over de site | contact | info auteurs | toegang auteurs
  • Home
  • Nieuws
  • Thema’s
    • Ontstaan van de kust
      • Duinen als zeewering
      • Klimaat en duinen
    • Archeologie
    • Zeedorpen
    • Jacht
    • Duinlandbouw
    • Cartografie
    • Veldnamen
    • Militaire kustverdediging
    • Waterwinning
    • Natuur en landschap
      • Flora en vegetatie
      • Fauna
      • Bos
      • Natuurbeheer
    • Strand
    • Recreatie
    • Beeldende kunst
  • Gebieden
    • Zeeland
    • Zuid-Hollandse eilanden
    • Zuid-Hollandse vasteland
    • Zuid-Kennemerland
      • Amsterdamse Waterleidingduinen
      • Nationaal Park Zuid-Kennemerland
      • Kennemerstrand
    • Noord-Kennemerland
      • Wijk aan Zee
      • Noordhollands Duinreservaat
      • Bergen
      • Schoorlse Duinen
    • Noordkop
      • Camperduin-Petten
      • Zwanenwater
      • Zijpe- en Hazepolder
      • Callantsoog
      • Noordduinen
      • Den Helder
    • Texel
      • Zuidpunt van Texel
      • Duinen bij Den Hoorn
      • Duinen bij De Koog
      • Ten noorden van De Koog
    • Vlieland
    • Terschelling
    • Ameland
    • Schiermonnikoog
    • Rottumerplaat / Rottumeroog
  • Landschapselementen
    • Eendenkooien
    • Landgoederen
    • Wegen en paden
    • Kanalen
    • Stuifdijken
    • Agrarisch
    • Militair
    • Heemtuinen
    • Recreatief
  • Portretten
  • Onderzoek
  • Hotspots
  • Natuurmedia
rss

Artikel

02
JUL
2015

De koning van Spanje en de duinen bij Petten: beweiding verboden

Rolf Roos
Camperduin-PettenDuinlandbouw
Posted By : Rolf Roos
Comments : 1

Bij naspeuring over gemelde schade door begrazing met vee stuurde Rienk Slings ons een tekstfragment uit 1552. We citeren hier een passage uit dit  zgn. plakkaat (decreet). Opgesteld door de machthebbers aan het Grafelijk hof in Den Haag,  in naam van de koning van Spanje, destijds Karel V (die in 1555 zou overlijden).

De conclusie van dit  plakkaat was een verbod op beweiding met vee. Interessant is de vermelding van varkens, een minder voor de handliggende grazer in het duin. Ook opvallend is het door elkaar gebruiken van de woorden dijk en duin, wat niet vreemd is voor de situatie ter plekke in de 16e eeuw (zie reconstructie onderaan).(Voor botanici: op de helm van de koning en het hoofd van het paard de karakteristieke pluim die lijkt op een bijzondere distelsoort in ons land, inderdaad: de Spaanse ruiter, een nu zeer zeldzame plant die in de duinen vrijwel alleen te vinden is bij Egmond (een verborgen vallei) en Schiermonnikoog.)

Karel V geschilderd door Titiaan, hangt in het Prado, Madrid

Karel V geschilderd door Titiaan, hangt in het Prado, Madrid

EXTRACT uit het Memoriaal van het Hof van Holland, fol. 17 verso, 28 November 1552.

Placaet, inhouden verbod van nijet te mogen gaan wijden in de Duijnen opten Dijck van Camp en Petten.

(decreet over verbod van beweiding inde duinen op de dijk van Camp en Petten)

Kaerle bij der gratie Goidts, etc Den eersten gesworene Exploietier van de Camere van onsen Rade in Hollant, hier op versocht saluijt. Alsoe wij verstaen dat onse Duijnen van Camp en Petten met paerden , hoombeesten, scapen en varckens geweijt werden , tot inestimable laste en consequente schade van onsen gemeenen lande van Hollant, gemerct de voors Duijnen geheel lage en smal zijn en dat onse ondersaten tot onderhoudenisse dezelfder Duijnen jaerlicx tot hoeren grooten en excessiven coste dezelfde moeten planten en met rijet schuttingen en anders conserveren.

(de vette delen: klopt de transcriptie?)

Karel bij de gratie Gods etc De eerste gezworen beheerder (?) van de Kamer van onze Raad in Holland, wij groeten u. Wij hebben begrepen dat in onze duinen van Campen en Petten paarden, koeien, schapen en varkens worden geweid wat tot niet te schatten lasten en kosten voor de gemeenschappelijke gronden van Holland leidt, dat wij opgemerkt hebben de voornoemde duinen lang en smal zijn en dat onze onderdanen voor het onderhoud van dezelfde duinen jaarlijks voor hen tot grote en excessieve kosten dezelfde duinen moeten beplanten en met rietschuttingen en anderszins conserveren. (etc)

Er is een kaart van (het atelier van ) Jan van Scorel in het Nationaal Archief van vrijwel exact de datum van het plakkaat, namelijk ca 1560. De inspanningen van de bevolking spatten bijna van het doek af (zie afgebeelde detail). Zichtbaar is ook de aanleg van de landinwaarts gelegen  Zijperzeedijk die eind 16e eeuw definitief stand hield. Het oude en verdwenen Petten van de 16e eeuw staat nog met kerk aan gegeven. Helaas  ontbreken in dit werk de in het plakkaat van Karel V genoemde ‘paerde, hoornbeesten, scape en varkens’ die de te smalle en afkalvende zeewering mede bedreigden.

NL-HaNA_4.VTH_2486 jan van scorel ca 1560 zijpe uitsnede petten

Archief nr NL-HaNA_4.VTH_2486 detail Jan van Scorel ~Petten ca 1560

We kunnen ons een goede voorstelling maken van de smalle duinen ter plekke vanaf 1350 eeuw door reconstructies die gepubliceerd zijn in Duinen en mensen Noordkop en Zwanenwater. Let op de markering van de dijk nu: deze is in de drie kaartjes tot 1730 wit gearceerd.

Tot aan begin 16e eeuw was de zeewering nog geheel duin, in de tweede helft een collage van dijkwerken en duinen, vanaf 1730 geheel dijk. Vanaf 2015 weer duin maar die is dan zeewaarts opgespoten ten westen van de deltadijk. Beweiding verboden. Door de koning van Spanje.

Reconstructie duinen en dijken Petten tot 2010 uit Duinen en mensen Noordkop en Zwanenwater (2011)

Reconstructie duinen en dijken Petten tot 2010 uit Duinen en mensen Noordkop en Zwanenwater (2011)

About the Author

Social Share

    One Comment

    1. Pingback: Duinen en mensen » Duinbeeld (10): Paulus Potter, De varkenshoeder, 1645

    Leave a Reply Reactie annuleren

    *
    *

    Digitale documentatie duinen Voorne

    Overzichtskaart hotspots: wandelingen met bijzondere planten

    hotspots duinen wandeling Bezoek hotspots bloeiende duinen

    Boeken

    Duinen en mensen Voorne

    Aan rijkdom is op Voorne geen gebrek.
    42,50

    Bestel

    Bloeiende duinen

    'Een ‘must-have’ voor planten- en duinliefhebbers.’ (Bionieuws)
    van 29,50 naar 19,50

    Bestel

    Het vroon ontrafeld

    40 jaar waterwinning en natuurherstel in de Middel-en Oostduinen op Goeree

    Bestel

    Duinen en mensen Noordkop & Zwanenwater

    De slankste kuststrook van ons land. Waar duin en dijk vervloeien. Slechts 17,50.

    Bestel

    Duinen en mensen Texel

    De Texelse duinen en kwelders zijn van een betoverende schoonheid. Slechts 9,50

    Bestel

    Niet zonder elkaar

    Beste natuurboek van 2015 en zeer actueel
    nu 9,50 ook als pdf

    Bestel

    Het achterboek: online achtergronden bij Bloeiende duinen

    Aanmelden nieuwsbrief



    Doorzoek alle artikelen

    • De hoogste tijd om een nieuwe kustlijn te bouwen https://t.co/SMbSKy4Jx0 via @nrc De droom van baggeraars of definitieve breuk met natuur? over a year ago
    • Veelzijdig, veelkleurig en onrustig https://t.co/4H0zxs6X6c https://t.co/z8LOuHxS6x over a year ago
    • Veelzijdig, veelkleurig en onrustig https://t.co/4H0zxs6X6c https://t.co/MKj2wPyoUe over a year ago
    • Hotspot Kennemerstrand: 10 soorten in beeld (concept) https://t.co/vjq1KnLt93 over a year ago
    • Hotspot Kennemerstrand: 10 soorten in beeld (concept) https://t.co/vjq1KntRKt over a year ago
    • Kwade Hoek, Goeree: 15 soorten in beeld https://t.co/oBnhgJzfpA https://t.co/NHMol9ZqCv over a year ago
    • Kwade Hoek, Goeree: 15 soorten in beeld https://t.co/oBnhgJzfpA https://t.co/GJfzDwligz over a year ago
    • Hotspot Hoek van Holland: nieuwe vallei en groene strand https://t.co/665qaA6IE7 https://t.co/7i5BcbHm7I over a year ago
    • Het verborgen duin https://t.co/N1tYABTHO7 https://t.co/ixXaeJCBIS over a year ago
    • Hotspot Meijendel: 10 soorten in beeld https://t.co/6rgAidjCQu https://t.co/OIhH95kvbP over a year ago
    • Hotspot Meijendel: 10 soorten in beeld https://t.co/6rgAidjCQu https://t.co/G8iQPhjqv3 over a year ago
    • Veldonderzoek naar effecten opspuiten zand https://t.co/bLkwZkPmuI over a year ago
    • Hotspot Vuurbaakduin: 10 soorten in beeld https://t.co/itaSWqGOtM over a year ago
    • Nieuwe Hondsbossche duinen…hoe gaat het met de natuur? https://t.co/nljpWc1rWl https://t.co/5nEG3Jxlgo over a year ago
    • Nieuwe Hondsbossche duinen…hoe gaat het met de natuur? https://t.co/nljpWc1rWl https://t.co/GabP5KkEMJ over a year ago
    • Hotspot Nieuwe Hondsbossche duinen en de oude dijk, 10 soorten in beeld https://t.co/iwibrYD3BW https://t.co/uxlVMSBgMf over a year ago
    • Hotspot Nieuwe Hondsbossche duinen en de oude dijk, 10 soorten in beeld https://t.co/iwibrYD3BW https://t.co/tvLtuZtPWD over a year ago
    • Hotspot Vlaggenduin: 10 soorten in beeld https://t.co/jcIxEiKjjI https://t.co/9PatwTug0r over a year ago
    • Hotspot Vlaggenduin: 10 soorten in beeld https://t.co/jcIxEiKjjI https://t.co/ziBpNBr6Ti over a year ago
    • Hotspot Coepelduynen: 10 soorten in beeld https://t.co/COzYeEpx67 https://t.co/qgCJUMKjwZ over a year ago

    Auteurs

    Auteurs die een verhaal + beeld over een duinthema of over een gebied breed willen verspreiden kunnen contact met de redactie opnemen. Het kan gaan om nieuwe verhalen, maar ook om bestaande artikelen in de vorm van een pdf. De redactie zoekt ook correspondenten: contactpersonen in een bedrijf / instelling of vereniging. Een correspondent kan de redactie van duinenenmensen.nl in contact brengen met een of meer auteurs, of bestaande artikelen aanleveren. Informatie voor auteurs Auteurs van boeken Duinen en mensen en hun bijdrages op deze site

    Duinen en mensen boeken

    Duinen en mensen is een serie boeken over de Nederlandse kust. Cultuur en natuur van het kustlandschap worden gelijkwaardig en veelzijdig beschreven. Met honderden nieuwe kaarten en de laatste stand van wetenschap. Kennemerland (2009), Noordkop en Zwanenwater (2011) en Texel (2013). Bestel
    Deze site is een initiatief van Uitgeverij Natuurmedia, en tot stand gekomen met steun van het Prins Bernhard Cultuurfonds


    KVK nr.: 37075141 - BTW nr.: NL074839743B01 - Adres: Nieuwendijk 2, 3252 LK Goedereede - Tel: 06 51 79 29 79
    Redactie: Rolf Roos, Nico van der Wel,
    Machiel van Wijngaarden, Danny Zuurbier


    Wilt u deze site steunen? Klik hier.

    Ontwerp en ontwikkeling: toomanywords.nl