De heren Tesch en Pannekoek: eerste onderzoeken naar zand en afhankelijkheidsrelaties tussen duin en plantengroei.
Bert Buizer
Uit: Bergen aan Zee: natuur en landschap in archieven
De eerste wetenschappelijk onderbouwde studies naar de samenstelling en herkomst van het duinzand zijn van de hand van de geoloog P. Tesch. Hij publiceerde de resultaten in een serie artikelen (‘duinstudies’) in het tijdschrift van het Aardrijkskundig Genootschap. Tesch’ inzichten zijn in 1935 uitgebracht als het populaire ‘De vorming van de Nederlandsche duinkust’ (Bibliotheek van de Nederlandsche Natuurhistorische Vereeniging Nr. 4, Wolters, Groningen-Batavia). Hierin beschrijft hij de verschillende herkomst van deze zandmassa’s en gaat letterlijk in op de situatie ten noorden en ten zuiden van Bergen aan Zee. In twee afzonderlijke hoofdstukken beredeneert Tesch de verschillende herkomst van het zand waaruit de jonge duinen zijn opgebouwd. Zowel het werk van Bijhouwer als het werk van Tesch hebben in later jaren bijgedragen tot diverse geologische en biologische studies, waaraan de genoemde verschillen ten grondslag liggen. De ‘kalkgrens’ bij Bergen aan Zee is nog steeds een uniek verschijnsel en mede daaraan danken de ‘Duinen bij Bergen’, inclusief het Engelse Veld binnen de bebouwde kom van Bergen aan Zee, hun Europees beschermde status.
‘Geomorphologische waarnemingen in de duinen bij Bergen aan Zee’ verhaalt over de uiterlijke verschijningsvorm van enkele duincomplexen te noorden en ten zuiden van het vooroorlogse Bergen aan Zee. Het artikel is opgenomen in het ‘Gedenkboek Dr. Jac. P. Thijsse’, in 1935 uitgegeven als speciaal nummer van De Levende Natuur ter gelegenheid van “..den 70sten verjaardag van Dr. Jac.P…..en het veertigjarig bestaan van het tijdschrift”
De auteur is de internationaal vermaarde geoloog dr. Antonie Johannes Pannekoek (1905-2000), zoon van Antonie Pannekoek (1873-1960), Nederlands astronoom, theoreticus van de sociaal-democratie en later van het radencommunisme. De familie Pannekoek had een (zomer-)huis in Bergen aan Zee.
De geoloog Pannekoek was hoogleraar algemene geologie aan de Rijksuniversiteit Leiden en verantwoordelijk voor de vakgebieden sedimentologie en geomorfologie. Ongetwijfeld tijdens een verblijf in hun huis ‘Wernau’ aan de Elzenlaan, heeft Pannekoek een aantal duinen getekend, de vorming- en erosieprocessen beschreven en tenslotte geconcludeerd dat studie van de duinen en de plantengroei onlosmakelijk met elkaar verbonden horen te zijn. Pannekoek borduurt met zijn werk voort op het in 1934 verschenen werk van J.W. van Dieren – Organogene Dünenbildung, wanneer hij de duinen van fraaie typenamen voorziet. En passant meldt hij dat de bebossing inmiddels heeft plaatsgevonden en dat brengt ons tot de conclusie dat Pannekoek als een van de laatsten getuige is geweest van het grootschalige dynamische, stuivende duinlandschap rondom ons dorp. Diverse door hem beschreven duincomplexen zijn nog exact in het terrein te lokaliseren.