over de site | contact | info auteurs | toegang auteurs
  • Home
  • Nieuws
  • Thema’s
    • Ontstaan van de kust
      • Duinen als zeewering
      • Klimaat en duinen
    • Archeologie
    • Zeedorpen
    • Jacht
    • Duinlandbouw
    • Cartografie
    • Veldnamen
    • Militaire kustverdediging
    • Waterwinning
    • Natuur en landschap
      • Flora en vegetatie
      • Fauna
      • Bos
      • Natuurbeheer
    • Strand
    • Recreatie
    • Beeldende kunst
  • Gebieden
    • Zeeland
    • Zuid-Hollandse eilanden
    • Zuid-Hollandse vasteland
    • Zuid-Kennemerland
      • Amsterdamse Waterleidingduinen
      • Nationaal Park Zuid-Kennemerland
      • Kennemerstrand
    • Noord-Kennemerland
      • Wijk aan Zee
      • Noordhollands Duinreservaat
      • Bergen
      • Schoorlse Duinen
    • Noordkop
      • Camperduin-Petten
      • Zwanenwater
      • Zijpe- en Hazepolder
      • Callantsoog
      • Noordduinen
      • Den Helder
    • Texel
      • Zuidpunt van Texel
      • Duinen bij Den Hoorn
      • Duinen bij De Koog
      • Ten noorden van De Koog
    • Vlieland
    • Terschelling
    • Ameland
    • Schiermonnikoog
    • Rottumerplaat / Rottumeroog
  • Landschapselementen
    • Eendenkooien
    • Landgoederen
    • Wegen en paden
    • Kanalen
    • Stuifdijken
    • Agrarisch
    • Militair
    • Heemtuinen
    • Recreatief
  • Portretten
  • Onderzoek
  • Hotspots
  • Natuurmedia
rss

Artikel

08
AUG
2016

Fietsend confereren langs de kust

Marrit van Zandbergen, architectuurhistorica
LandschapselementenRecreatie
Tags : architectuur, bebouwing
Posted By : Dorine van Hoogstraten
Comments : 0

De discussie over bouwen aan de kust liep begin dit jaar hoog op toen Minister Schultz (Infrastructuur & Milieu) aankondigde de regierol van de rijksoverheid te willen overdragen aan gemeenten. Veel mensen haalden de Belgische kust aan als slecht voorbeeld. Anderen zagen de duinen al volgroeien met huisjesparken. Er zijn duizenden handtekeningen verzameld om ‘de kust met rust te laten’.

De kust is een uitgestrekt, complex en zeer divers gebied. Vraagstukken over bouwen aan de kust, de eisen die daaraan gesteld worden en de rol die de overheid hierin speelt, zijn niet zomaar beantwoord. Als je over kwaliteit wilt praten, moet je allereerst de hele kustlijn in beeld hebben, vonden organisaties voor ruimtelijke kwaliteit in de vijf Nederlandse kustprovincies. Zij sloegen de handen ineen voor het initiatief mooiKUST, een fietstocht langs de Nederlandse kustlijn. Adviseurs ruimtelijke kwaliteit en andere professionals zoals architecten, landschappers en architectuurhistorici fietsten op vijf woensdagen in juni langs de Nederlandse kust. Op een aantal plekken waar een ontwikkeling heeft plaatsgevonden of is gepland, werden de fietsers opgewacht door betrokken bestuurders, stedenbouwkundigen en architecten, die iets over de achtergronden van de plek vertelden. Zo is de Nederlandse kustlijn in één maand tijd onder de loep genomen.

Bergen aan Zee duinbos
Julianadorp Camping en vakantiewoningen

Mooie Kust

Stichting MOOI Noord-Holland organiseerde het Noord-Hollandse deel van de fietsconferentie, langs honderd kilometer strand, duin, bos, badplaatsen, dijken, industrie en polders. Deze prachtige route werd in etappes afgelegd door 27 specialisten en op de vraag of onze kust inderdaad mooi is, werd unaniem met “ja” geantwoord. Maar het gesprek ging verder en dieper.

De eerste associatie met de kust is de zee. Het water trekt, de zee verveelt nooit. De zee was lang een monster, maar is het dat nog steeds? De duinen, de polders en de bossen bieden rust en ruimte. Hier vind je plekken waar het écht stil is. Behoud van groen en openbaarheid zijn cruciaal voor de kwaliteit van de kust. De Nederlandse kustlijn is nog niet vol en het is uniek dat het strand, de duinen en het bos voor iedereen toegankelijk zijn. Privatisering is in Nederland gelukkig nog geen gewoonte. De deelnemers van de fietsconferentie vinden die openbaarheid een groot goed: het strand, maar veelal ook de duinstrook, als doorlopende voor het publiek toegankelijke ruimte.

Ondanks de grote waarde van landschap en natuur is ook de bebouwde kom een onlosmakelijk onderdeel van het kustgebied. Bouwen aan de kust is niet overal ondenkbaar, er zijn zelfs locaties te over waar bouwinitiatieven tot verbetering van de omgevingskwaliteit kunnen leiden; denk aan badplaats Zandvoort of dijkwerkersdorp Petten. Bovendien is het begrip ‘natuur’ relatief, in feite is iedere vierkante centimeter natuur in Nederland door mensenhanden beroerd, vaak met het oog op onze veiligheid. Zonder ons ingrijpen, had de kustlijn zelfs op een hele andere plek gelegen. Menselijke interventie is niks nieuws. We moeten ons niet afvragen óf de mens mag ingrijpen, maar hóe de mens zou moeten ingrijpen.

De deelnemers aan de fietsconferentie hadden er het nodige over te zeggen: “Daar waar winstbejag centraal staat, ligt mislukking op de loer. Kleinschaligheid en kwaliteit leiden tot successen. Bouwen is alleen wenselijk in gebieden die reeds bebouwd zijn. Pak de plekken aan die niet meer aan de eisen van de huidige tijd voldoen en laat het open gebied met rust. Schaalvergroting en uitbreiding zijn niet gewenst, kwaliteitsverbetering wel.”

Bouwen om te verbeteren

Niet bouwen dus, waar de openheid en het groen in het geding kunnen komen. Wel bouwen op reeds bebouwde plekken die aan verbetering toe zijn: “Stilstaan is geen optie, maar het gaat om de voorzichtigheid waarmee je de ontwikkeling tegemoet gaat,” aldus de meefietsende architect Egon Kuchlein.
Neem bijvoorbeeld het centrum van Zandvoort. Hier, tussen de hoogbouw uit de jaren zestig is de kust nauwelijks voelbaar en vormt de bebouwde kom een groot contrast met het strand. Een positief aspect van Zandvoort is de bereikbaarheid per trein, maar de route van het station naar het strand was tot voor kort rommelig en onoverzichtelijk. Architect Femke Bijlsma zocht naar oplossingen door een kleinschalig stedenbouwkundig experiment uit te voeren. Door middel van nieuwe bestrating, natuurlijke beplanting en straatmeubilair, gemaakt van natuurlijke materialen, is een logische route naar het strand gevormd. De natuurlijke materialen zorgen bovendien voor een verzachting van de omgeving. Dit voorbeeld geeft aan dat met weinig middelen flinke verbeteringen aan te brengen zijn in een omgeving die daar om vraagt.
In IJmuiden is het menselijk ingrijpen zo groot geweest, dat de discussie over ruimtelijke kwaliteit niet meer relevant lijkt. Niets is minder waar, want het spanningsveld tussen de duinen, de zee en de industrie is enorm. Aandacht en liefde zijn nodig om te waken voor omgevingskwaliteit. En zelfs zware industrie kan bijdragen aan omgevingskwaliteit, of tenminste aan de identiteit van een plaats: “Wie in IJmuiden woont, moet tegen een stootje kunnen”, aldus wethouder van de gemeente Velsen, Annette Baerveldt.

IJmuiden (2)
Bergen aan Zee Woonhuis Min Foto Erik BoschmanG

Een voorbeeld van respectvol en passend bouwen aan de kust is het woonhuis van architectenduo Maarten en Jetty Min in Bergen aan Zee. Zij vervingen een bungalow voor een woonhuis van duurzame en onderhoudsarme materialen. Het exterieur lijkt door zijn vorm en kleur opgenomen te worden door het duinlandschap. Het ervaren van de omgeving stond centraal in het ontwerpproces, de woonruimten bevinden zich op de verdieping en bieden rondom uitzicht over de duinen en de kust. Er is geen aangelegde tuin met planten die hier niet horen: “Een rieten dak en een aangelegde tuin houden het in Bergen aan Zee niet lang vol. Je moet het duin en de zee accepteren,” aldus het echtpaar Min. Bouwen in de duinen is mogelijk, zolang je rekening houdt met en respect hebt voor de omgeving. Dat ook nieuwe gebouwen na enkele jaren aangetast zullen zijn door de zilte zeelucht hoeft volgens de directeur van de Federatie Ruimtelijke Kwaliteit Flip ten Cate, geen probleem te zijn: “De kwaliteit van de kustbebouwing zit in het verweerde, zilte karakter. Gebouwen blijven in de zeelucht niet keurig en gelikt, ze verweren en worden rauw. Juist dát spreekt mij zo aan.”

Een plek van overduidelijk menselijk ingrijpen is de nieuwe Hondsbossche Zeewering. Langs de oude ‘harde’dijk liggen nu opgespoten duinen en een splinternieuw zandstrand. De zeewering is versterkt en het toerisme in Petten zal een impuls krijgen. Het ontwerp voor het gebied is tot in de puntjes uitgewerkt; er zijn fiets- en wandelpaden, een strandtent, een uitkijkheuvel, en zelfs een vogelkijkhut. Uiteraard is de oude dijk als artefact behouden gebleven, helemaal in de geest van deze tijd. Dit is de maakbare wereld ten voeten uit, maar of er sprake is van een ruimtelijke kwaliteitsslag, valt nog te bezien. Strandtenten bijvoorbeeld hebben lang gefunctioneerd als seizoensgebouwen, luxe en comfort waren ondergeschikt aan het praktische, het demontabele. De moderne strandtenten en vakantiehuisjes, worden steeds luxer en comfortabeler en (door de verlenging van het seizoen) steeds permanenter. Het pure van het uitgestorven Hollandse strand is ver te zoeken, hier wordt het strand ingericht voor intensief gebruik.

Hondsbosche zeewering
Zandvoort strandhuisjes

Dynamiek van de kust

Het gesprek tijdens de fietstocht ging tot dusver over specifieke en plaatsgebonden voorbeelden. Jef Mühren, directeur van Stichting MOOI Noord-Holland, benadert het onderwerp vanuit een breder perspectief en duikt de geschiedenis in: “Nog niet zo lang geleden was het in de kustprovincies een kwestie van geven en nemen, iedere keer wanneer er land op de zee gewonnen was, werd er daarop volgend door overstromingen een stukje afgestaan. Vele generaties hebben gewonnen en weer prijs gegeven. Pas vanaf de zeventiende eeuw kwam de Nederlandse waterbouwkunde in een stroomversnelling en werden de kustgebieden meer permanent bewoonbaar gemaakt. Vanaf eind negentiende eeuw ontstonden plannen voor inpoldering van Zuiderzee en zelfs van het Waddengebied. Het definitief afrekenen met de Waterwolf bracht de Nederlandse overheid uiteindelijk tot een fixatiemodel met als resultante de Deltawerken. Tegenwoordig lijkt het vanzelfsprekend dat we de gefixeerde kustgebieden naar eigen goeddunken kunnen inrichten en gebruiken, soms zelfs vele meters onder zeeniveau. De buitenlandse bezoeker kijkt er met een mengeling van bewondering en vertwijfeling naar. Met het failliet van de maakbare samenleving in de afgelopen decennia, zijn we ook weer gewend geraakt om de kust als een dynamisch en deels natuurlijk systeem te gaan waarderen. We laten de kracht van de zee weer in ons denken en handelen toe en benutten die kracht zelfs voor zoiets als zandtransport, zoals we dat vroeger al met stuifdijken deden. Er is genoeg zand in de Noordzee om ons tot in lengte van eeuwen te weren tegen de waterwolf, maar tot welke prijs en wat als de zeespiegel werkelijk steeds verder stijgt. Hoe gaan we dan om met het binnenlands waterpeil, de zoetwatertoestroom en de zoute kwel. Moeten we in het (bredere) delta- en rivierengebied niet gaan nadenken over een herleving van onze op de dynamiek gerichte verstandhouding met het water? Na ruimte voor de rivier nu ook ruimte voor de zee?”

De macrobenadering van Jef Mühren leert ons dat het beheer van de kust en het bouwbeleid in de kustgebieden om centrale aansturing vragen. De centrale overheid heeft wel degelijk een regierol, omdat het al dan niet toevoegen van nieuwe bebouwing een collectief belang is. Hierbij zijn zaken als ruimtelijke kwaliteit, openbaarheid en veiligheid in het geding. Dat kun je op lokaal niveau niet goed regelen, want de vraagstukken overschreiden de gemeentegrenzen en het belang van de kust is te groot. De natuurlandschappen, die een belangrijke rol spelen in de veiligheid en waaraan de kuststreek grotendeels zijn ruimtelijke kwaliteit ontleent, verdienen het om behouden te blijven. Ontwikkelingen zouden daarom voornamelijk gericht moeten zijn op verbetering van bestaande bebouwing.
Uit de specifieke voorbeelden die de revue passeerden is gebleken dat juist de directe omgeving bepalend is voor het bouwbeleid op lokale schaal. Het toezicht daarop kan daarom goed lokaal georganiseerd worden. De eisen die aan het bouwen gesteld worden, zouden op basis van de natuurlijke omstandigheden en kwaliteiten van een plek bepaald moeten worden. De kust met zijn harde wind, het zout en het zand bijvoorbeeld, vraagt om gebouwen van natuurlijke, duurzame en onderhoudsarme materialen. De, te behouden, traditie om het strand leeg te houden, vraagt om tijdelijke en praktische gebouwen.

Bouwen in de kuststreken is niet onmogelijk, stilstaan is geen optie in dit dynamische en complexe gebied. Er ligt een belangrijke taak voor alle overheden om de ruimtelijke kwaliteit te behouden en te versterken en om met terughoudendheid uitsluitend passende bebouwing toe te voegen aan onze prachtige kust.

Den Helder Lange JaapBergen aan Zee duinen

Link: www.mooikust.nl

Gerelateerde artikelen:

  1. De Wederopbouw van de Nederlandse Noordzeekust (erfgoed-essay 2)
About the Author

Social Share

    Leave a Reply Reactie annuleren

    *
    *

    Digitale documentatie duinen Voorne

    Overzichtskaart hotspots: wandelingen met bijzondere planten

    hotspots duinen wandeling Bezoek hotspots bloeiende duinen

    Boeken

    Duinen en mensen Voorne

    Aan rijkdom is op Voorne geen gebrek.
    42,50

    Bestel

    Bloeiende duinen

    'Een ‘must-have’ voor planten- en duinliefhebbers.’ (Bionieuws)
    van 29,50 naar 19,50

    Bestel

    Het vroon ontrafeld

    40 jaar waterwinning en natuurherstel in de Middel-en Oostduinen op Goeree

    Bestel

    Duinen en mensen Noordkop & Zwanenwater

    De slankste kuststrook van ons land. Waar duin en dijk vervloeien. Slechts 17,50.

    Bestel

    Duinen en mensen Texel

    De Texelse duinen en kwelders zijn van een betoverende schoonheid. Slechts 9,50

    Bestel

    Niet zonder elkaar

    Beste natuurboek van 2015 en zeer actueel
    nu 9,50 ook als pdf

    Bestel

    Het achterboek: online achtergronden bij Bloeiende duinen

    Aanmelden nieuwsbrief



    Doorzoek alle artikelen

    • Duinen en mensen Voorne IN DE MEDIA Duinen en mensen Voorne is uit! https://t.co/UTJ48ndVXP https://t.co/8BTKSTQYSX 47 days ago
    • Duinen en mensen Voorne; persbericht nr. 8. Voornse flora: rijker dan dit is er niet in ons land. (een foto van kle… https://t.co/7TdiogOCGl 62 days ago
    • Voorne; persbericht nr. 7: Kustlandschap in één hand naar grote en kleine brokken: natuurgebied, bebouwing of landg… https://t.co/esyyLyFaE2 63 days ago
    • Duinen en mensen Voorne; persbericht nr. 6: de Heveringen als oudste duinkern https://t.co/55PV2rSVW3 https://t.co/TMkMrqYtaC 64 days ago
    • Duinen en mensen Voorne; persbericht nr. 5: Waarom liggen er dijken aan de binnenduinrand tot in het duin?… https://t.co/My2h4jamE4 65 days ago
    • Duinen en mensen Voorne; persbericht nr. 4: rijke collectie dubbelbeelden toont veranderingen duinlandschap Voorne… https://t.co/ORcvQ1d5D5 66 days ago
    • Duinen en mensen Voorne; persbericht nr.3: het oeroude Berkenrijs bestaat nog steeds. https://t.co/P4HnewD7di https://t.co/rNOhlwn3ie 67 days ago
    • Duinen en mensen Voorne; persbericht nr. 2: nieuw onderzoek onthult unieke geologie van de kust van Voorne… https://t.co/kdcBkkrAL2 68 days ago
    • Voorne behoort met 135 soorten broedvogels tot de vogelrijkste gebieden van Nederland, veel rijker dan de vasteland… https://t.co/yKa3KEpqO2 69 days ago
    • https://t.co/GM1sBmaJ1J 85 days ago
    • Duinen en Mensen Voorne De boekpresentatie is op 8 april vanaf 14.30 uur in Cultureel Centrum De Man, Burgemeester… https://t.co/sxtGd4x3m8 85 days ago
    • De hoogste tijd om een nieuwe kustlijn te bouwen https://t.co/SMbSKy4Jx0 via @nrc De droom van baggeraars of definitieve breuk met natuur? over a year ago
    • Veelzijdig, veelkleurig en onrustig https://t.co/4H0zxs6X6c https://t.co/z8LOuHxS6x over a year ago
    • Veelzijdig, veelkleurig en onrustig https://t.co/4H0zxs6X6c https://t.co/MKj2wPyoUe over a year ago
    • Hotspot Kennemerstrand: 10 soorten in beeld (concept) https://t.co/vjq1KnLt93 over a year ago
    • Hotspot Kennemerstrand: 10 soorten in beeld (concept) https://t.co/vjq1KntRKt over a year ago
    • Kwade Hoek, Goeree: 15 soorten in beeld https://t.co/oBnhgJzfpA https://t.co/NHMol9ZqCv over a year ago
    • Kwade Hoek, Goeree: 15 soorten in beeld https://t.co/oBnhgJzfpA https://t.co/GJfzDwligz over a year ago
    • Hotspot Hoek van Holland: nieuwe vallei en groene strand https://t.co/665qaA6IE7 https://t.co/7i5BcbHm7I over a year ago
    • Het verborgen duin https://t.co/N1tYABTHO7 https://t.co/ixXaeJCBIS over a year ago

    Auteurs

    Auteurs die een verhaal + beeld over een duinthema of over een gebied breed willen verspreiden kunnen contact met de redactie opnemen. Het kan gaan om nieuwe verhalen, maar ook om bestaande artikelen in de vorm van een pdf. De redactie zoekt ook correspondenten: contactpersonen in een bedrijf / instelling of vereniging. Een correspondent kan de redactie van duinenenmensen.nl in contact brengen met een of meer auteurs, of bestaande artikelen aanleveren. Informatie voor auteurs Auteurs van boeken Duinen en mensen en hun bijdrages op deze site

    Duinen en mensen boeken

    Duinen en mensen is een serie boeken over de Nederlandse kust. Cultuur en natuur van het kustlandschap worden gelijkwaardig en veelzijdig beschreven. Met honderden nieuwe kaarten en de laatste stand van wetenschap. Kennemerland (2009), Noordkop en Zwanenwater (2011) en Texel (2013). Bestel
    Deze site is een initiatief van Uitgeverij Natuurmedia, en tot stand gekomen met steun van het Prins Bernhard Cultuurfonds


    KVK nr.: 37075141 - BTW nr.: NL074839743B01 - Adres: Nieuwendijk 2, 3252 LK Goedereede - Tel: 06 51 79 29 79
    Redactie: Rolf Roos, Nico van der Wel,
    Machiel van Wijngaarden, Danny Zuurbier


    Wilt u deze site steunen? Klik hier.

    Ontwerp en ontwikkeling: toomanywords.nl