(juni 2015)

Hei in een Hollandse polder? Het kan allemaal bij Bergen, aan de zuidzijde. Sinds 1992. Toen ging een ruim bemeten grasland, ooit de ingepolderde rand van de Bergermeer, bijna ten onder. Hier een schets van de ontwikkeling van de flora tot en met voorjaar 2015. Maar eerst een passage uit Duinen en mensen Kennemerland uit 2009 over dit gebied.

Tot voor 1992 lag in de Damlanderpolder relatief intensief gebruikt grasland op een bodem die hoort bij een drooggelegd meer: klei. In dat jaar werd de grond gekeerd. De bodem werd daardoor op zijn kop gezet: zeer schraal zand van onderop kwam boven, de klei verdween onder het zand. Omdat de benodigde vergunningen hiervoor ontbraken kwam er na fel burgerprotest geen bollenland op deze plek. In 1994 werd Natuurmonumenten beheerder, zaaide het kale zand in en bemestte het gebied met compost om verstuiving tegen te gaan. Waterlopen werden weer op de oude diepte gebracht en kregen geleidelijk aflopende oevers, waardoor padden en kikkers de ruimte kregen.Tegen de verstuiving is ook hooi uit het duin gebruikt. Waarschijnlijk zijn op deze manier bessen aangevoerd van kraaiheide, dat zich hier snel vestigde. De laatste jaren baart de vestiging van houtige gewassen zorgen. Om het bijzondere grasland te behouden is begrazing met IJslandse paarden redelijk effectief, maar de hulp van vrijwilligers, die één dag in het jaar jonge boompjes weghalen blijft onmisbaar.”

ca 2009 Voert en Damlanderpolder; beeld uit Duinen en mensen Kennemerland met o.a. heideknotszwam, gevlekte orchis, vuurzwammetje en brede orchis, toe alleen nabij de Voert

Sipke Gonggrrijp probeert brede orchis te fotografen tussen even nieuwsgierige als brave paarden.

Eind mei 2015 mag ik mee met Sipke Gonggrijp die vergunning heeft het voor publiek afgesloten terrein. Een buitenkans. De enkele paarden die we op onze weg troffen waren minstens zo geïnteresseerd in ons als wij in de vele brede orchissen die we er vonden. Staan ze elders bij de nabijgelegen Voert of op Texel tussen scherpe boterbloemen en veldzuring, hier staan ze in de hei. Flora die je op het verkeerde been zet. Alsof Cruyff bij Feyenoord is gaan voetballen. Dat krijg je ervan als je oude bodems omhoog graaft en de andere natuur de polder in bezit heeft genomen.

Brede orchis soms met honderden te gelijk, soms tussen hei, hier wat meer tussen het gras.

Stekelbrem komt op een enkele plek veel voor tussen de hei.

Beheerder Ruud Luntz van Natuurmonumenten had al gemeld dat er heidekartelblad stond. Deze halfparasitair vroegbloeier troffen me licht paars midden tussen de lage kraai- en struikheide. Een ongekende vondst van een zeer zeldzame plant die alleen veel bij het Zwanenwater staat en slechts mondjesmaat in ander kalkarm duin (en schaars landinwaarts). De meest zuidelijke vondst van deze soort langs de kust van ons land en in een polder….

28 mei 2015 Damlanderpolder, Bergen. Perceel met struik- en kraaiheide en heidekartelblad, vele vierkante meters. Waarop zou deze halfparasiet hier woekeren?

Heidekartelblad, laag bij de grond op haar mooist.

Meer paars werd verzorgd door de vleugeltjesbloemen. Duidelijk meer aanwezig aan de randen van de kavels waar het graziger en meer kalkrijker is. En in de voet van de ringsloot, waar de grond duidelijk wat lemiger is. Sporen van het oude oppervlak van een meerbodem, voor het grote graven de boel op de kop zette? Alle gegraaf geeft weer heschikking van planten. Elke soort is een voetafdruk van de geschiedenis.

Gewone vleugeltjesbloem

Lijsterbes is alom tegenwoordig op deze zure bodem. Verder vaak opslag van berk, Zweedse meelbes en andere zaailingen van langstrekkende vogels zoals Gelderse roos (een enkel schriel exemplaar) en de Virginische roos die rozenkenner Sipke ontdekte.

Een van de hoogtepunten: de uiterst zeldzame grote wolfsklauw heeft in dit schrale milieu op enkele plekken kans gezien zich te vestigen.

Tot zover enige indrukken, mei 2015, terwijl het reukgras net bloeide en voorjaarsgewassen als stekelbrem en heidekartelblad opvielen. Zeldzame soorten als dwergviltkruid en weidehavikskruid stonden al bijna in bloei. In de zomer is het hier geel van de biggekruiden. Een maf landschap. Zonder beheer zou hier een schraal bos op zure zandgrond staan met berk, lijsterbes en zomereik. Met beheer een zogenaamd ‘heischaal grasland’. Schraal, niet extreem soortenrijk, maar veel bijzondere soorten. O ja, ook nog koningsvaren en dubbelloof. Waarnemingen van dieren en planten in de Damlanderpolder zijn te vinden op waarneeming.nl. Zo trof Rick van der Ham hier op 10 juni 2014 ook grote veenbes en dopheide. Nieuwkomers van vochtige heide die zich in 2015 nog niet lieten zien. Het overwegende beeld is een schaars begroeid terrein met uitdijende pollen kraaiheide en struikheide. Nauwelijks voor vogels interessant (of toch die nachtzwaluw?), maar bijzondere paddenstoelen en sprinkhanen moeten hier legio zitten. En leuke plantjes.