over de site | contact | info auteurs | toegang auteurs
  • Home
  • Nieuws
  • Thema’s
    • Ontstaan van de kust
      • Duinen als zeewering
      • Klimaat en duinen
    • Archeologie
    • Zeedorpen
    • Jacht
    • Duinlandbouw
    • Cartografie
    • Veldnamen
    • Militaire kustverdediging
    • Waterwinning
    • Natuur en landschap
      • Flora en vegetatie
      • Fauna
      • Bos
      • Natuurbeheer
    • Strand
    • Recreatie
    • Beeldende kunst
  • Gebieden
    • Zeeland
    • Zuid-Hollandse eilanden
    • Zuid-Hollandse vasteland
    • Zuid-Kennemerland
      • Amsterdamse Waterleidingduinen
      • Nationaal Park Zuid-Kennemerland
      • Kennemerstrand
    • Noord-Kennemerland
      • Wijk aan Zee
      • Noordhollands Duinreservaat
      • Bergen
      • Schoorlse Duinen
    • Noordkop
      • Camperduin-Petten
      • Zwanenwater
      • Zijpe- en Hazepolder
      • Callantsoog
      • Noordduinen
      • Den Helder
    • Texel
      • Zuidpunt van Texel
      • Duinen bij Den Hoorn
      • Duinen bij De Koog
      • Ten noorden van De Koog
    • Vlieland
    • Terschelling
    • Ameland
    • Schiermonnikoog
    • Rottumerplaat / Rottumeroog
  • Landschapselementen
    • Eendenkooien
    • Landgoederen
    • Wegen en paden
    • Kanalen
    • Stuifdijken
    • Agrarisch
    • Militair
    • Heemtuinen
    • Recreatief
  • Portretten
  • Onderzoek
  • Hotspots
  • Natuurmedia
rss

Artikel

11
FEB
2015

Langs het Haagse Verversingskanaal

Door dr. Frans Beekman
Den Haag en ScheveningenKanalen
Tags : AVN-Haagwinde, Den Haag, historie, Verversingskanaal
Posted By : Aletta de Ruiter
Comments : 0

Om de viezigheid en de stank uit de grachten van Den Haag aan te pakken werd in 1888 het Verversingskanaal naar zee gegraven. Het gewenste resultaat bleef echter lang uit, pas na 1967 verdween de overlast. In de winter lag het kanaal open en zaten er veel vogels. Tegenwoordig wordt het Verversingskanaal zelfs een ‘groenblauwe ader’ in de stad genoemd.

Al eeuwen had Den Haag binnen de singels -vooral ’s zomers- last van vervuild water, waar een vreselijke stank uit opsteeg. Dit werd in de loop van de negentiende eeuw steeds erger toen de bevolking sterk ging toenemen. Waar andere steden nog de mogelijkheid hadden om op een rivier te lozen, had Den Haag, gelegen in een uithoek van Delfland, dat niet. Vanaf 1700 waren er vele plannen opgesteld om drie wensen te verenigen: lozing van afvalwater, afvoer van overtollig boezemwater van Delfland en een zeehaven in Scheveningen. Het kanaal naar Scheveningen, in fasen aangelegd tussen 1825 en 1862, kreeg uiteindelijk die functies niet. De waterverversing- en havenplannen werden daarna ontkoppeld.
In 1888 kwam een nieuw kanaal gereed, dat bij de gasfabriek begon en langs de stoomtram (later lijn 11) naar Scheveningen liep. Bij Houtrust ging het Verversingskanaal in een rechte lijn naar zee, zo ver mogelijk van de toenmalige bebouwing en nog op Haags grondgebied. Het kanaal sneed diep door de duinen. Bij Houtrust kwam de binnensluis met het stoomgemaal en vlakbij de kust de zeesluis. In het kanaalpand tussen die sluizen (1600 meter) kon het vervuilde water worden opgepompt, dat daarna met laagwater op zee werd geloosd. Ook het boezemwater van Delfland liep er naar zee.

Naast de stank langs het kanaal kwam echter de overlast van het rioolwater in de zee voor Scheveningen en dat bracht het Duitse toerisme in gevaar. Er was zelfs een arts uit Mariënbad, die zijn patiënten niet meer naar Scheveningen, maar naar Domburg verwees! Het rioolstelsel voor de stad van 200.000 mensen mondde sinds 1894 bij de binnensluis in het Verversingskanaal uit. De afvoer ging na 1917 met een hevelpersleiding naar zee, en liep sinds 1934 met een verlengde pijp 400 meter verder in zee uit. De rioolzuivering van  Houtrust uit 1967 bracht het restwater zelfs 2,5 km in zee en het rioolslib op 10 km. Tot die tijd was er geregeld stankoverlast vanuit het Verversingskanaal.

Houtrustweg hoek Laan van Poot (1925). Collectie F. Beekman

Houtrustweg hoek Laan van Poot (1925).
Collectie F. Beekman

Bosjes van Poot
De bijzondere prentbriefkaart uit 1925 is langs het Verversingskanaal genomen op de hoek van de Houtrustweg en de Laan van Poot. Aan de overkant van het kanaal zien we de huizen aan de Kranenburgweg. Die huizen stonden er toen nog geen tien jaar en de bewoners zullen zeker af en toe last hebben gehad van de stank uit het Verversingskanaal. Het speelveldje op de voorgrond is duidelijk afgezand. Op dergelijke landjes liet men wel de visnetten uit Scheveningen drogen. Hier ontwikkelde zich een aparte flora van het zogenaamde zeedorpenlandschap. Nu staat er de ‘Afvalwaterzuivering Houtrust’; verder is de situatie er ongewijzigd.

 

Verversingskanaal gezien vanaf de Conradbrug (1950). Collectie F. Beekman

Verversingskanaal gezien vanaf de Conradbrug (1950).
Collectie F. Beekman

Vogels en Conradbrug
Het koelwater van de gasfabriek en later van de electrische centrale was zo warm, dat het Verversingskanaal ’s winters niet dichtvroor. Dat lokte vele watervogels naar de stad. De vogelaars, die toen nog niet zo mobiel waren om in heel Nederland bijzondere soorten te gaan zien, konden hier hun hart ophalen. De bekende vogelfotograaf Frans Kooijmans was er veel te vinden en filmde er ook. In vogellijsten vanaf 1925 komt men bij waarnemingen VVK tegen en dat behoeft nu geen uitleg meer. Langs de Suezkade tussen de Weimarstraat en de Laan van Meerdervoort was voor de oorlog een roekenkolonie met wel 40 nesten. Net als elders in het land werden deze vogels er vanwege een onterecht slecht imago weggepest.

Vanaf de brug over de Laan van Meerdervoort heeft men goed zicht op het Verversingskanaal met woonboten en de achterkant van de huizen aan de Obrechtstraat, dat vroeger wel ‘het Haagse stankscherm’ werd genoemd. De brug met granieten balustrades op rode baksteen draagt een beeldengroep van de kunstenaar Dirk Wolbers uit 1937, waarop een zorgzame moeder haar kinderen veilig door het verkeer loodst. Langs de uitlopers van de brug aan de Houtrustzijde zijn nog twee granieten beeldjes: een meisje met konijn en een jongen met klompzeilboot. Ook deze situatie, mét de imposante treurwilg, is nog steeds te zien.

Gerelateerde artikelen:

  1. Haagse groen anno 1570
  2. Haagse Beek, speelbal van  menselijk ingrijpen (deel 2)
  3. Haags Paraboolduin is verrassing in visie AVN
About the Author
Aletta de Ruiter is eigenaar van De Groene Vraagbaak (communicatie-adviesbureau voor de stedelijke groene ruimte). Daarnaast vervult ze de taak van redacteur en eindredacteur voor het kwartaalblad Haagwinde van de Haagse Natuurbeschermingsvereniging AVN (www.avn.nl) En nog enkele bestuurstaken bij verschillende natuurverenigingen in Den Haag e.o.

Social Share

    Leave a Reply Reactie annuleren

    *
    *

    Overzichtskaart hotspots: wandelingen met bijzondere planten

    hotspots duinen wandeling Bezoek hotspots bloeiende duinen

    Boeken

    Duinen en mensen Voorne

    Aan rijkdom is op Voorne geen gebrek. Nieuw boek komt er aan!
    42,50 voorintekening 24,95

    Bestel

    Bloeiende duinen

    'Een ‘must-have’ voor planten- en duinliefhebbers.’ (Bionieuws)
    24,50

    Bestel

    Het vroon ontrafeld

    40 jaar waterwinning en natuurherstel in de Middel-en Oostduinen op Goeree

    Bestel

    Duinen en mensen Noordkop & Zwanenwater

    De slankste kuststrook van ons land. Waar duin en dijk vervloeien. Slechts 17,50.

    Bestel

    Duinen en mensen Texel

    De Texelse duinen en kwelders zijn van een betoverende schoonheid. Slechts 19,50

    Bestel

    Niet zonder elkaar

    Beste natuurboek van 2015 en zeer actueel
    24,50 ook als pdf

    Bestel

    Het achterboek: online achtergronden bij Bloeiende duinen

    Aanmelden nieuwsbrief



    Doorzoek alle artikelen

    • De hoogste tijd om een nieuwe kustlijn te bouwen https://t.co/SMbSKy4Jx0 via @nrc De droom van baggeraars of definitieve breuk met natuur? over a year ago
    • Veelzijdig, veelkleurig en onrustig https://t.co/4H0zxs6X6c https://t.co/z8LOuHxS6x over a year ago
    • Veelzijdig, veelkleurig en onrustig https://t.co/4H0zxs6X6c https://t.co/MKj2wPyoUe over a year ago
    • Hotspot Kennemerstrand: 10 soorten in beeld (concept) https://t.co/vjq1KnLt93 over a year ago
    • Hotspot Kennemerstrand: 10 soorten in beeld (concept) https://t.co/vjq1KntRKt over a year ago
    • Kwade Hoek, Goeree: 15 soorten in beeld https://t.co/oBnhgJzfpA https://t.co/NHMol9ZqCv over a year ago
    • Kwade Hoek, Goeree: 15 soorten in beeld https://t.co/oBnhgJzfpA https://t.co/GJfzDwligz over a year ago
    • Hotspot Hoek van Holland: nieuwe vallei en groene strand https://t.co/665qaA6IE7 https://t.co/7i5BcbHm7I over a year ago
    • Het verborgen duin https://t.co/N1tYABTHO7 https://t.co/ixXaeJCBIS over a year ago
    • Hotspot Meijendel: 10 soorten in beeld https://t.co/6rgAidjCQu https://t.co/OIhH95kvbP over a year ago
    • Hotspot Meijendel: 10 soorten in beeld https://t.co/6rgAidjCQu https://t.co/G8iQPhjqv3 over a year ago
    • Veldonderzoek naar effecten opspuiten zand https://t.co/bLkwZkPmuI over a year ago
    • Hotspot Vuurbaakduin: 10 soorten in beeld https://t.co/itaSWqGOtM over a year ago
    • Nieuwe Hondsbossche duinen…hoe gaat het met de natuur? https://t.co/nljpWc1rWl https://t.co/5nEG3Jxlgo over a year ago
    • Nieuwe Hondsbossche duinen…hoe gaat het met de natuur? https://t.co/nljpWc1rWl https://t.co/GabP5KkEMJ over a year ago
    • Hotspot Nieuwe Hondsbossche duinen en de oude dijk, 10 soorten in beeld https://t.co/iwibrYD3BW https://t.co/uxlVMSBgMf over a year ago
    • Hotspot Nieuwe Hondsbossche duinen en de oude dijk, 10 soorten in beeld https://t.co/iwibrYD3BW https://t.co/tvLtuZtPWD over a year ago
    • Hotspot Vlaggenduin: 10 soorten in beeld https://t.co/jcIxEiKjjI https://t.co/9PatwTug0r over a year ago
    • Hotspot Vlaggenduin: 10 soorten in beeld https://t.co/jcIxEiKjjI https://t.co/ziBpNBr6Ti over a year ago
    • Hotspot Coepelduynen: 10 soorten in beeld https://t.co/COzYeEpx67 https://t.co/qgCJUMKjwZ over a year ago

    Auteurs

    Auteurs die een verhaal + beeld over een duinthema of over een gebied breed willen verspreiden kunnen contact met de redactie opnemen. Het kan gaan om nieuwe verhalen, maar ook om bestaande artikelen in de vorm van een pdf. De redactie zoekt ook correspondenten: contactpersonen in een bedrijf / instelling of vereniging. Een correspondent kan de redactie van duinenenmensen.nl in contact brengen met een of meer auteurs, of bestaande artikelen aanleveren. Informatie voor auteurs Auteurs van boeken Duinen en mensen en hun bijdrages op deze site

    Duinen en mensen boeken

    Duinen en mensen is een serie boeken over de Nederlandse kust. Cultuur en natuur van het kustlandschap worden gelijkwaardig en veelzijdig beschreven. Met honderden nieuwe kaarten en de laatste stand van wetenschap. Kennemerland (2009), Noordkop en Zwanenwater (2011) en Texel (2013). Bestel
    Deze site is een initiatief van Uitgeverij Natuurmedia, en tot stand gekomen met steun van het Prins Bernhard Cultuurfonds


    KVK nr.: 37075141 - BTW nr.: NL074839743B01 - Adres: Nieuwendijk 2, 3252 LK Goedereede - Tel: 06 51 79 29 79
    Redactie: Rolf Roos, Nico van der Wel,
    Machiel van Wijngaarden, Danny Zuurbier


    Wilt u deze site steunen? Klik hier.

    Ontwerp en ontwikkeling: toomanywords.nl