(door Martijn Oud)

Een natuurterrein waar zoveel zeldzame trechtertjes voorkomen dat het nauwelijks lukt hier te wandelen zonder erop te trappen. Dat overkwam een amateurmycoloog tijdens een bezoek aan een natuurontwikkelingsgebied nabij Callantsoog in Noord-Holland. Op het terrein wordt al enige jaren aan natuurontwikkeling gedaan.

Tot eind jaren negentig werd het blauwgroen trechtertje (Omphalina chlorocyanea) in Nederland beschouwd als uiterst zeldzaam. Zie verspreidingsatlas. Niet voor niets stond dit trechtertje op de vorige Rode Lijst als ernstig bedreigd genoteerd. De plotselinge toename van het blauwgroen trechtertje in ons land vanaf circa 2000 heeft te maken met de toename van natuurontwikkelingsprojecten. De toename van dit trechtertje weerspiegelt de investeringen die worden gedaan om vermeste bodems te saneren. Door afgravingen en afplaggen van de toplaag komt voedselarme, schone en meestal iets zure bodem aan de oppervlakte. Als de bodem ook nog vochtig genoeg is kunnen soorten als het blauwgroen trechtertje hier enkele jaren van profiteren. Het blauwgroen trechtertje is een pionier van schaars begroeide, voedselarme bodems op zand, lemig zand en keileem. De begroeiing kenmerkt zich door een pioniervegetatie van mossen, algen en andere lage ijle vegetatie. Deze begroeiing heeft een tijdelijk karakter en verandert onder andere door de natuurlijke dynamiek en stikstofdepositie. Het blauwgroen trechtertje is daardoor na hooguit vier jaar weer verdwenen, samen met de pioniervegetatie. Bij de te verwachten afname van ontgrondingen ten behoeve van natuurontwikkelingsprojecten zal het trechtertje waarschijnlijk weer snel gaan afnemen en net zo zeldzaam worden als in de jaren negentig van de vorige eeuw.

Talrijkheid

Blauwgroen trechtertje is voornamelijk een voorjaarssoort. Laat in de herfst komen ze ook wel tevoorschijn maar dan altijd in een bescheidener aantal. Blauwgroen trechtertjes zijn klein van stuk met hoedjes van hooguit één centimeter in doorsnede. Ondanks het kleine formaat vallen de trechtertjes behoorlijk op door de vrijwel unieke blauwgroene tot grijsgroene kleur van hoedje en steel. Verwarring met andere soorten trechtertjes is daardoor vrijwel uitgesloten. Blauwgroen trechtertjes zijn vooral bekend omdat ze op geschikte terreinen in groot aantal kunnen worden aangetroffen. Zo’n terrein bevindt zich aan de Zuidschinkeldijk vlak bij Callantsoog, een terrein waar door Natuurmonumenten op voormalig boerenland aan natuurontwikkeling wordt gedaan. Een medewerker van Natuurmonumenten wees de amateurmycoloog op het terrein met al die trechtertjes. De Blauwgroen trechtertjes staan verspreid over het terrein in kleine groepjes bij elkaar maar op sommige delen van het terrein zo massaal dat er met goed fatsoen niet kan worden gelopen zonder trechtertjes te vertrappen. Er moet op de tenen worden gelopen om de schade zoveel mogelijk te beperken en dat hebben we er graag voor over.

Het Blauwgroen trechtertje is vooral bekend uit de boreale streken zoals Groenland, Noorwegen en Finland. In West-Europa is hij zeer zeldzaam en het massale voorkomen in Nederland op plekken waar ontgrondingen hebben plaatsgevonden ten behoeve van de natuur is zeer opmerkelijk.

Tekst en foto’s: Martijn Oud, Nederlandse Mycologische Vereniging