over de site | contact | info auteurs | toegang auteurs
  • Home
  • Nieuws
  • Thema’s
    • Ontstaan van de kust
      • Duinen als zeewering
      • Klimaat en duinen
    • Archeologie
    • Zeedorpen
    • Jacht
    • Duinlandbouw
    • Cartografie
    • Veldnamen
    • Militaire kustverdediging
    • Waterwinning
    • Natuur en landschap
      • Flora en vegetatie
      • Fauna
      • Bos
      • Natuurbeheer
    • Strand
    • Recreatie
    • Beeldende kunst
  • Gebieden
    • Zeeland
    • Zuid-Hollandse eilanden
    • Zuid-Hollandse vasteland
    • Zuid-Kennemerland
      • Amsterdamse Waterleidingduinen
      • Nationaal Park Zuid-Kennemerland
      • Kennemerstrand
    • Noord-Kennemerland
      • Wijk aan Zee
      • Noordhollands Duinreservaat
      • Bergen
      • Schoorlse Duinen
    • Noordkop
      • Camperduin-Petten
      • Zwanenwater
      • Zijpe- en Hazepolder
      • Callantsoog
      • Noordduinen
      • Den Helder
    • Texel
      • Zuidpunt van Texel
      • Duinen bij Den Hoorn
      • Duinen bij De Koog
      • Ten noorden van De Koog
    • Vlieland
    • Terschelling
    • Ameland
    • Schiermonnikoog
    • Rottumerplaat / Rottumeroog
  • Landschapselementen
    • Eendenkooien
    • Landgoederen
    • Wegen en paden
    • Kanalen
    • Stuifdijken
    • Agrarisch
    • Militair
    • Heemtuinen
    • Recreatief
  • Portretten
  • Onderzoek
  • Hotspots
  • Natuurmedia
rss

Artikel

15
SEP
2017

Geuren en kleuren in de duinen van Noord-Holland tot Ierland (inzending Bloeiende Duinen-de Hugo 2017)

Loekie van Tweel-Groot
Flora en vegetatieUitgelicht
Tags : Connemara, DE HUGO: prijsvraag Bloeiende duinen 2017, Omey Island, Schoorlse duinen, Terschelling, Voorne, Zwanenwater
Posted By : Nico van der Wel
Comments : 1

Zittend langs de IJssel verlang ik naar de duinen. Ik ben blij met dit mooie IJsselplekje, op fietsafstand van ons huis in Zwolle. Maar als ik diep van binnen kijk, ligt mijn hart bij de weidse uitgestrektheid van de duinen.
Ik hoor de eerste Grutto, dat maakt dat ik in gedachten terug ben in het polderlandschap van Noord-Holland, waar ik opgroeide. Vanuit Akersloot zijn de duinen van Castricum nooit ver weg en als klein meisje gingen we er met het gezin wel eens wandelen en fietsten we in de zomerzon door het duin naar het strand. Meer dan de omlijsting van het landschap was het toen nog niet.
Dat beeld veranderde toen ik lid werd van de Nederlandse Jeugdbond voor Natuurstudie (N.J.N.) afdeling Bakkum. De weidevogels die ik fietsend op weg naar school zag, en thuis opzocht in het vogelboekje Zien is Kennen, die kende ik inmiddels wel. Bij de N.J.N. leerde ik veel breder te kijken, en werden de duinen ineens een studieobject waar het heerlijk vertoeven was. In een duinpannetje alle plantjes determineren, en daarna lekker zwemmen in zee. In het bos mijn eerste eigen determinatie met de Heukels; ik kwam uit op Knopig helmkruid en de omschrijving was precies de plant die ik voor mij had! Samen met leeftijdsgenoten naar buiten en genieten van de natuur, leren van elkaar, je blijven verwonderen, wat voelde ik me daar thuis.

Watermunt

Watermunt

Een boot vaart langs en de dieseldampen vermengen zich met de verkoelende, frisse en zware geur van de rivier – modder, rottende waterplanten en helder water tegelijk. Het Alkmaardermeer is opeens weer heel dichtbij. Geur brengt zoveel herinneringen naar boven. Niet alleen hier langs de rivier, maar juist ook in de duinen. Ik vraag me af wat sterker werkt bij het terug gaan in de tijd – geuren of kleuren?

Eerst maar eens wat geuren voor me halen. Zo verschillend en herkenbaar voor de plek waar je je op dat moment bevindt in de duinen. De Balsempopulieren op Voorne in het vroege voorjaar, de zilte zeelucht in de buitenste duinenrij, de Watermunt in een natte duinvallei en de Schapenwei op Voorne, en de Grote tijm in de droge duingraslanden. Onmiddellijk ben ik in gedachten weer op al die plaatsen en ga door de jaargetijden heen. De geuren en herinneringen blijven over me heen buitelen: de onvoorstelbaar zoete en zware bloemengeur van meidoorns op Schiermonnikoog bij de tent tijdens Hemelvaart, de onmiskenbare harsgeur van zon-doorstoven dennen in de duinen van Schoorl, de appelgeur van de Egelantier op Ameland en de kruidige Kraaihei in het Zwanenwater en op Terschelling.

Egelantier

Grote tijm

Het sterkst naar voren komt de Grote tijm die typisch is voor de kalkrijke duinen. Thymus komt waarschijnlijk van het Griekse woord ‘thymon’ dat geur betekent. Bij de oude Egyptenaren was tijm één van de balsemkruiden.
De geur van tijm brengt me terug naar 1994, toen ik met m’n vriendin vele vegetatie-opnamen maakte in de droge duingraslanden op Voorne. Kalkrijke duinen, dus tijm kwam veelvuldig voor in onze opnamen. Zeker tegen de avond als we zin begonnen te krijgen in een avondmaaltijd, liep het water ons in de mond bij die bedwelmend zoete en kruidige geur van tijm als we door ons proefvlak wroetten.
Niet alleen planten hebben soms overweldigende geuren, maar ook de paddenstoelen in de duinen kunnen heel sterk ruiken. Zo vergeet ik nooit meer de geur van de Narcisridderzwam in de duinbossen van Schoorl. Die prachtige gele paddenstoelen geven bijna licht in het duister van het dennenbos. De geur wordt in de boeken omschreven als lichtgas. Ik heb nooit geweten hoe dat moest ruiken, maar ik heb ook nog nooit zo’n typische geur geroken als die van de Narcisridderzwam – het is niet te omschrijven.

Eenstijlige meidoorn

Geel walstro en grote tijm

Hoe zit het dan met kleuren en herinneringen? Ik merk dat veel kleuren sterk verbonden zijn met geuren. De witte schermen van de Eenstijlige meidoorn brengen mijn gedachten ook altijd naar de duinen, maar of de geur of de kleur de aanleiding daarvoor is? Net zo bij de felroze bloemen van de Egelantier. Toch zijn er genoeg bloeiende planten, die mij alleen door hun vorm en kleur terugvoeren naar bijzondere plekjes in de duinen. Het felle geel van de Muurpeper maakt dat ik weer in de duinen van Castricum en Voorne ben, de Gele lissen naar het Zwanenwater en Connemara, het Geel walstro  voert naar Terschelling en Omey Island in Ierland.
Toch is die verbinding veel minder sterk, het gaat niet automatisch en minder direct, ik moet er meer bij nadenken. Mijn meest indrukwekkende kleurenexplosie wil ik jullie echter niet onthouden. Met ons gezin waren we in juli 2015 in Connemara (West-Ierland) op vakantie. Vanuit Letterdyfe House (Roundstone) maakten we heerlijke struintochten door het veen van Roundstone Bog maar uiteraard ook naar de duinen. En de kleurenpracht op Omey Island zal ik nooit van m’n leven meer vergeten. Het heldere geel van Geel walstro in combinatie met het roze van de tijm was overweldigend. De geur droeg bij aan het geluk – maar de kleuren hadden hier duidelijk de overhand.

Grote ratelaar

In gedachten terug op Omey Island hoor ik meteen weer de Veldleeuweriken kwinkeleren boven de glooiende en kleurige duintjes. Geluiden horen er natuurlijk ook helemaal bij! Maar wat komt er aan geluiden in mijn herinnering bovendrijven als ik terugdenk aan de duinen?
Toch best moeilijk, behalve de Veldleeuwerik zijn het maar een paar vogelgeluiden – terwijl ik van de geurende planten slechts het topje van de ijsberg heb genoemd. Zo hoor ik in gedachten weer de eindeloos variërende maar ook erg hard zingende Nachtegaal op Voorne die ons uit onze slaap hield, de Bosuilen in de duinen van Castricum en de eerste Fitissen eind mei in Duin- en Kruidberg. Maar dit stukje gaat over planten en wat voor geluiden horen er bij planten?
De Grote ratelaar in het Zwanenwater mag dan natuurlijk niet ontbreken. Tijdens een excursie eind juni kwam ik er als tiener voor het eerst. Langs het pad waren de hooilandjes lichtbruin van de inmiddels verdroogde ratelaren, en de zachte zomerwind toonde schitterend de naam – wat een subtiel en toch krachtig geluid, al die rammelende zaadjes in de zaaddoosjes.
In de dennenbossen in de duinen (bijvoorbeeld Schoorl, Castricum of Terschelling), is het een geweldig geluid als in de middag de temperatuur flink oploopt en de dennenkegels knappend openbreken, schub voor schub.
De Ratelpopulieren op Voorne mag ik natuurlijk ook niet vergeten. Vooral de jonge opslag kon een geweldig concert laten horen bij een wat fladderige wind.

Cranberry

Duindoorn

Voelen en proeven vormen weer een heel andere categorie. Ook een gevoel of smaak kunnen me direct naar de duinen voeren al ben ik daar duizend kilometer vandaan. Rondzoemende dazen en het sliertje bloed dat over m’n kuit druipt na een beet, brengen me linea recta naar de Boschplaat op Terschelling terwijl droge zandkorrels tussen m’n tenen naar de PWN-duinen in Heemskerk gaan. Dazen en zand kom je elders nog wel tegen, maar het geprik van de stekels als je je door het duindoornstruweel worstelt ben ik nergens anders zo tegengekomen. Vooral Voorne komt dan weer bij mij naar boven.
Met de smaak is het eigenlijk net zo. Gegiste duindoornbessen ken ik alleen maar van de Nederlandse buitenduinen, Cranberry’s van Terschelling en Vlieland. Zout op de lippen? Dan ben je in de duinen geweest!

Voor mij is het wel duidelijk, de geuren van de duinen blijven mij voor altijd bij, ze zijn de ankers van mijn herinneringen. Ze brengen me naar alle verschillende plekken en tijden, en ik hoop er nog veel geurherinneringen aan toe te voegen.

Gerelateerde artikelen:

  1. Koningskaars en slangekruid, een opmerkelijk duo (inzending prijsvraag Bloeiende duinen-de HUGO 2017)
  2. Het Zwanenwater in lang vervlogen tijden: De eerste “natuurvorschers”, deel 1
  3. Hotspot Rita’s Duin, Terschelling: 10 soorten en een paaltje
About the Author

Social Share

    One Comment

    1. Ellen v Norren 7 november, 2017 at 20:19 Reply

      Prachtig Loekie! Het is net of we echt even in de duinen zijn geweest in het voorjaar, heel fijn

    Leave a Reply Reactie annuleren

    *
    *

    Digitale documentatie duinen Voorne

    Overzichtskaart hotspots: wandelingen met bijzondere planten

    hotspots duinen wandeling Bezoek hotspots bloeiende duinen

    Boeken

    Duinen en mensen Voorne

    Aan rijkdom is op Voorne geen gebrek.
    42,50

    Bestel

    Bloeiende duinen

    'Een ‘must-have’ voor planten- en duinliefhebbers.’ (Bionieuws)
    van 29,50 naar 19,50

    Bestel

    Het vroon ontrafeld

    40 jaar waterwinning en natuurherstel in de Middel-en Oostduinen op Goeree

    Bestel

    Duinen en mensen Noordkop & Zwanenwater

    De slankste kuststrook van ons land. Waar duin en dijk vervloeien. Slechts 17,50.

    Bestel

    Duinen en mensen Texel

    De Texelse duinen en kwelders zijn van een betoverende schoonheid. Slechts 9,50

    Bestel

    Niet zonder elkaar

    Beste natuurboek van 2015 en zeer actueel
    nu 9,50 ook als pdf

    Bestel

    Het achterboek: online achtergronden bij Bloeiende duinen

    Aanmelden nieuwsbrief



    Doorzoek alle artikelen

    • https://t.co/GM1sBmaJ1J 15 days ago
    • Duinen en Mensen Voorne De boekpresentatie is op 8 april vanaf 14.30 uur in Cultureel Centrum De Man, Burgemeester… https://t.co/sxtGd4x3m8 15 days ago
    • De hoogste tijd om een nieuwe kustlijn te bouwen https://t.co/SMbSKy4Jx0 via @nrc De droom van baggeraars of definitieve breuk met natuur? over a year ago
    • Veelzijdig, veelkleurig en onrustig https://t.co/4H0zxs6X6c https://t.co/z8LOuHxS6x over a year ago
    • Veelzijdig, veelkleurig en onrustig https://t.co/4H0zxs6X6c https://t.co/MKj2wPyoUe over a year ago
    • Hotspot Kennemerstrand: 10 soorten in beeld (concept) https://t.co/vjq1KnLt93 over a year ago
    • Hotspot Kennemerstrand: 10 soorten in beeld (concept) https://t.co/vjq1KntRKt over a year ago
    • Kwade Hoek, Goeree: 15 soorten in beeld https://t.co/oBnhgJzfpA https://t.co/NHMol9ZqCv over a year ago
    • Kwade Hoek, Goeree: 15 soorten in beeld https://t.co/oBnhgJzfpA https://t.co/GJfzDwligz over a year ago
    • Hotspot Hoek van Holland: nieuwe vallei en groene strand https://t.co/665qaA6IE7 https://t.co/7i5BcbHm7I over a year ago
    • Het verborgen duin https://t.co/N1tYABTHO7 https://t.co/ixXaeJCBIS over a year ago
    • Hotspot Meijendel: 10 soorten in beeld https://t.co/6rgAidjCQu https://t.co/OIhH95kvbP over a year ago
    • Hotspot Meijendel: 10 soorten in beeld https://t.co/6rgAidjCQu https://t.co/G8iQPhjqv3 over a year ago
    • Veldonderzoek naar effecten opspuiten zand https://t.co/bLkwZkPmuI over a year ago
    • Hotspot Vuurbaakduin: 10 soorten in beeld https://t.co/itaSWqGOtM over a year ago
    • Nieuwe Hondsbossche duinen…hoe gaat het met de natuur? https://t.co/nljpWc1rWl https://t.co/5nEG3Jxlgo over a year ago
    • Nieuwe Hondsbossche duinen…hoe gaat het met de natuur? https://t.co/nljpWc1rWl https://t.co/GabP5KkEMJ over a year ago
    • Hotspot Nieuwe Hondsbossche duinen en de oude dijk, 10 soorten in beeld https://t.co/iwibrYD3BW https://t.co/uxlVMSBgMf over a year ago
    • Hotspot Nieuwe Hondsbossche duinen en de oude dijk, 10 soorten in beeld https://t.co/iwibrYD3BW https://t.co/tvLtuZtPWD over a year ago
    • Hotspot Vlaggenduin: 10 soorten in beeld https://t.co/jcIxEiKjjI https://t.co/9PatwTug0r over a year ago

    Auteurs

    Auteurs die een verhaal + beeld over een duinthema of over een gebied breed willen verspreiden kunnen contact met de redactie opnemen. Het kan gaan om nieuwe verhalen, maar ook om bestaande artikelen in de vorm van een pdf. De redactie zoekt ook correspondenten: contactpersonen in een bedrijf / instelling of vereniging. Een correspondent kan de redactie van duinenenmensen.nl in contact brengen met een of meer auteurs, of bestaande artikelen aanleveren. Informatie voor auteurs Auteurs van boeken Duinen en mensen en hun bijdrages op deze site

    Duinen en mensen boeken

    Duinen en mensen is een serie boeken over de Nederlandse kust. Cultuur en natuur van het kustlandschap worden gelijkwaardig en veelzijdig beschreven. Met honderden nieuwe kaarten en de laatste stand van wetenschap. Kennemerland (2009), Noordkop en Zwanenwater (2011) en Texel (2013). Bestel
    Deze site is een initiatief van Uitgeverij Natuurmedia, en tot stand gekomen met steun van het Prins Bernhard Cultuurfonds


    KVK nr.: 37075141 - BTW nr.: NL074839743B01 - Adres: Nieuwendijk 2, 3252 LK Goedereede - Tel: 06 51 79 29 79
    Redactie: Rolf Roos, Nico van der Wel,
    Machiel van Wijngaarden, Danny Zuurbier


    Wilt u deze site steunen? Klik hier.

    Ontwerp en ontwikkeling: toomanywords.nl