Kleine valeriaan. Foto: Ed Stikvoort

(embargo tot 8 april 2023)

Uniek op Voorne zijn o.a. de zeer bedreigde naar knoflook geurende moerasgamander en de vroegbloeiende kleine valeriaan. Met vele andere moeraskruiden weerspiegelen ze het natte hart van het kalkrijke Voorne, dat in de laatste 150 jaar nimmer droogviel. De rijkdom is groot maar niet vanzelfsprekend.

Moerasgamander heeft in ons land nog twee plekjes, beide op Voorne. Foto Nico van Kappel

De flora van Voorne, met meer dan 1000 wilde en ingeburgerde bloemen, kent zijn gelijke niet, ondanks overvloedige aanplant en verwildering uit tuinen en parken. Maar ook na het schrappen van ‘vreemd en raar’ volk zijn hier de soortenlijsten het langst, en vergelijkbare gebieden zijn net wat minder rijk. Voorne is daarmee een internationaal belangrijk toevluchtsoord voor vele bedreigde soorten. Niettemin zijn er recent minder soorten van de Rode Lijst aangetroffen dan in de periode 1950-1999.

Van veel bijzondere soorten (bevertjes, moerasgamander, keverorchis, duinviooltjes etc)  zijn er veel minder vindplaatsen.

Bij herstelplannen voor bv. de veldgentiaan is zorgvuldige afweging gewenst bij noodzakelijke, maar soms grove ingrepen in het landschap.

De rijke flora blijft nu met plak- en knipwerk min of meer op de been; herstel is er in topgebieden zoals de duinen bij Rockanje. Er is ook nieuwe rijkdom in nieuwere delen, bijvoorbeeld rond de Slikken en bij het Oostvoornse Meer op het Groene Strand. Achteruitgang is er in oudere valleien (o.a. duinen van Oostvoorne), grote duinwateren (vermesting) en open duinterreinen. Landelijk lijkt Voorne haar voorsprong op andere topgebieden te verliezen.

De ‘bos-boom’

Nachtegalen zingen op Voorne tot op het strand. Wat dit zegt? Er is veel struweel vol insecten en dit lage en hogere struikgewas en ook bos staat tot in de zeereep. De nachtegalen van het duin kijken uit op de sterk gedempte branding. Bosvlinders als bonte zandoogjes scharrelen hier langs de vloedlijn.

Vele luchtopnames in dit boek toen dat Voorne het meest bosrijke duin van ons land is. De dominante ontwikkeling naar meer bos en struweel geeft meer ruimte voor bijv. paddenstoelen van vochtige bossen en diverse bosplanten. Steeds minder ruimte is er voor het beeldbepalende open duin met stuifzand en unieke duingraslanden, waar echte tijm en duinviooltjes achteruit gaan.

Er zijn vele oorzaken aan te geven voor deze ‘boom’ van bomen en struiken: de verminderde zoute wind door de Maasvlakte, een warmer klimaat en stikstof zijn er drie van, maar bosaanplant in het verleden en duinvastlegging door beheerders spelen ook mee. Ook is het instorten van de konijnenstand vanaf 1960 cruciaal, en niet-effectieve (te weinig beesten, jaarrond) begrazing met vee vanaf de jaren 1990. En al lang is men het er over eens dat het verbieden van (agrarische) duinbeweiding met jongvee in het zomerseizoen rond 1910 de eerste trigger is geweest richting meer struweel en bos. Het hele landschap van Voorne zit al zo’n 100 jaar in een fase van ontdynamisering, veroudering. Verjonging is schaars of manmade.

De uitdaging voor de beheerder is: hoe geven we openheid de ruimte terwijl bos en struweel ook van zeer grote waarde zijn? Natuurbeheer is spitsroeden lopen.

Onderzoek

Ondanks dat Voorne het rijkste duingebied is en daarmee wellicht het rijkste natuurgebied van ons land, zijn er na 1990 weinig exacte gegevens door terreinbeheerders, gemeente of provincie gepubliceerd. Voor dit boek vulden we deze lacune deels door analyse van gegevens van FLORON, de provincie en casestudies van herstelprojecten. Een nieuw Kenniscentrum is het minste wat dit landschap verdient, naast beheerders die meer openbaar rapporteren wat ze willen bereiken en welke successen en verliezen er optreden. Dit zeer natuurrijke cultuurlandschap, het aan alle kanten beknelde duin dat gelukkig vaak oogt als een oase of een wildernis, verdient het.

Foto’s t.b.v. recensies

• Vochtige duinvalleien in de winter
• Struweel met wandelaar
• Muggenorchis
• Moeraswespenorchis

Pagina’s uit Duinen en Mensen Voorne over de Voornse flora

• Vier topsoorten uitgelicht
• Zes topgebieden met bos en struweel
• Eerste Zanderij als voorbeeld van een duinvallei die vooruitgaat
• Soorten van de Rode Lijst
• Rijke bloemenwereld in vochtige valleien en droge duinen, voorbeeld de Leyse
• Herstelplan veldgentiaan, shortlist en vergelijking Voorne met andere duingebieden

Meer weten?

• vergelijking Nederlandse duingebieden: mail Adrie van Heerden
• bos en struweel: mail Bert Maes
• flora algemeen: mail Rolf Roos

Meer nieuws over het boek Duinen en mensen Voorne vindt u hier.

Alle berichten kennen een embargo met een datum: tot die dag krijgt u ze in het vertrouwen dat u er niet over publiceert voor die datum. Veel dank.