Hondsbossche duinen…hoe gaat het met de natuur?
Nico van der Wel
Begin 2017 kwam een aantal onderzoeksrapporten uit over de Hondsbossche Duinen. Dat is het nieuwe duingebied tussen Camperduin en Petten, opgeleverd in 2015, dat vóór de oude Hondsbossche en Pettemer Zeewering in zee is aangelegd. De rapporten gaan vooral over de gevolgen van het project voor de natuur in de omliggende gebieden. Conclusie: die gevolgen lijken beperkt. Wel zijn er minder scholeksters, steenlopers en regenwulpen geteld doordat een deel van hun voedselgebied onder het zand verdween. Tegen de oude dijk aan verschenen planten die tot voor kort zeldzaam in ons land waren zoals zeewolfsmelk en laksteeltje. Hier een korte melding van een aantal krenten uit de pap.
Het project heette ‘Kust op kracht’ en bestond uit de aanleg van een enorm zandlichaam aan de zeezijde van de oude zeewering, deels in het water (de vooroever) en deels boven water (het nieuwe duingebied). Omdat het zo’n groot project was, is het Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier verplicht om de natuur in de omgeving goed in de gaten te houden. Dit betreft de volgende onderwerpen:
- Aanvoer van zand en zoutspray in de duinen meteen ten noorden en ten zuiden van de oude dijk en in de Harger en Pettemerpolder
- De vegetatie in de duinen meteen ten noorden en ten zuiden van de oude dijk en in de Harger en Pettemerpolder, en de vegetatie in het nieuwe duingebied
- Mosselaangroei op strandhoofden en op stortbermen op Texel.
- De vogelstand in de omgeving van het project.
- Eventuele verzoeting van het oppervlaktewater en het grondwater in en nabij de Harger en Pettemerpolder.
Het onderstaande is gedestilleerd uit vier onderzoeksrapporten over de gevolgen van de aanleg van het nieuwe duingebied de Hondsbossche Duinen.
De Harger en Pettemerpolder
In deze polder komt zoute kwel omhoog, wat de voornaamste reden is van het voorkomen van brakke natuur, waaronder het bijzondere palingbrood. De natuur in deze polder zou kunnen veranderen door
- het inwaaien van zand;
- de afname van saltspray (de branding ligt nu verder weg)
- het ontstaan van een zoetwaterbel in het nieuwe duingebied, waardoor de zoute kwel zou kunnen veranderen in zoete kwel.
Er blijkt echter nauwelijks zand de Harger en Pettemerpolder in te waaien, zo weinig dat het onderzoek ernaar stopt. Enkele soorten die profijt kunnen hebben van saltspray, zoals kattendoorn en smalle rolklaver, lijken af te nemen. Onderzoek in de komende jaren moet uitwijzen of dit effect inderdaad optreedt. Van verzoeting c.q. afname van de zoute kwel in de polder is vooralsnog geen sprake (maar dat effect zou pas op langere termijn optreden).
Het natuurgebied De Putten is heringericht met eilandjes waardoor het is gebruikt als broedgebied, voor het eerst in 2016; vanaf juli 2016 waren er veel broedende grote sterns aanwezig (tot 7.000).
Vegetatie
In de vegetatie in de duinen meteen ten noorden en ten zuiden van de oude dijk en in de Harger en Pettemerpolder zijn geen veranderingen waargenomen. Wel zijn er ontwikkelingen in het nieuwe duingebied. Hier hebben zich al snel kenmerkende soorten van nieuwe duinen gevestigd, zoals biestarwegras, zeemelkdistel, strandkweek, zeeraket, zeeposteleien en andere.
De westzijde van de oude dijk (met oude basaltblokken) raakt gedeeltelijk bestoven met zand. Hier heeft een stormachtige ontwikkeling van kenmerkende soorten die saltspray kunnen verdragen. Het gaat om ‘vloedmerkplanten’ en ‘planten van embryonale duinen’. Er heeft zich een groot aantal nieuwe soorten gevestigd, waaronder de zeevenkel, zeewolfsmelk, laksteeltje en de Rode-lijstsoort gelobde melde. Als de dynamiek in de komende jaren afneemt zullen ze echter het veld ruimen. Op de oostzijde van de dijk heeft de voormalige Rode-lijstsoort Bijenorchis zich spectaculair uitgebreid. Soorten zelf bekijken? Zie de wandeling Hotspot.
NB De bijzondere paddenstoelen van oude dijkjes (zie https://duinenenmensen.nl/de-hondsbossche-zeewering/) zijn niet meegenomen in het onderzoek.
Mossels en vogels
De oude Hondsbossche en Pettemer Zeewering was voorzien van stroomhoofden bekleed met basalt. Daarop bevonden zich veel mossels, een belangrijke voedselbron voor o.a. scholeksters en steenlopers. Deze voedselbron ging verloren bij de aanleg van de nieuwe zandige kust. Ter compensatie zijn er twee maatregelen genomen:
- Op 31 strandhoofden tussen Sint Maartenszee en Julianadorp is Elastocoast aangebracht, dit is een speciale verlijmde steenlaag. Dit om de vestiging van meer mossels mogelijk te maken.
- Op Texel is ten noorden van de haven van Oudeschild aan de dijkvoet ruim 2 kilometer stortberm verbreed en verhoogd. Ook hier ging het om het verbeteren van de mosselvestiging en de beschikbaarheid van mossels voor vogels.
Deze maatregelen zijn vooralsnog niet effectief. Elastocoast laat geen verschillen zien met onbehandelde strandhoofden en leidt ook niet tot meer vogels. Bij de Texelse stortbermen verloopt de kolonisatie door mossels erg langzaam en komen er vooralsnog duidelijk minder mossels voor op de aangepaste stormberm dan op een naburige oude stortberm. Ook deze ‘opvangplek’ laat geen toename van scholeksters en steenlopers zien.
Bij de overige vogelsoorten varieert het beeld. Een direct verband met de nieuwe zandige kuststrook is er alleen bij de regenwulp. Slechts weinig vogels van deze in voor- en najaar doortrekkende soort bezoeken de kust. De aantallen in het telgebied zijn sterk afgenomen, en herstel ligt niet voor de hand. Voor regenwulpen zijn in het telgebied namelijk niet of nauwelijks compenserende maatregelen genomen.
Bronnen
- C. ten Haaf, T. Damm: Zwakke schakels N-H – monitoring flora en vegetatie 2016 (Van der Goes en Groot / Ten Haaf en Bakker 2017)
- J.H. Beekman: Kustversterking Zwakke Schakels Noord-Holland – effectmeting vogels 2016 (Arcadis 2017)
- B. Arens, K. Stins, J. Rotteveel en L. Knol: Zwakke Schakels Noord-Holland – Metingen zand- en zoutspray rondom HPZ, tussenrapportage 2017 (Arens Bureau voor strand- en duinonderzoek / HHNK 2017)
- J. Drent, R. Dekker, O. Kramer en A. Dijkstra: Rapportage bemonsteringen strandhoofden aan de Noord-Hollandse kust tussen Sint Maartenszee en Julinanadorp en de stortberm op Texel tussen Oudeschild en Oost in de periode mei 2015 – januari 2017 (NIOZ 2017)