over de site | contact | info auteurs | toegang auteurs
  • Home
  • Nieuws
  • Thema’s
    • Ontstaan van de kust
      • Duinen als zeewering
      • Klimaat en duinen
    • Archeologie
    • Zeedorpen
    • Jacht
    • Duinlandbouw
    • Cartografie
    • Veldnamen
    • Militaire kustverdediging
    • Waterwinning
    • Natuur en landschap
      • Flora en vegetatie
      • Fauna
      • Bos
      • Natuurbeheer
    • Strand
    • Recreatie
    • Beeldende kunst
  • Gebieden
    • Zeeland
    • Zuid-Hollandse eilanden
    • Zuid-Hollandse vasteland
    • Zuid-Kennemerland
      • Amsterdamse Waterleidingduinen
      • Nationaal Park Zuid-Kennemerland
      • Kennemerstrand
    • Noord-Kennemerland
      • Wijk aan Zee
      • Noordhollands Duinreservaat
      • Bergen
      • Schoorlse Duinen
    • Noordkop
      • Camperduin-Petten
      • Zwanenwater
      • Zijpe- en Hazepolder
      • Callantsoog
      • Noordduinen
      • Den Helder
    • Texel
      • Zuidpunt van Texel
      • Duinen bij Den Hoorn
      • Duinen bij De Koog
      • Ten noorden van De Koog
    • Vlieland
    • Terschelling
    • Ameland
    • Schiermonnikoog
    • Rottumerplaat / Rottumeroog
  • Landschapselementen
    • Eendenkooien
    • Landgoederen
    • Wegen en paden
    • Kanalen
    • Stuifdijken
    • Agrarisch
    • Militair
    • Heemtuinen
    • Recreatief
  • Portretten
  • Onderzoek
  • Hotspots
  • Natuurmedia
rss

Artikel

01
SEP
2015

Helm, krachtpatser van het buitenduin

Kees Vertegaal; fotografie: Ronald van Wijk
Duinen als zeeweringFlora en vegetatie
Tags : helm
Posted By : Rolf Roos
Comments : 0
Helmduinen

Helmduinen

De onbetwiste heer en meester van het buitenduin is helm. Het is een krachtige grassoort die alles lijkt te kunnen. Helm is ‘uitgevonden’ voor de ruige, dynamische wereld van het buitenduin. Waar het zand stuift bloeit helm.

Helm is een echte pionier. Samen met biestarwegras kan hij zich op zich de allerjongste strandduintjes vestigen en de duinvorming in gang zetten. Hij kan op het kale zand opschieten vanuit zaad of rondzwervende wortelstokken. Zijn wortels stoelen naar alle kanten uit zodat al het schaarse grondwater kan worden opgezogen. Wanneer het zand om hem heen dreigt weg te stuiven houdt hij het met dat uitgebreide wortelstelsel zo lang mogelijk vast. Als er door de wind veel zand over hem wordt uitgestort vormt hij verticale scheuten. Door omhoog te groeien kan hij een aanwas van meer dan een meter zand per jaar bijbenen. De bladen zijn altijd opgerold en hebben stugge, met fijne haartjes begroeide ribbels. Ze zijn bestand tegen zout en droogte, harde wind en rondvliegend zand – waardoor ze als het ware worden gezandstraald.

Helm of biestarwegras

Hoewel ze op het eerste gezicht elkaar lijken en ongeveer op dezelfde plekken groeien zijn helm en biestarwegras niet moeilijk uit elkaar te houden. De bladen van biestarwegras zijn vrij donker groen, plat en buigzaam, die van helm grijsgroen, opgerold en stijf. Waar het blad aansluit op de stengel zit op de knik bij helm een uitstekend vliesje – het ’tongetje’ – van twee à drie centimeter lengte. Bij biestarwegras is dit een opstaand randje van amper een millimeter.

Helm is letterlijk en figuurlijk in zijn element als het flink stuift. Waar vrijwel alle andere planten het loodje leggen staat helm met grote groene pollen op de duintoppen te wuiven en bloeit hij met dikke, geelwitte aren, waarin nieuw zaad wordt gezet. Vooral in de buitenste rij duinen – de ‘zeereep’ – is helm de dominante, en soms zelfs de enige plantensoort. Verrassend genoeg biedt helm onderdak aan een aantal kenmerkende paddenstoelen. Soorten als duinstinkwam, duinveldridderzwam, zeeduinchampignon en helmharpoenzwam groeien bijna alleen maar in helmduinen. Ze leven van vooral dood blad en wortelresten van helm.

Zodra het duin zich stabiliseert begint helm zich minder op zijn gemak te voelen. De plant groeit en bloeit minder goed. De helmpollen worden kleiner en bruiner en kunnen uiteindelijk gemakkelijk worden uitgetrokken. Dit komt door ziektekiemen die zich in de ouder wordende bodem vestigen, aaltjes voorop. Helm heeft daar – blijkbaar – geen afweermechanisme tegen. Geleidelijk legt de krachtpatser het af tegen de kleinere planten en mossen van de droge duingraslanden. Die groeien minder snel maar zijn beter bestand tegen ziektekiemen.

Over de hele wereld wordt helm gebruikt om stuivend zand vast te leggen. Helmscheuten worden in bundels – ‘wissen’ – 20 tot 30 centimeter uit elkaar in het kale zand gezet. Zodra ze beginnen uit te lopen is het gedaan met de verstuiving. Deze methode werd al in de vijftiende eeuw toegepast. Soms worden, zoals in Voorne 2010, ook wortelstokken ingeëgd of zaad gebruikt. Met helm beplante duinen zien er vaak nogal saai uit. Als de helm goed aanslaat en alle verstuiving in de kiem smoort wordt het een dichte grasruigte. Later komt duindoorn er bij en dan ligt alles helemaal vast. Veel mooier is het buitenduin waar helm in zijn element is: blonde, flink stuivende duinen, bekroond met grote groene helmpollen met dikke, lichtgeel bloeiende pluimen.

kust waterkering, helm, Vlieland

Helm planten op Vlieland. Bron: Huibert van Eck / Informatiecentrum De Noordwester

About the Author

Social Share

    Leave a Reply Reactie annuleren

    *
    *

    Digitale documentatie duinen Voorne

    Overzichtskaart hotspots: wandelingen met bijzondere planten

    hotspots duinen wandeling Bezoek hotspots bloeiende duinen

    Boeken

    Duinen en mensen Voorne

    Aan rijkdom is op Voorne geen gebrek.
    42,50

    Bestel

    Bloeiende duinen

    'Een ‘must-have’ voor planten- en duinliefhebbers.’ (Bionieuws)
    van 29,50 naar 19,50

    Bestel

    Het vroon ontrafeld

    40 jaar waterwinning en natuurherstel in de Middel-en Oostduinen op Goeree

    Bestel

    Duinen en mensen Noordkop & Zwanenwater

    De slankste kuststrook van ons land. Waar duin en dijk vervloeien. Slechts 17,50.

    Bestel

    Duinen en mensen Texel

    De Texelse duinen en kwelders zijn van een betoverende schoonheid. Slechts 9,50

    Bestel

    Niet zonder elkaar

    Beste natuurboek van 2015 en zeer actueel
    nu 9,50 ook als pdf

    Bestel

    Het achterboek: online achtergronden bij Bloeiende duinen

    Aanmelden nieuwsbrief



    Doorzoek alle artikelen

    • https://t.co/GM1sBmaJ1J 15 days ago
    • Duinen en Mensen Voorne De boekpresentatie is op 8 april vanaf 14.30 uur in Cultureel Centrum De Man, Burgemeester… https://t.co/sxtGd4x3m8 15 days ago
    • De hoogste tijd om een nieuwe kustlijn te bouwen https://t.co/SMbSKy4Jx0 via @nrc De droom van baggeraars of definitieve breuk met natuur? over a year ago
    • Veelzijdig, veelkleurig en onrustig https://t.co/4H0zxs6X6c https://t.co/z8LOuHxS6x over a year ago
    • Veelzijdig, veelkleurig en onrustig https://t.co/4H0zxs6X6c https://t.co/MKj2wPyoUe over a year ago
    • Hotspot Kennemerstrand: 10 soorten in beeld (concept) https://t.co/vjq1KnLt93 over a year ago
    • Hotspot Kennemerstrand: 10 soorten in beeld (concept) https://t.co/vjq1KntRKt over a year ago
    • Kwade Hoek, Goeree: 15 soorten in beeld https://t.co/oBnhgJzfpA https://t.co/NHMol9ZqCv over a year ago
    • Kwade Hoek, Goeree: 15 soorten in beeld https://t.co/oBnhgJzfpA https://t.co/GJfzDwligz over a year ago
    • Hotspot Hoek van Holland: nieuwe vallei en groene strand https://t.co/665qaA6IE7 https://t.co/7i5BcbHm7I over a year ago
    • Het verborgen duin https://t.co/N1tYABTHO7 https://t.co/ixXaeJCBIS over a year ago
    • Hotspot Meijendel: 10 soorten in beeld https://t.co/6rgAidjCQu https://t.co/OIhH95kvbP over a year ago
    • Hotspot Meijendel: 10 soorten in beeld https://t.co/6rgAidjCQu https://t.co/G8iQPhjqv3 over a year ago
    • Veldonderzoek naar effecten opspuiten zand https://t.co/bLkwZkPmuI over a year ago
    • Hotspot Vuurbaakduin: 10 soorten in beeld https://t.co/itaSWqGOtM over a year ago
    • Nieuwe Hondsbossche duinen…hoe gaat het met de natuur? https://t.co/nljpWc1rWl https://t.co/5nEG3Jxlgo over a year ago
    • Nieuwe Hondsbossche duinen…hoe gaat het met de natuur? https://t.co/nljpWc1rWl https://t.co/GabP5KkEMJ over a year ago
    • Hotspot Nieuwe Hondsbossche duinen en de oude dijk, 10 soorten in beeld https://t.co/iwibrYD3BW https://t.co/uxlVMSBgMf over a year ago
    • Hotspot Nieuwe Hondsbossche duinen en de oude dijk, 10 soorten in beeld https://t.co/iwibrYD3BW https://t.co/tvLtuZtPWD over a year ago
    • Hotspot Vlaggenduin: 10 soorten in beeld https://t.co/jcIxEiKjjI https://t.co/9PatwTug0r over a year ago

    Auteurs

    Auteurs die een verhaal + beeld over een duinthema of over een gebied breed willen verspreiden kunnen contact met de redactie opnemen. Het kan gaan om nieuwe verhalen, maar ook om bestaande artikelen in de vorm van een pdf. De redactie zoekt ook correspondenten: contactpersonen in een bedrijf / instelling of vereniging. Een correspondent kan de redactie van duinenenmensen.nl in contact brengen met een of meer auteurs, of bestaande artikelen aanleveren. Informatie voor auteurs Auteurs van boeken Duinen en mensen en hun bijdrages op deze site

    Duinen en mensen boeken

    Duinen en mensen is een serie boeken over de Nederlandse kust. Cultuur en natuur van het kustlandschap worden gelijkwaardig en veelzijdig beschreven. Met honderden nieuwe kaarten en de laatste stand van wetenschap. Kennemerland (2009), Noordkop en Zwanenwater (2011) en Texel (2013). Bestel
    Deze site is een initiatief van Uitgeverij Natuurmedia, en tot stand gekomen met steun van het Prins Bernhard Cultuurfonds


    KVK nr.: 37075141 - BTW nr.: NL074839743B01 - Adres: Nieuwendijk 2, 3252 LK Goedereede - Tel: 06 51 79 29 79
    Redactie: Rolf Roos, Nico van der Wel,
    Machiel van Wijngaarden, Danny Zuurbier


    Wilt u deze site steunen? Klik hier.

    Ontwerp en ontwikkeling: toomanywords.nl