over de site | contact | info auteurs | toegang auteurs
  • Home
  • Nieuws
  • Thema’s
    • Ontstaan van de kust
      • Duinen als zeewering
      • Klimaat en duinen
    • Archeologie
    • Zeedorpen
    • Jacht
    • Duinlandbouw
    • Cartografie
    • Veldnamen
    • Militaire kustverdediging
    • Waterwinning
    • Natuur en landschap
      • Flora en vegetatie
      • Fauna
      • Bos
      • Natuurbeheer
    • Strand
    • Recreatie
    • Beeldende kunst
  • Gebieden
    • Zeeland
    • Zuid-Hollandse eilanden
    • Zuid-Hollandse vasteland
    • Zuid-Kennemerland
      • Amsterdamse Waterleidingduinen
      • Nationaal Park Zuid-Kennemerland
      • Kennemerstrand
    • Noord-Kennemerland
      • Wijk aan Zee
      • Noordhollands Duinreservaat
      • Bergen
      • Schoorlse Duinen
    • Noordkop
      • Camperduin-Petten
      • Zwanenwater
      • Zijpe- en Hazepolder
      • Callantsoog
      • Noordduinen
      • Den Helder
    • Texel
      • Zuidpunt van Texel
      • Duinen bij Den Hoorn
      • Duinen bij De Koog
      • Ten noorden van De Koog
    • Vlieland
    • Terschelling
    • Ameland
    • Schiermonnikoog
    • Rottumerplaat / Rottumeroog
  • Landschapselementen
    • Eendenkooien
    • Landgoederen
    • Wegen en paden
    • Kanalen
    • Stuifdijken
    • Agrarisch
    • Militair
    • Heemtuinen
    • Recreatief
  • Portretten
  • Onderzoek
  • Hotspots
  • Natuurmedia
rss

Artikel

30
NOV
2016

Duinbeeld. Ferdinand Hart Nibbrig: Gezicht op Zoutelande (1911-1912)

Boudewijn Bakker en Rolf Roos
Beeldende kunstWalcheren
Tags : duinbeeld
Posted By : Rolf Roos
Comments : 0

Ferdinand Hart Nibbrig, Gezicht op Zoutelande, 1911-1912

Olieverf op doek, 80 x 159,5 cm

Opschrift: r.o. Hart Nibbrig

Amsterdam, Rijksmuseum, inv.nr. SK-A-2540

Verwerving februari 1912 (Schenking van B. Hart Nibbrig, Hilversum)

Hart Nibbrig groeide op in het rommelige, rumoerige en snel veranderende Amsterdam zoals we het kennen van de impressionisten Breitner en Israels. Maar dat was niet wat hij zelf als kunstenaar zocht. Op de Rijksakademie leerde hij niet alleen heel goed tekenen maar ook een grote liefde voor wat zijn leermeester August Allebé noemde ‘waarheid’. Daarmee doelde Allebé niet op de impressionistische suggestie van het toevallige moment, maar op een weergave die steunt op de zorgvuldige studie van het wezen van het gekozen onderwerp. Zoekend naar een eigen manier om die ‘waarheid’ in het landschap te vinden raakte Hart Nibbrig geboeid door de mogelijkheden van het toen hoogst moderne pointillisme. Daarbij worden de primaire kleuren niet eerst gemengd maar rechtstreeks in talloze verfstippen op het doek aangebracht, waar ze zich voor het oog vermengen tot secundaire kleuren in vele nuances. Pointillistische schilderijen blinken uit door de zeer heldere, bijna lichtgevende, indruk die ze maken; sommige schilders gebruikten daarom liever het woord luminisme of ‘lichtkunst’. Dat was echt iets voor Hart Nibbrig met zijn grote liefde voor wijde, zonnige, golvende en kleurrijke landschappen zoals in het Gooi, waar hij ging wonen.

Maar Hart Nibbrig was geen doctrinaire pointillist, de ‘pointille’ wisselde hij naar believen af met streepjes of met bredere toetsen. Net als andere pointillisten streefde hij daarbij naar een bijna wetenschappelijke ‘objectiviteit’, die voortkwam uit een grote eerbied voor de landschappelijke werkelijkheid. Elke compositie werd daarom uitvoerig voorbereid met behulp van buiten gemaakte studies, voordat het schilderij in het atelier stap voor stap werd opgebouwd.

Het kunstwerk

In 1911 bracht Hart Nibbrig, aangespoord door de wat oudere luminist Jan Toorop, met zijn gezin de zomervakantie door in Zoutelande, dicht bij het schildersdorp Domburg waar ook Mondriaan en Jan Sluijters vaak kwamen werken. Hij werd toen zo getroffen door het schilderachtige dorp en de duinen in het glasheldere licht van de Zeeuwse kust, dat hij die winter nog een villa liet bouwen op de duinzoom. Vanaf toen verbleef hij elke zomer in Zoutelande, tot zijn dood in najaar 1915. Dit monumentale doek is een van de hoogtepunten uit het in die jaren ontstane werk. Hart Nibbrig moet getroffen zijn door het ongewone beeld van een hoge duinstrook die abrupt overgaat in een lage zanddijk, die zich verderop weer verbreedt en verhoogt. Deze plek bevond zich vlak bij zijn nog steeds bestaande villa Sandvlught aan Duinweg 18.

Topografische kaart, 1911 (detail)

We kijken hier in de lengterichting van het duin in noordwestelijke richting, waar de kust langzaam draait naar het oosten. Rechts beneden ons loopt de duinweg naar het dorp met aan het einde de kerk. Rechts daarvan zien we de korenmolen aan de Molenweg, die naar het noorden loopt. De huizen daarvoor staan aan de niet zichtbare Langendamscheweg, in de richting van Middelburg.

Het schilderij roept een stralende en wolkenloze dag op in juni of juli, als de zon ’s morgens vroeg al hoog aan de hemel staat in het noordoosten. Alleen enkele huisjes laten wat – vereenvoudigd aangeduide – schaduw zien. In de verte gaat het land bijna zonder overgang over in de lucht.

Job Graadt van Roggen, Zoutelande, 1912, olieverf op paneel, 26,9 x 43,6 cm Alkmaar, Stedelijk Museum

Het huis Sandvlught herkennen we duidelijk op een schilderij door zijn vriend Job Graadt van Roggen, die er in 1912 kwam logeren (afb.). Interessant is het grote verschil in stijl: Graadt van Roggen zou pas na deze zomer – blijkbaar gestimuleerd door zijn gastheer – ook zelf het pointillisme omarmen. Het grote panorama op Zoutelande moet deze nog in het zelfde jaar 1911 of niet veel later in zijn Larense atelier geschilderd hebben, want het doek werd in februari 1912 door zijn broer Barend geschonken aan het Rijksmuseum.

Natuur en landschap

De schilder heeft het landschap exact weergegeven, zoals vergelijking met de topografische kaart uit 1911 snel duidelijk maakt. Hij zat op het duin recht onder de letter Z van Zoutelande en keek noordwestwaarts. De huizen rechtsonder op het schilderij zijn op de kaart te traceren.  Wel is opvallend dat de pieren in zee op het schilderij ontbreken. Waren ze bij hoogwater niet te zien?? De struiken net in de luwte van het hoge duin zullen vooral vlier zijn geweest, wellicht ook wat lage eiken.

In het hoog opgestoven duin dat deels over de zeewering bij het dorp ligt valt de aanwezigheid van helmgras op. Er lopen erosiepaadjes van badgasten doorheen maar op de voorgrond links lijkt er eerder sprake van helmaanplant.

Treffend is tenslotte de aanwezigheid van blauwe zeedistels hoog op het duin, op de voorgrond, in een zone waar zand nog neerkomt maar de dynamiek van weer en wind wel iets is getemperd. Het geel zal een mengeling zijn van de bloeiaren van helm met gele composieten van het buitenduin in de zomer: zeemelkdistel, schermhavikskruid, geen bitterkruid want dat ontbreekt op Walcheren. Het loont de moeite om de huidige plek te vergelijken met een eeuw geleden.

 

Zelfde plek, iets hoger gezichtspunt, 2017

Literatuur

Colen en D. Willemstein, Ferdinand Hart Nibbrig 1866-1915, cat. tent. Laren (Singer Museum ) 1996

Antoon Erftemeijer, Zó Hollands : het Hollandse landschap in de Nederlandse kunst sinds 1850, p. 72

Ineke Spaander, Reünie op ’t duin: Mondriaan en tijdgenoten in Zeeland, Zwolle 1994

 

Gerelateerde artikelen:

  1. Duinbeeld: vier eeuwen kunst en natuur
  2. Duinbeeld. Jan Gerard Smits: Herfst – de Woudreuzen tusschen Bergen (1893)
  3. Jacob van Ruisdael, Bosrand (1646-1648)
About the Author

Social Share

    Leave a Reply Reactie annuleren

    *
    *

    Digitale documentatie duinen Voorne

    Overzichtskaart hotspots: wandelingen met bijzondere planten

    hotspots duinen wandeling Bezoek hotspots bloeiende duinen

    Boeken

    Duinen en mensen Voorne

    Aan rijkdom is op Voorne geen gebrek.
    42,50

    Bestel

    Bloeiende duinen

    'Een ‘must-have’ voor planten- en duinliefhebbers.’ (Bionieuws)
    van 29,50 naar 19,50

    Bestel

    Het vroon ontrafeld

    40 jaar waterwinning en natuurherstel in de Middel-en Oostduinen op Goeree

    Bestel

    Duinen en mensen Noordkop & Zwanenwater

    De slankste kuststrook van ons land. Waar duin en dijk vervloeien. Slechts 17,50.

    Bestel

    Duinen en mensen Texel

    De Texelse duinen en kwelders zijn van een betoverende schoonheid. Slechts 9,50

    Bestel

    Niet zonder elkaar

    Beste natuurboek van 2015 en zeer actueel
    nu 9,50 ook als pdf

    Bestel

    Het achterboek: online achtergronden bij Bloeiende duinen

    Aanmelden nieuwsbrief



    Doorzoek alle artikelen

    • De hoogste tijd om een nieuwe kustlijn te bouwen https://t.co/SMbSKy4Jx0 via @nrc De droom van baggeraars of definitieve breuk met natuur? over a year ago
    • Veelzijdig, veelkleurig en onrustig https://t.co/4H0zxs6X6c https://t.co/z8LOuHxS6x over a year ago
    • Veelzijdig, veelkleurig en onrustig https://t.co/4H0zxs6X6c https://t.co/MKj2wPyoUe over a year ago
    • Hotspot Kennemerstrand: 10 soorten in beeld (concept) https://t.co/vjq1KnLt93 over a year ago
    • Hotspot Kennemerstrand: 10 soorten in beeld (concept) https://t.co/vjq1KntRKt over a year ago
    • Kwade Hoek, Goeree: 15 soorten in beeld https://t.co/oBnhgJzfpA https://t.co/NHMol9ZqCv over a year ago
    • Kwade Hoek, Goeree: 15 soorten in beeld https://t.co/oBnhgJzfpA https://t.co/GJfzDwligz over a year ago
    • Hotspot Hoek van Holland: nieuwe vallei en groene strand https://t.co/665qaA6IE7 https://t.co/7i5BcbHm7I over a year ago
    • Het verborgen duin https://t.co/N1tYABTHO7 https://t.co/ixXaeJCBIS over a year ago
    • Hotspot Meijendel: 10 soorten in beeld https://t.co/6rgAidjCQu https://t.co/OIhH95kvbP over a year ago
    • Hotspot Meijendel: 10 soorten in beeld https://t.co/6rgAidjCQu https://t.co/G8iQPhjqv3 over a year ago
    • Veldonderzoek naar effecten opspuiten zand https://t.co/bLkwZkPmuI over a year ago
    • Hotspot Vuurbaakduin: 10 soorten in beeld https://t.co/itaSWqGOtM over a year ago
    • Nieuwe Hondsbossche duinen…hoe gaat het met de natuur? https://t.co/nljpWc1rWl https://t.co/5nEG3Jxlgo over a year ago
    • Nieuwe Hondsbossche duinen…hoe gaat het met de natuur? https://t.co/nljpWc1rWl https://t.co/GabP5KkEMJ over a year ago
    • Hotspot Nieuwe Hondsbossche duinen en de oude dijk, 10 soorten in beeld https://t.co/iwibrYD3BW https://t.co/uxlVMSBgMf over a year ago
    • Hotspot Nieuwe Hondsbossche duinen en de oude dijk, 10 soorten in beeld https://t.co/iwibrYD3BW https://t.co/tvLtuZtPWD over a year ago
    • Hotspot Vlaggenduin: 10 soorten in beeld https://t.co/jcIxEiKjjI https://t.co/9PatwTug0r over a year ago
    • Hotspot Vlaggenduin: 10 soorten in beeld https://t.co/jcIxEiKjjI https://t.co/ziBpNBr6Ti over a year ago
    • Hotspot Coepelduynen: 10 soorten in beeld https://t.co/COzYeEpx67 https://t.co/qgCJUMKjwZ over a year ago

    Auteurs

    Auteurs die een verhaal + beeld over een duinthema of over een gebied breed willen verspreiden kunnen contact met de redactie opnemen. Het kan gaan om nieuwe verhalen, maar ook om bestaande artikelen in de vorm van een pdf. De redactie zoekt ook correspondenten: contactpersonen in een bedrijf / instelling of vereniging. Een correspondent kan de redactie van duinenenmensen.nl in contact brengen met een of meer auteurs, of bestaande artikelen aanleveren. Informatie voor auteurs Auteurs van boeken Duinen en mensen en hun bijdrages op deze site

    Duinen en mensen boeken

    Duinen en mensen is een serie boeken over de Nederlandse kust. Cultuur en natuur van het kustlandschap worden gelijkwaardig en veelzijdig beschreven. Met honderden nieuwe kaarten en de laatste stand van wetenschap. Kennemerland (2009), Noordkop en Zwanenwater (2011) en Texel (2013). Bestel
    Deze site is een initiatief van Uitgeverij Natuurmedia, en tot stand gekomen met steun van het Prins Bernhard Cultuurfonds


    KVK nr.: 37075141 - BTW nr.: NL074839743B01 - Adres: Nieuwendijk 2, 3252 LK Goedereede - Tel: 06 51 79 29 79
    Redactie: Rolf Roos, Nico van der Wel,
    Machiel van Wijngaarden, Danny Zuurbier


    Wilt u deze site steunen? Klik hier.

    Ontwerp en ontwikkeling: toomanywords.nl