppakken en zoveel mogelijk naar buiten! Uitgaan van vertrouwen en een goede collega die je kunt raadplegen, zijn erg belangrijk in het onderwijs. Dat heeft me tot leraar gemaakt.”

Nieuwsgierig naar de geschiedenis

Waarom zijn de duinen voor speciaal zo hem? “Deels is dat toeval”, zegt hij. “Als ik een baan in Twello had gevonden, was ik daar terechtgekomen en had ik op die plek mijn belangstelling gevolgd. Maar vanwege mijn jeugd was ik natuurlijk wel bekend met de duinen.” “Ik ben altijd nieuwsgierig naar de geschiedenis van een landschap en op Schouwen- Duiveland valt nog iets te ontdekken!” Door verstuivingen landinwaarts kwamen de oude duinen weer in zicht en vond Frans er met vrijwilligers scherven, munten en zelfs botten van de bruine beer. In de rest van de kuststreek zijn de duinen begroeid geraakt of staan er huizen, waardoor de oude duinen hun geschiedenis niet zo makkelijk prijsgeven. “Als ik door de duinen loop, vraag ik me vaak af: Wat betekent nou dat walletje daar?” Omdat Frans als leraar de leerlingen en hun ouders op het eiland kende, was het voor hem vrij eenvoudig om gesprekken te voeren over de geschiedenis van het eiland en het vroegere landgebruik.”

Samen kom je verder

Frans heeft veel veldwerk gedaan en ging dan samen vaak op stap met een bevriende geoloog, “want samen kom je verder en kun je samenhang ontdekken”. Zo hebben ze tien stuifvalleien in de duinen in kaart gebracht en is gereconstrueerd wat de ontstaansgeschiedenis is van dit gebied op Schouwen-Duiveland. Het idee dat de zandverstuivingen het gevolg zijn van klimaatveranderingen werd losgelaten, en de reconstructies hebben het aannemelijk gemaakt dat deze verstuivingen te maken hebben met stroomverandering van de geulen rondom het eiland.  Prof. Guus Borger, hoogleraar historische geografie Universiteit van Amsterdam vroeg Frans om bij hem te promoveren. Het proefschrift kwam er in 2006 met als titel ‘De Kop van Schouwen onder het zand. Duizend jaar duinvorming en duingebruik op een Zeeuws eiland’. De tweede druk van zijn boek is nog altijd (2023) te koop.

De passie blijft

Na zijn pensionering in 2001 hebben Frans en zijn vrouw zich gevestigd in Den Haag, vanwege de bereikbaarheid van hun kinderen en voorzieningen. De excursies naar de duinen en andere natuurgebieden met de bevriende NJN-genoten gaan gewoon door. Passie voor de natuur valt niet te temmen…