over de site | contact | info auteurs | toegang auteurs
  • Home
  • Nieuws
  • Thema’s
    • Ontstaan van de kust
      • Duinen als zeewering
      • Klimaat en duinen
    • Archeologie
    • Zeedorpen
    • Jacht
    • Duinlandbouw
    • Cartografie
    • Veldnamen
    • Militaire kustverdediging
    • Waterwinning
    • Natuur en landschap
      • Flora en vegetatie
      • Fauna
      • Bos
      • Natuurbeheer
    • Strand
    • Recreatie
    • Beeldende kunst
  • Gebieden
    • Zeeland
    • Zuid-Hollandse eilanden
    • Zuid-Hollandse vasteland
    • Zuid-Kennemerland
      • Amsterdamse Waterleidingduinen
      • Nationaal Park Zuid-Kennemerland
      • Kennemerstrand
    • Noord-Kennemerland
      • Wijk aan Zee
      • Noordhollands Duinreservaat
      • Bergen
      • Schoorlse Duinen
    • Noordkop
      • Camperduin-Petten
      • Zwanenwater
      • Zijpe- en Hazepolder
      • Callantsoog
      • Noordduinen
      • Den Helder
    • Texel
      • Zuidpunt van Texel
      • Duinen bij Den Hoorn
      • Duinen bij De Koog
      • Ten noorden van De Koog
    • Vlieland
    • Terschelling
    • Ameland
    • Schiermonnikoog
    • Rottumerplaat / Rottumeroog
  • Landschapselementen
    • Eendenkooien
    • Landgoederen
    • Wegen en paden
    • Kanalen
    • Stuifdijken
    • Agrarisch
    • Militair
    • Heemtuinen
    • Recreatief
  • Portretten
  • Onderzoek
  • Hotspots
  • Natuurmedia
rss

Artikel

25
SEP
2015

Een schoonheid achter de processen

Rolf Roos
Noordhollands Duinreservaat
Tags : Bergen, Damlanderpolder, ecologie, esthetica, Loterijlanden, natuurlijke processen, schoonheid
Posted By : Nico van der Wel
Comments : 1

Het was een mooie dag met roepende spechten en nachtegalen in het duin, met zacht stromend water in een duinrel en zenuwachtige grutto’s in het achterland. Zes bijzondere plekken bij Bergen werden op een veldsymposium door even zovele kenners aangeprezen. In de Bergermeerpolder vertelde een agrarisch-natuurbeheer-boer een mooi verhaal over de randen van zijn ingezaaide raaigrasland. In de vogelrijke Loterijlanden van het Noordhollands Landschap vingen we tussen vele grutto’s een glimp van zomertaling en lepelaar op. Niet zonder verbazing zagen we zeer nieuwe natuur met soms bizarre combinaties van soorten in de Damlanderpolder, eerst door bollenteelt verwoest, nu van Natuurmonumenten. En in de duimzoom stroomde een duinrel, kleine echo van het grote stromen onder het duin door. In het Noordhollands Duinreservaat knielden we op een droge duinhelling vol duinrozen en mossen tussen de laatste rozenkransjes van ons land.

Dwingend

Welke plek heeft nu de meeste kwaliteit? Iedere natuurliefhebber loopt tegen de moeilijkheid aan dat hij onder woorden moet brengen waarom een bepaald gebied behouden moet blijven. Getrainde biologen toveren dan een ecologisch konijn uit de hoed. Bijvoorbeeld: het gaat om het belang van de internationaal belangrijke en bedreigde soorten die daar leven. Of: dit gebied is zo groot dat fundamentele ecologische, hydrologische of geomorfologische processen zich kunnen ontvouwen. De omstanders luisteren en indien ze ontvankelijk zijn voor natuurwetenschappelijke zienswijzen, zullen ze de bioloog complimenteren met zijn adequate betoog. Een betoog met een dwingend karakter, een ecologische imperatief. Daarin gaat het vreemd genoeg zelden over wat mensen vaak het meeste aanspreekt: de schoonheid van natuur of landschap ter plekke, of de band die iemand met een landschap heeft.

Uitgebloeid duinroosje in het Noordhollands Duinreservaat. Foto Ronald van Wijk

Uitgebloeid duinroosje in het Noordhollands Duinreservaat. Foto Ronald van Wijk

Schoonheid

Schoonheid is voor biologen al lang niet het eerste argument – een veilige, maar wellicht ook wat benepen positie die de verwetenschappelijkte natuurbescherming na Thijsse kenmerkt. Een positie die ook ongemakkelijk aanvoelt als we zien hoeveel Thijsse wordt geciteerd, juist vanwege zijn vermogen om kennis en schoonheidservaring harmonieus te verweven.
Want mensen zijn geen lid van natuurclubs vanwege ecologische en wetenschappelijke argumenten, maar omdat ze bepaalde landschappen waarderen. Ze vinden iets mooi, ze voelen zich verbonden, ze waarderen de rust, ze laten zich inspireren, etc. Biologen positioneren zich met al hun wetenschappelijke argumenten vaak aan de rand van het draagvlak onder de natuurbescherming. Maar wat moet de wetenschapper / natuurbeheerder nu met de esthetische dimensie van de natuur? Valt er iets zinvols te zeggen over schoonheid en kwaliteit, juist in het verlengde van de ecologische imperatief? Hoe slaan we een brug tussen esthetische ervaring en ecologisch inzichten?

Onderweg in het landschap van duinen en polders nabij Bergen kon ik mijn oordeelsvorming oefenen. We zagen allerlei positieve en negatieve kwaliteiten. Los van de leuke of zeldzame planten en dieren, zichtbare narigheid als verrijking met mest of verdroging, keken we naar de invloed van de mens als beheerder, de relatieve ongestoordheid van een gebied, de intactheid van de bodem. In feite gaat het dan over gaafheid. De duinen bleken soms redelijk gaaf als er geen effect van ontwatering zichtbaar was, door de veelheid aan mossen en hogere planten, door de vogelrijkdom, de door vrijwel iedereen gewaardeerde wildheid van natuurlijke processen als verstuiving en successie. Kortom ik betoonde mij weer een volleerd bioloog. Men ging na de wandeling tevreden huiswaarts, ik niet.
Ik had verzuimd te zeggen dat het kleurenspel onovertroffen was, dat je naar de lucht kon kijken zonder steeds nieuwbouw tegen te komen, dat deze plek door de half-openheid van het landschap zich leende voor spannende ontmoetingen met langsscherende boomvalken of een neerstrijkende havik. En dat het mosrijke landschap lekker aanvoelde als ik op mijn rug lag. Argumenten uit de wereld van beleving, van esthetica. De boterzachte, maar even interessante wereld van onderwijzers, voorlichters, filosofen en vormgevers.

Schoonheid en ecologie

En die schoonheid had toch ook met natuurlijke processen te maken, of liever: met het subtiele evenwicht tussen elkaar weerstrevende processen. Want op die duinhelling streed vraat tegen dichtgroeien, verstuiving tegen vastlegging door pionierplantjes, bekalking door stuivend zand tegen verzuring door uitloging en luchtvervuiling. Niet zozeer de natuurlijke processen zelf bleken een uitgangspunt voor mijn esthetische ervaring als wel de dynamische spanning tussen tegengestelde processen.
Zo komen schoonheid en ecologie bij elkaar, mede op basis van natuurlijke processen. Niet omdat die processen moeten, of intrinsiek goed zijn, maar omdat ze soms in een delicaat evenwicht verkeren en we er even aan kunnen ruiken.
Het leuke van elke esthetica is het filosofische karakter, je moet er over praten om je een beeld te vormen en je mening bij te schaven. De (pseudo)wetenschappelijke smaak (c.q. argumentatie) van biologen laat zich uitstekend afwegen tegenover andere smaken en opinies. Over smaak valt prima te twisten, moeten we zelfs twisten, liefst op een vrolijke toon die in wildernisland wel eens ontbreekt. Want dit soort debatten draagt bij aan het draagvlak van de natuurbescherming, niet de zekerheden van een proces-ecoloog die zijn eigen standpunt in beton heeft gegoten. En wie weet leidt het en passant tot wat meer beschaving: een aardig twistgesprek over ecologische en esthetische smaak.

Bewerking van een gelijknamig artikel uit: De Levende Natuur 98(4) 1997

Uit: Woorden over de wildernis (Uitgeverij Natuurmedia, 2014).
Woorden over de Wildernis is hier te bestellen als boek of als e-book

 

About the Author

Social Share

    One Comment

    1. Pingback: Duinen en mensen » Woorden over de kustwildernis

    Leave a Reply Reactie annuleren

    *
    *

    Digitale documentatie duinen Voorne

    Overzichtskaart hotspots: wandelingen met bijzondere planten

    hotspots duinen wandeling Bezoek hotspots bloeiende duinen

    Boeken

    Duinen en mensen Voorne

    Aan rijkdom is op Voorne geen gebrek.
    42,50

    Bestel

    Bloeiende duinen

    'Een ‘must-have’ voor planten- en duinliefhebbers.’ (Bionieuws)
    van 29,50 naar 19,50

    Bestel

    Het vroon ontrafeld

    40 jaar waterwinning en natuurherstel in de Middel-en Oostduinen op Goeree

    Bestel

    Duinen en mensen Noordkop & Zwanenwater

    De slankste kuststrook van ons land. Waar duin en dijk vervloeien. Slechts 17,50.

    Bestel

    Duinen en mensen Texel

    De Texelse duinen en kwelders zijn van een betoverende schoonheid. Slechts 9,50

    Bestel

    Niet zonder elkaar

    Beste natuurboek van 2015 en zeer actueel
    nu 9,50 ook als pdf

    Bestel

    Het achterboek: online achtergronden bij Bloeiende duinen

    Aanmelden nieuwsbrief



    Doorzoek alle artikelen

    • De hoogste tijd om een nieuwe kustlijn te bouwen https://t.co/SMbSKy4Jx0 via @nrc De droom van baggeraars of definitieve breuk met natuur? over a year ago
    • Veelzijdig, veelkleurig en onrustig https://t.co/4H0zxs6X6c https://t.co/z8LOuHxS6x over a year ago
    • Veelzijdig, veelkleurig en onrustig https://t.co/4H0zxs6X6c https://t.co/MKj2wPyoUe over a year ago
    • Hotspot Kennemerstrand: 10 soorten in beeld (concept) https://t.co/vjq1KnLt93 over a year ago
    • Hotspot Kennemerstrand: 10 soorten in beeld (concept) https://t.co/vjq1KntRKt over a year ago
    • Kwade Hoek, Goeree: 15 soorten in beeld https://t.co/oBnhgJzfpA https://t.co/NHMol9ZqCv over a year ago
    • Kwade Hoek, Goeree: 15 soorten in beeld https://t.co/oBnhgJzfpA https://t.co/GJfzDwligz over a year ago
    • Hotspot Hoek van Holland: nieuwe vallei en groene strand https://t.co/665qaA6IE7 https://t.co/7i5BcbHm7I over a year ago
    • Het verborgen duin https://t.co/N1tYABTHO7 https://t.co/ixXaeJCBIS over a year ago
    • Hotspot Meijendel: 10 soorten in beeld https://t.co/6rgAidjCQu https://t.co/OIhH95kvbP over a year ago
    • Hotspot Meijendel: 10 soorten in beeld https://t.co/6rgAidjCQu https://t.co/G8iQPhjqv3 over a year ago
    • Veldonderzoek naar effecten opspuiten zand https://t.co/bLkwZkPmuI over a year ago
    • Hotspot Vuurbaakduin: 10 soorten in beeld https://t.co/itaSWqGOtM over a year ago
    • Nieuwe Hondsbossche duinen…hoe gaat het met de natuur? https://t.co/nljpWc1rWl https://t.co/5nEG3Jxlgo over a year ago
    • Nieuwe Hondsbossche duinen…hoe gaat het met de natuur? https://t.co/nljpWc1rWl https://t.co/GabP5KkEMJ over a year ago
    • Hotspot Nieuwe Hondsbossche duinen en de oude dijk, 10 soorten in beeld https://t.co/iwibrYD3BW https://t.co/uxlVMSBgMf over a year ago
    • Hotspot Nieuwe Hondsbossche duinen en de oude dijk, 10 soorten in beeld https://t.co/iwibrYD3BW https://t.co/tvLtuZtPWD over a year ago
    • Hotspot Vlaggenduin: 10 soorten in beeld https://t.co/jcIxEiKjjI https://t.co/9PatwTug0r over a year ago
    • Hotspot Vlaggenduin: 10 soorten in beeld https://t.co/jcIxEiKjjI https://t.co/ziBpNBr6Ti over a year ago
    • Hotspot Coepelduynen: 10 soorten in beeld https://t.co/COzYeEpx67 https://t.co/qgCJUMKjwZ over a year ago

    Auteurs

    Auteurs die een verhaal + beeld over een duinthema of over een gebied breed willen verspreiden kunnen contact met de redactie opnemen. Het kan gaan om nieuwe verhalen, maar ook om bestaande artikelen in de vorm van een pdf. De redactie zoekt ook correspondenten: contactpersonen in een bedrijf / instelling of vereniging. Een correspondent kan de redactie van duinenenmensen.nl in contact brengen met een of meer auteurs, of bestaande artikelen aanleveren. Informatie voor auteurs Auteurs van boeken Duinen en mensen en hun bijdrages op deze site

    Duinen en mensen boeken

    Duinen en mensen is een serie boeken over de Nederlandse kust. Cultuur en natuur van het kustlandschap worden gelijkwaardig en veelzijdig beschreven. Met honderden nieuwe kaarten en de laatste stand van wetenschap. Kennemerland (2009), Noordkop en Zwanenwater (2011) en Texel (2013). Bestel
    Deze site is een initiatief van Uitgeverij Natuurmedia, en tot stand gekomen met steun van het Prins Bernhard Cultuurfonds


    KVK nr.: 37075141 - BTW nr.: NL074839743B01 - Adres: Nieuwendijk 2, 3252 LK Goedereede - Tel: 06 51 79 29 79
    Redactie: Rolf Roos, Nico van der Wel,
    Machiel van Wijngaarden, Danny Zuurbier


    Wilt u deze site steunen? Klik hier.

    Ontwerp en ontwikkeling: toomanywords.nl