Cultuursporen in het duin (Meijendel en Berkheide)
Jan Neefjes
(Red.) Een overzichtelijke studie van Jan Neefjes van bureau Overland uitgevoerd in opdracht van de gemeenten Wassenaar, Den Haag, Katwijk, duinwaterbedrijf Dunea en Staatsbosbeheer. Inleiding en leeswijzer ongewijzigd overgenomen. Veel cultuurhistorische informatie en ook de waardering van cultuurhistorie krijgen in deze studie handen en voeten.Het duingebied Meijendel / Berkheide, tussen Scheveningen, Katwijk en Wassenaar, is op het eerste gezicht een natuurgebied. Het duinlandschap is gevormd door natuurlijke processen. Wind, vegetatie en zandaanvoer waren de belangrijkste vormende krachten. Het natuurlijke landschap, met zijn arme bodems, harde zoute wind en zandverstuivingen was uitermate ongastvrij voor de mens. Landbouw, in het binnenland de voornaamste vorm van landgebruik, was nauwelijks mogelijk zo dicht bij zee. Terwijl het achterland voor vrijwel 100% in cultuur werd gebracht, bleven de duinen onbewoond. Nu vormen de duinen het grootste aaneengesloten natuurgebied van West-Nederland. Meijendel / Berkheide is daarin, met zijn ligging pal tegen de Randstad, een belangrijke schakel, zowel gezien vanuit ecologie als vanuit recreatie. Het is daarom, net als de andere duingebieden, aangewezen als Natura-2000 gebied.
Achter het natuurlijk ogende landschap gaat oude menselijke invloed schuil. Al vanaf de middeleeuwen had menselijke aanwezigheid invloed op de vorming van de jonge duinen. Vanaf 1800 werden serieuze pogingen ondernomen het duingebied in cultuur te brengen. Latere activiteiten zoals waterwinning of recreatie zijn nog steeds van invloed op het landschap. In de duinen van Meijendel en Berkheide – primair een natuurgebied – zien we op onverwachte plekken daardoor telkens sporen van menselijk gebruik.
Deze sporen vertellen een historisch verhaal, geven diversiteit aan het duinlandschap en beïnvloeden tot de dag van vandaag de ecologie. De gemeenten Wassenaar, Den Haag, Katwijk, duinwaterbedrijf Dunea en Staatsbosbeheer willen de cultuurhistorie van het duingebied gebruiken bij ontwikkelingen in de duinen (natuurontwikkeling, recreatieve ontwikkeling, waterwinning). Er bestonden al archeologische inventarisaties, maar een historisch-landschappelijke analyse ontbrak nog. Daarom gaven zij opdracht voor een cultuurhistorische inventarisatie. Het voorliggende rapport is daarvan het resultaat.
Lees verder de pdf: Cultuursporen in het duin (Meijendel en Berkheide)
Pingback: Duinen en mensen » De kust als productielandschap (erfgoed-essay 6)