over de site | contact | info auteurs | toegang auteurs
  • Home
  • Nieuws
  • Thema’s
    • Ontstaan van de kust
      • Duinen als zeewering
      • Klimaat en duinen
    • Archeologie
    • Zeedorpen
    • Jacht
    • Duinlandbouw
    • Cartografie
    • Veldnamen
    • Militaire kustverdediging
    • Waterwinning
    • Natuur en landschap
      • Flora en vegetatie
      • Fauna
      • Bos
      • Natuurbeheer
    • Strand
    • Recreatie
    • Beeldende kunst
  • Gebieden
    • Zeeland
    • Zuid-Hollandse eilanden
    • Zuid-Hollandse vasteland
    • Zuid-Kennemerland
      • Amsterdamse Waterleidingduinen
      • Nationaal Park Zuid-Kennemerland
      • Kennemerstrand
    • Noord-Kennemerland
      • Wijk aan Zee
      • Noordhollands Duinreservaat
      • Bergen
      • Schoorlse Duinen
    • Noordkop
      • Camperduin-Petten
      • Zwanenwater
      • Zijpe- en Hazepolder
      • Callantsoog
      • Noordduinen
      • Den Helder
    • Texel
      • Zuidpunt van Texel
      • Duinen bij Den Hoorn
      • Duinen bij De Koog
      • Ten noorden van De Koog
    • Vlieland
    • Terschelling
    • Ameland
    • Schiermonnikoog
    • Rottumerplaat / Rottumeroog
  • Landschapselementen
    • Eendenkooien
    • Landgoederen
    • Wegen en paden
    • Kanalen
    • Stuifdijken
    • Agrarisch
    • Militair
    • Heemtuinen
    • Recreatief
  • Portretten
  • Onderzoek
  • Hotspots
  • Natuurmedia
rss

Artikel

06
APR
2016

Grondwater in de binnenduinrand (1)

Maarten Kuiper en Cedrick Gijsbertsen
Waterwinning
Tags : grondwater, waterhuishouding
Posted By : Nico van der Wel
Comments : 0

Langs de duinen bevindt zich de binnenduinrand; een smalle zone die de overgang vormt tussen de hoge duinen en het lagergelegen gebied met oude strandruggen en polders. Langs deze zone en op de strandwal ernaast bevindt zich de meeste bebouwing. Hier zijn van oudsher landgoederen, ‘sloten’ (in de zin van burcht) en oude dorpen en steden gevestigd. Enkele voorbeelden van landgoederen en sloten: het Oude Hof in Bergen, Marquette in Heemskerk, Lindenheuvel in Bloemendaal, Arendsdorp in Den Haag en Haamstede. Doordat de binnenduinrand ook nu nog behoorlijk nat kan zijn, liggen op veel plekken duinrellen.

Auteurs zijn geohydrologen bij Wareco Ingenieurs. Dit artikel is onderdeel van korte serie de waterhuishouding van de duinen:

  • Grondwater in de binnenduinrand (1)
  • Grondwater, dorpen en steden in en langs de duinen (2)
  • Grondwater op en naast de strandwallen (3)

De binnenduinrand is vanouds een zeer nat stuk van de duinen. Vroeger werd het schone duinwater bijvoorbeeld gebruikt om bier mee te brouwen (Haarlem). De goede watervoorziening vanuit de duinen is door de eeuwen heen de inwoners van de stad Haarlem op allerlei manieren van dienst geweest.

Het grondwater aan de binnenduinrand staat onder invloed van de hoge waterdruk in de duinen als geheel. Dat de binnenduinrand zo nat is, komt ook doordat hij steil is. De binnenduinrand is in feite een overgangszone waarin het grondwater over een relatief kleine afstand van hoog in de duinen naar laag in de polders gaat. Er is sprake van een grondwaterval, een groot verhang in het grondwater. Dit speelt met name op locaties waar de binnenduinrand opvallend hoog is en het maaiveldniveau abrupt afneemt. Dat is bijvoorbeeld het geval bij Wijk aan Zee, bij Castricum (Papenberg), bij Schoorl, Bloemendaal, Wassenaar (Kievietsduin), Burgh-Haamstede en ook bij de voormalige Fonteinsnol op Texel. Na neerslagperiodes stroomt een deel van het duinwater als altijd relatief langzaam richting de binnenduinrand. Het duurt vaak weken tot maanden voordat het duinwater de binnenduinrand bereikt en daar de grondwaterstand verhoogt.

Duinrel aan de binnenduinrand bij Schoorl. Bron: Wareco

Duinrel aan de binnenduinrand bij Schoorl. Bron: Wareco

Door het grote verhang in de binnenduinrand zijn de verhoogde grondwaterstanden vooral daar merkbaar. Maar de grondwaterstand reageert er ook op plaatselijke neerslag, waardoor de grondwaterstand vrijwel direct stijgt. Doordat het grondwater in de binnenduinrand dichter bij het maaiveld zit, bereikt het regenwater het grondwater sneller. Soms komen de twee stromen tegelijkertijd bij elkaar: toestroom uit de duinen van hevige neerslagperiodes uit vorige maanden en recente hevige neerslag. Dit leidt zo nu en dan tot bijzonder hoge grondwaterstanden.

Duinrellen

In de binnenduinrand ontspringen veel duinrellen, zoals in Groet, Schoorl, Texel en Bloemendaal. Dit zijn greppels die zowel regenwater als grondwater versneld afvoeren. Technisch gezien dragen ze bij aan de grondwaterregulering in de binnenduinrand. Van oudsher zijn de lagergelegen binnenduinrandgebieden tamelijk nat. Duinrellen zorgen er samen met vele greppels voor ontwatering. Grondwater wordt afgevoerd wanneer de grondwaterstanden stijgen tot aan de bodem van de duinrel. Vervolgens stroomt het grondwater via een systeem van beekjes/greppels versneld naar de lagergelegen polders. Duinrellen zijn ecologisch (door het schone water) en cultuurhistorisch gezien vaak waardevolle objecten in het landschap.

Veel duinrellen en greppels zijn ooit gedempt, omdat ze bijvoorbeeld geen functie meer hadden toen in de duinen nog op grote schaal grondwater werd onttrokken. Duinrellen zijn bovendien vaak verdwenen door verstedelijking aan de duinrand en bij het afgraven van oude duinen. Door vernatting in de duinen als gevolg van klimaatverandering en stopzettingen van drinkwateronttrekkingen, zijn deze greppelsystemen juist nu weer belangrijk voor grondwaterregulering. Daarom worden duinrellen in ere hersteld, zoals in landgoed Beeckestein in Velsen, Bloemendaal, op Texel en in de Amsterdamse Waterleidingduinen.

Het ontbreken van duinrellen draagt steeds vaker bij aan grondwateroverlast in de binnenduinrandzone. Niet alleen in kelders, maar ook in tuinen en in woningen, vooral als die geen geïsoleerde betonnen vloerconstructies hebben, maar houten vloerconstructies. Daar kan water uit kruipruimtes bovenliggende woonruimtes bereiken en zo tot overlast leiden.

Schoorl, duinrand bij bebouwing. Foto Wareco

Schoorl, duinrand bij bebouwing. Foto Wareco

Duinen (geel), binnenduinrand (rood). De strandwal (groen) ligt vlakbij, in het boezemgebied (blauw). Bron: Wareco

Zuid-Kennemerland: duinen (geel), binnenduinrand (rood). De strandwal (groen) ligt vlakbij, in het boezemgebied (blauw). Bron: Wareco

Gerelateerde artikelen:

  1. Duinen en drinkwater (artikel in ontwikkeling)
  2. Grondwater, dorpen en steden in en langs de duinen (2)
  3. Grondwater op en naast de strandwallen (3)
About the Author

Social Share

    Leave a Reply Reactie annuleren

    *
    *

    Digitale documentatie duinen Voorne

    Overzichtskaart hotspots: wandelingen met bijzondere planten

    hotspots duinen wandeling Bezoek hotspots bloeiende duinen

    Boeken

    Duinen en mensen Voorne

    Aan rijkdom is op Voorne geen gebrek.
    42,50

    Bestel

    Bloeiende duinen

    'Een ‘must-have’ voor planten- en duinliefhebbers.’ (Bionieuws)
    van 29,50 naar 19,50

    Bestel

    Het vroon ontrafeld

    40 jaar waterwinning en natuurherstel in de Middel-en Oostduinen op Goeree

    Bestel

    Duinen en mensen Noordkop & Zwanenwater

    De slankste kuststrook van ons land. Waar duin en dijk vervloeien. Slechts 17,50.

    Bestel

    Duinen en mensen Texel

    De Texelse duinen en kwelders zijn van een betoverende schoonheid. Slechts 9,50

    Bestel

    Niet zonder elkaar

    Beste natuurboek van 2015 en zeer actueel
    nu 9,50 ook als pdf

    Bestel

    Het achterboek: online achtergronden bij Bloeiende duinen

    Aanmelden nieuwsbrief



    Doorzoek alle artikelen

    • De hoogste tijd om een nieuwe kustlijn te bouwen https://t.co/SMbSKy4Jx0 via @nrc De droom van baggeraars of definitieve breuk met natuur? over a year ago
    • Veelzijdig, veelkleurig en onrustig https://t.co/4H0zxs6X6c https://t.co/z8LOuHxS6x over a year ago
    • Veelzijdig, veelkleurig en onrustig https://t.co/4H0zxs6X6c https://t.co/MKj2wPyoUe over a year ago
    • Hotspot Kennemerstrand: 10 soorten in beeld (concept) https://t.co/vjq1KnLt93 over a year ago
    • Hotspot Kennemerstrand: 10 soorten in beeld (concept) https://t.co/vjq1KntRKt over a year ago
    • Kwade Hoek, Goeree: 15 soorten in beeld https://t.co/oBnhgJzfpA https://t.co/NHMol9ZqCv over a year ago
    • Kwade Hoek, Goeree: 15 soorten in beeld https://t.co/oBnhgJzfpA https://t.co/GJfzDwligz over a year ago
    • Hotspot Hoek van Holland: nieuwe vallei en groene strand https://t.co/665qaA6IE7 https://t.co/7i5BcbHm7I over a year ago
    • Het verborgen duin https://t.co/N1tYABTHO7 https://t.co/ixXaeJCBIS over a year ago
    • Hotspot Meijendel: 10 soorten in beeld https://t.co/6rgAidjCQu https://t.co/OIhH95kvbP over a year ago
    • Hotspot Meijendel: 10 soorten in beeld https://t.co/6rgAidjCQu https://t.co/G8iQPhjqv3 over a year ago
    • Veldonderzoek naar effecten opspuiten zand https://t.co/bLkwZkPmuI over a year ago
    • Hotspot Vuurbaakduin: 10 soorten in beeld https://t.co/itaSWqGOtM over a year ago
    • Nieuwe Hondsbossche duinen…hoe gaat het met de natuur? https://t.co/nljpWc1rWl https://t.co/5nEG3Jxlgo over a year ago
    • Nieuwe Hondsbossche duinen…hoe gaat het met de natuur? https://t.co/nljpWc1rWl https://t.co/GabP5KkEMJ over a year ago
    • Hotspot Nieuwe Hondsbossche duinen en de oude dijk, 10 soorten in beeld https://t.co/iwibrYD3BW https://t.co/uxlVMSBgMf over a year ago
    • Hotspot Nieuwe Hondsbossche duinen en de oude dijk, 10 soorten in beeld https://t.co/iwibrYD3BW https://t.co/tvLtuZtPWD over a year ago
    • Hotspot Vlaggenduin: 10 soorten in beeld https://t.co/jcIxEiKjjI https://t.co/9PatwTug0r over a year ago
    • Hotspot Vlaggenduin: 10 soorten in beeld https://t.co/jcIxEiKjjI https://t.co/ziBpNBr6Ti over a year ago
    • Hotspot Coepelduynen: 10 soorten in beeld https://t.co/COzYeEpx67 https://t.co/qgCJUMKjwZ over a year ago

    Auteurs

    Auteurs die een verhaal + beeld over een duinthema of over een gebied breed willen verspreiden kunnen contact met de redactie opnemen. Het kan gaan om nieuwe verhalen, maar ook om bestaande artikelen in de vorm van een pdf. De redactie zoekt ook correspondenten: contactpersonen in een bedrijf / instelling of vereniging. Een correspondent kan de redactie van duinenenmensen.nl in contact brengen met een of meer auteurs, of bestaande artikelen aanleveren. Informatie voor auteurs Auteurs van boeken Duinen en mensen en hun bijdrages op deze site

    Duinen en mensen boeken

    Duinen en mensen is een serie boeken over de Nederlandse kust. Cultuur en natuur van het kustlandschap worden gelijkwaardig en veelzijdig beschreven. Met honderden nieuwe kaarten en de laatste stand van wetenschap. Kennemerland (2009), Noordkop en Zwanenwater (2011) en Texel (2013). Bestel
    Deze site is een initiatief van Uitgeverij Natuurmedia, en tot stand gekomen met steun van het Prins Bernhard Cultuurfonds


    KVK nr.: 37075141 - BTW nr.: NL074839743B01 - Adres: Nieuwendijk 2, 3252 LK Goedereede - Tel: 06 51 79 29 79
    Redactie: Rolf Roos, Nico van der Wel,
    Machiel van Wijngaarden, Danny Zuurbier


    Wilt u deze site steunen? Klik hier.

    Ontwerp en ontwikkeling: toomanywords.nl