over de site | contact | info auteurs | toegang auteurs
  • Home
  • Nieuws
  • Thema’s
    • Ontstaan van de kust
      • Duinen als zeewering
      • Klimaat en duinen
    • Archeologie
    • Zeedorpen
    • Jacht
    • Duinlandbouw
    • Cartografie
    • Veldnamen
    • Militaire kustverdediging
    • Waterwinning
    • Natuur en landschap
      • Flora en vegetatie
      • Fauna
      • Bos
      • Natuurbeheer
    • Strand
    • Recreatie
    • Beeldende kunst
  • Gebieden
    • Zeeland
    • Zuid-Hollandse eilanden
    • Zuid-Hollandse vasteland
    • Zuid-Kennemerland
      • Amsterdamse Waterleidingduinen
      • Nationaal Park Zuid-Kennemerland
      • Kennemerstrand
    • Noord-Kennemerland
      • Wijk aan Zee
      • Noordhollands Duinreservaat
      • Bergen
      • Schoorlse Duinen
    • Noordkop
      • Camperduin-Petten
      • Zwanenwater
      • Zijpe- en Hazepolder
      • Callantsoog
      • Noordduinen
      • Den Helder
    • Texel
      • Zuidpunt van Texel
      • Duinen bij Den Hoorn
      • Duinen bij De Koog
      • Ten noorden van De Koog
    • Vlieland
    • Terschelling
    • Ameland
    • Schiermonnikoog
    • Rottumerplaat / Rottumeroog
  • Landschapselementen
    • Eendenkooien
    • Landgoederen
    • Wegen en paden
    • Kanalen
    • Stuifdijken
    • Agrarisch
    • Militair
    • Heemtuinen
    • Recreatief
  • Portretten
  • Onderzoek
  • Hotspots
  • Natuurmedia
rss

Artikel

11
MEI
2014

Jeneverbes als gewoongoed; Duinbegroeiing 1000 v.Chr. – 1000 na Chr.

Rolf Roos
Geen categorie
Tags : Kennemerland achtergronden
Posted By : NatuurMedia
Comments : 0
(1995) – Uit: Bewogen kustlandschap.
Duinbegroeiing 1000 v.Chr. – 1000 na Chr.

Op basis van fossiel stuifmeel, dat in veen bewaard blijft, is het mogelijk een indruk te krijgen van de begroeiing in het duinlandschap op de strandwallen ter hoogte van Heemskerk en Heiloo.
De grote lijnen van de vegetatieontwikkeling in het kalkrijke duin zijn:

1000 – 500 v. Chr. overwegend struweel van Duindoorn en (vooral 900-500) Jeneverbesstruweel, weinig bos, regelmatig overstuivingen.
500 v. Chr. – 0 veel open, kruidenrijke vegetaties, verstuivingen en over zeer grote gebieden aangelegde kavelsystemen met o.a. akkers.
0 – 500 na Chr na ontvolking vanaf de 3e eeuw: toename van bos met Zomereik en Beuk en wilg.
500 – 1000 na Chr bos van o.a. Eik, Els en Beuk dat na 800 geleidelijk gekapt wordt. Hierna start de vorming van de Jonge Duinen.

Ook archeologische vondsten geven een indruk van het vroegere plantendek. Zo zijn er bijvoorbeeld houtsoorten in Uitgeest gevonden die dateren uit de Romeinse periode. O.a. Eik, Grove den, Berk, Zoete kers, Hazelaar, Kardinaalsmuts, Spaanse aak geven een beeld van het toen in de omgeving aanwezige hout. Bij archeologische vondsten kan evenwel ook sprake zijn van import, bijvoorbeeld van Taxushout.
Tot het jaar 1000 domineerde de natuur en de mens voegde zich naar de mogelijkheden. Rond Velsen, waar minder dichte bossen voorkwamen, is de menselijke invloed echter groter in de vorm van houtkap in de 6e eeuw. Vanaf de 7e eeuw is boskap hier zo algemeen dat het landschap een ander aanzien krijgt. Ook de veelvuldige aanwezigheid van Smalle weegbree, een soort die vooral voorkomt in begraasde duinvalleien, wijst op intensiever grondgebruik met mogelijk grotere kuddes in de Oer-IJ-regio.

De Jeneverbes vormt een verhaal apart. Nu is het nauwelijks voorstelbaar dat deze struik met zijn smaakvolle bessen in het vroegere duinlandschap in de periode tussen 1500 v. Chr. en Romeinse tijd plaatselijk algemener was dan de Duindoorn. In die periode zijn zelfs stammetjes van Jeneverbeshout gebruikt om greppels te vullen. Dat hoeven we nu niet meer te proberen. Anno 1995 zijn er zegge en schrijven nog 2 exemplaren in heel Noord-Kennemerland te vinden: één ten zuiden van Bergen aan Zee, waar tot na te oorlog ook bij de Verbrande Pan enige kwijnende exemplaren stonden en één in de omgeving van het Bergerbos. Dit laatste exemplaar is wellicht enige honderden jaren oud.

De reconstructie van het levensverhaal zou als volgt kunnen zijn. Jeneverbes is een natuurlijk element van duinstruweel, vooral als de van oorsprong kalkbevattende duinen ontkalkt raken. Begrazing met schapen, lokaal vanaf de bronstijd, zou de soort hebben kunnen begunstigen omdat schapen de overige houtsoorten kort houden en de bodem door betreding open blijft. Vanaf de Romeinse tijd is het, mede door de toegenomen vraag naar runderen, niet uitgesloten dat er meer rundvee wordt gehouden. Ook een intensief gebruik van Jeneverbes en ander ruigt voor diverse doeleinden, o.a. als brandstof, is dan aannemelijk.
Ondanks al deze menselijke ingrepen verdwijnt de soort niet. Echt herstel zit er in de loop van de middeleeuwen niet in om verschillende redenen. Allereerst maakten de zeer grootschalige verstuivingen het landschap te dynamisch voor de Jeneverbes. Bovendien was het halen van ruigt voor het stoken van de vuurplaatsen algemeen, waarbij Jeneverbes het zeker moest ontgelden.
Ondanks de voor Jeneverbes mogelijk gunstige schapenhouderij in het duin tot in de vorige eeuw is er voor de Jeneverbes geen come-back weggelegd. Vanaf ca 1300 was het Konijn present, vaak met een kunstmatig hooggehouden stand. Uit onderzoek naar de overleving van Jeneverbes elders in Nederland is gebleken dat konijnenvraat aan jonge struikjes de genadeklap kan betekenen voor de natuurlijke verjonging.

Gerelateerde artikelen:

  1. Een bokkenorchis als voorbode van warmer klimaat (filmclip)
  2. De heren Tesch en Pannekoek: eerste onderzoeken naar zand en afhankelijkheidsrelaties tussen duin en plantengroei.
  3. Peperboompje
About the Author

Social Share

    Leave a Reply Reactie annuleren

    *
    *

    Digitale documentatie duinen Voorne

    Overzichtskaart hotspots: wandelingen met bijzondere planten

    hotspots duinen wandeling Bezoek hotspots bloeiende duinen

    Boeken

    Duinen en mensen Voorne

    Aan rijkdom is op Voorne geen gebrek.
    42,50

    Bestel

    Bloeiende duinen

    'Een ‘must-have’ voor planten- en duinliefhebbers.’ (Bionieuws)
    van 29,50 naar 19,50

    Bestel

    Het vroon ontrafeld

    40 jaar waterwinning en natuurherstel in de Middel-en Oostduinen op Goeree

    Bestel

    Duinen en mensen Noordkop & Zwanenwater

    De slankste kuststrook van ons land. Waar duin en dijk vervloeien. Slechts 17,50.

    Bestel

    Duinen en mensen Texel

    De Texelse duinen en kwelders zijn van een betoverende schoonheid. Slechts 9,50

    Bestel

    Niet zonder elkaar

    Beste natuurboek van 2015 en zeer actueel
    nu 9,50 ook als pdf

    Bestel

    Het achterboek: online achtergronden bij Bloeiende duinen

    Aanmelden nieuwsbrief



    Doorzoek alle artikelen

    • Voorne; persbericht nr. 7: Kustlandschap in één hand naar grote en kleine brokken: natuurgebied, bebouwing of landg… https://t.co/esyyLyFaE2 14 hours ago
    • Duinen en mensen Voorne; persbericht nr. 6: de Heveringen als oudste duinkern https://t.co/55PV2rSVW3 https://t.co/TMkMrqYtaC yesterday
    • Duinen en mensen Voorne; persbericht nr. 5: Waarom liggen er dijken aan de binnenduinrand tot in het duin?… https://t.co/My2h4jamE4 2 days ago
    • Duinen en mensen Voorne; persbericht nr. 4: rijke collectie dubbelbeelden toont veranderingen duinlandschap Voorne… https://t.co/ORcvQ1d5D5 3 days ago
    • Duinen en mensen Voorne; persbericht nr.3: het oeroude Berkenrijs bestaat nog steeds. https://t.co/P4HnewD7di https://t.co/rNOhlwn3ie 4 days ago
    • Duinen en mensen Voorne; persbericht nr. 2: nieuw onderzoek onthult unieke geologie van de kust van Voorne… https://t.co/kdcBkkrAL2 5 days ago
    • Voorne behoort met 135 soorten broedvogels tot de vogelrijkste gebieden van Nederland, veel rijker dan de vasteland… https://t.co/yKa3KEpqO2 6 days ago
    • https://t.co/GM1sBmaJ1J 22 days ago
    • Duinen en Mensen Voorne De boekpresentatie is op 8 april vanaf 14.30 uur in Cultureel Centrum De Man, Burgemeester… https://t.co/sxtGd4x3m8 22 days ago
    • De hoogste tijd om een nieuwe kustlijn te bouwen https://t.co/SMbSKy4Jx0 via @nrc De droom van baggeraars of definitieve breuk met natuur? over a year ago
    • Veelzijdig, veelkleurig en onrustig https://t.co/4H0zxs6X6c https://t.co/z8LOuHxS6x over a year ago
    • Veelzijdig, veelkleurig en onrustig https://t.co/4H0zxs6X6c https://t.co/MKj2wPyoUe over a year ago
    • Hotspot Kennemerstrand: 10 soorten in beeld (concept) https://t.co/vjq1KnLt93 over a year ago
    • Hotspot Kennemerstrand: 10 soorten in beeld (concept) https://t.co/vjq1KntRKt over a year ago
    • Kwade Hoek, Goeree: 15 soorten in beeld https://t.co/oBnhgJzfpA https://t.co/NHMol9ZqCv over a year ago
    • Kwade Hoek, Goeree: 15 soorten in beeld https://t.co/oBnhgJzfpA https://t.co/GJfzDwligz over a year ago
    • Hotspot Hoek van Holland: nieuwe vallei en groene strand https://t.co/665qaA6IE7 https://t.co/7i5BcbHm7I over a year ago
    • Het verborgen duin https://t.co/N1tYABTHO7 https://t.co/ixXaeJCBIS over a year ago
    • Hotspot Meijendel: 10 soorten in beeld https://t.co/6rgAidjCQu https://t.co/OIhH95kvbP over a year ago
    • Hotspot Meijendel: 10 soorten in beeld https://t.co/6rgAidjCQu https://t.co/G8iQPhjqv3 over a year ago

    Auteurs

    Auteurs die een verhaal + beeld over een duinthema of over een gebied breed willen verspreiden kunnen contact met de redactie opnemen. Het kan gaan om nieuwe verhalen, maar ook om bestaande artikelen in de vorm van een pdf. De redactie zoekt ook correspondenten: contactpersonen in een bedrijf / instelling of vereniging. Een correspondent kan de redactie van duinenenmensen.nl in contact brengen met een of meer auteurs, of bestaande artikelen aanleveren. Informatie voor auteurs Auteurs van boeken Duinen en mensen en hun bijdrages op deze site

    Duinen en mensen boeken

    Duinen en mensen is een serie boeken over de Nederlandse kust. Cultuur en natuur van het kustlandschap worden gelijkwaardig en veelzijdig beschreven. Met honderden nieuwe kaarten en de laatste stand van wetenschap. Kennemerland (2009), Noordkop en Zwanenwater (2011) en Texel (2013). Bestel
    Deze site is een initiatief van Uitgeverij Natuurmedia, en tot stand gekomen met steun van het Prins Bernhard Cultuurfonds


    KVK nr.: 37075141 - BTW nr.: NL074839743B01 - Adres: Nieuwendijk 2, 3252 LK Goedereede - Tel: 06 51 79 29 79
    Redactie: Rolf Roos, Nico van der Wel,
    Machiel van Wijngaarden, Danny Zuurbier


    Wilt u deze site steunen? Klik hier.

    Ontwerp en ontwikkeling: toomanywords.nl