Hoewel het meest bekend als bruine vlek op het wegdek is onze egel, levend rondscharrelend in tuinen en bossen, rijkelijk voorzien van eigenschappen die in de meeste gevallen te fantastisch zijn om te geloven. Een incomplete opsomming van de al dan niet terechte eigenschappen en wandaden van onze nachtelijke scharrelaar doet vermoeden dat er toch wel iets aan de hand is met dit duistere dier.

egel met appels (F.H.C. Hoogerhoud)

Hij zou onder andere zijn: een appeldief, een melkdief, een zwemmer, een verzuiper, een klimmer, een jager, een hardloper en een slaapwandelaar. Verder schijnt hij een poetser zowel als viespeuk te zijn. Predicaten als: eierdief, schuttingwandelaar, sneeuwschuiver en vogelmoordenaar laten meer of minder aan de verbeelding over.

In de Atlas van De Nederlandse Zoogdieren (1991), lezen we nog dat het appeltjes pikken en koeien melken op bijgeloof berust. Ook Wikipedia weet in 2011 nog niets van het jarenlange onderzoek van de bioloog Maurice Burton. Hij visiteerde vele boeren op het Engelse platte land en ontdekte dat de soms eeuwenoude sprookjes op waarheid berusten. De appeldief werd door vele boeren betrapt en door de onderzoeker gefotografeerd en uitgebreid beschreven. De appels van de oude rassen waren, indien enigszins beurs, ideaal om ruggelings opgeduwd te worden tegen andere appels of stabiele objecten. Een terracotta egel uit de 4e eeuw voor Christus, toont een egel met vele appels op zijn stekelrug. Aan de omvang te zien, gaat het waarschijnlijk om rottende mispels of kersen.

Melkende egels
Om de meldingen van kleine wondjes aan koeientepels een oorzaak te geven, ging Burton veeartsen consulteren en boeren opzoeken die deze meldingen inbrachten. In de middeleeuwen kregen de egels de schuld van de teruglopende melkafgifte en werden ze te vuur en te zwaard bestreden. Uiteraard zonder effect op de melkafgifte. Het lukte onze nijvere onderzoeker niet om zelf getuige te zijn van een melkdiefstal. Maar een proef met enkele egels bij een boer die de mysterieuze wondjes meldde, leverde echter een opmerkelijke uitkomst. De proefdieren zetten hun vlijmscherpe tandjes zonder mankeren in een met verse koeienmelk gevulde neptepel. Uiteindelijk vond Burton een veehouder die in zijn bongerd een Jersey koe hield en de bekende wondjes had. Hij verschool zich ’s avonds achter de heg en zag tot zijn verbazing twee forse egels op de in het gras gedrapeerde uier afstevenen. De voorpootjes pakten geroutineerd hun tepel en het smakken begon. Natuurlijk zullen twee 500 gram zware egels geen uier leeglebberen, maar de mythe bleek dus een kern van waarheid te bevatten

Wat doet die egel op de weg?

Likkend aan een sigarenpeuk

Het mysterie van de platgereden egels behoeft uiteraard ook enige uitleg. Volgens de standaardwerken is het doodrijden van de egels het gevolg van hun gewoonte om zich bij naderend gevaar op te rollen, hierdoor zijn ze dan een dankbare prooi van de gulzige autoband. Nee, zegt Burton, ze hebben tenminste drie seconden nodig om zich op te rollen en tegen die tijd is de auto allang voorbij. Nauwkeurig fotograferen en tellen bracht aan het licht dat de meeste egels zich in eerste instantie naar het naderend gevaar keren en hun stekels opzetten. Opzij gesmakte slachtoffers vertonen bijna allemaal schade aan de schedel. Blijft de vraag, wat doen die egels daar op die gevaarlijke weg? Oversteken zonder links of rechts te kijken? En stoppen ze deze actie om -net als vossen, hazen en konijnen- verblind door de koplampen, te ‘bevriezen’.
Dat zal wel een van de oorzaken zijn maar het verklaart nog steeeds niet waarom er op sommige plaatsen zoveel omkomen. Volgens mij is het wegdek bezaaid met aangereden insecten en amfibieën. Iedere automobilist ziet op buitenwegen immers kauwtjes en spreeuwen op het wegdek scharrelen die pas op het laatste moment opvliegen. Het lijkt mij aannemelijk dat ‘s nachts de egels dit tafeltje dekje eer aan doen met de bekende desastreuze gevolgen.

Andere vreemde gewoontes
Enfin, zo kan ik nog wel een hele Haagwinde volschrijven over de egel en zijn vreemde gewoontes. Wat dacht u van eindeloos rondjes draaien, linksom en dan weer plotseling rechtsom met topsnelheden van 7 kilometer per uur. Spiraal naar binnen of naar buiten?  Wat is dat merkwaardige bespugen waarbij stekelmans in zijn enthousiasme soms omrolt en allerlei blaadjes en bessen aan zijn stekels spietst. Ontdekte hij zo de mogelijkheid van het appeltjes pikken? En het gelik aan allerlei onlogische objecten zoals sigarenpeukjes, stoelpoten en mensenvingers? Waar dient dat voor? Natuurlijk kan een egel net als poezen, ratten en muizen over een schutting lopen. De vraag is echter, hoe komt hij er op? En ja, zwemmen kan hij best, maar niet te lang want dan gaat ie dood door onderkoeling en uitputting. Genoeg raadsels die om een oplossing vragen. Neem een stoel mee en breng een nacht door in de tuin of boomgaard en wellicht heeft u een mooi verhaal voor dit onvolprezen tijdschrift.