![](https://duinenenmensen.nl/wp-content/uploads/2018/09/menu-hotspot-icon.svg"){kind=icon}
Hotspots
Flora onderzoek Heveringen 9 juli 2022 (nabij Spartelvijver)
Duinen en mensen Voorne
Comments : 0
(verslag) Rolf Roos m.m.v. Erik Ketting en Dick van der Laan
Meewerkenden: Herma & Nico Enthoven, Henk Gazan, Theo Hagedoorn, Erik Ketting, Ineke Kuijs, Dick van der Laan, Aletta de Ruiter, Rolf Roos & Willemien Troelstra
Voor: Het Zuid-Hollands Landschap
Korte omschrijving
Om een goede indruk te krijgen van de huidige terreinkwaliteit werd kortdurend (1 middag) met veel floristen tegelijk het terrein HEV8 (zie kaartje, 1,5 ha) geïnventariseerd. Ruwweg omvat het 70% droog duingrasland, 20% bos en bosrand en 10% water en vochtig terrein. Hoewel het terrein ogenschijnlijk ‘saai’ oogt zijn er diverse botanische bijzonderheden van deze vroeger door konijnen begraasde Heveringen. De recreatiedruk is hoog: paden en kommen zijn kaal dan wel licht verruigd. De soortenrijkdom met ruim 140 soorten is redelijk (in de zestiger jaren ging het voor de hele Heveringen om 186 soorten) en kent een aantal botanische smaakmakers die we per biotoop bespreken. De Rode Lijstsoorten die in 2022 werden aangetroffen: stijve en rode ogentroost en voorjaarzegge.
Stijve ogentroost
Voorjaarszegge, foto Ronald van Wijk
Methode
Op 9 juli 2022 op 21 mei werd de flora van bovenstaand terreindeel grondig (alle soorten, hele gebied doorkruist) door 10 man/vrouw onderzocht, in die zin dat duingraslanden de meeste aandacht kregen en bos en bosrand slechts zijdelings. Bij de Spartelvijver werd zowel het water/oever als het vochtige grasland aan de zuid en noordoostzijde onderzocht.
Er werd een complete soortenlijst van hogere planten gemaakt en soorten zijn met aantalsschattingen ingevoerd in iOBS en zo beschikbaar in de ZHL database; deze data zijn samengevoegd naar een eenvoudiger schaal per deelbiotoop (Tansley-schaal: r, o, f, ,a, (c)d voor schaars, af en toe, frequent, abundant en (co)dominant. Zie de bijgevoegde tabel: een soortenlijst van drie biotopen: vochtig terrein nabij vijver (uit de jaren ’60) , bos en bosrand, droge duingrasland.
Hazenpootje, een klaversoort van droge duingraslanden
Duingrasland
Het beeld in de duingraslanden is van een matig schraal, redelijk hoog opgaand hooiland met reukgras en gewoon struisgras als abundante soorten, maar ook met regelmatig veel duinroosjes die op Voorne kenmerkend lijken voor de oude(re) duinen met gedeeltelijke ontkalking van de bovenlaag. Regelmatig staan er de meer voedselrijkdom indicerende soorten glanshaver en gestreepte witbol, lokaal ook kamgras en Engels raaigras. Duinriet en buntgras alleen heel lokaal. Het geheel maakte geen bloemrijke indruk. Duingraslandsoorten als liggende klaver, geel walstro, gewone rolklaver en schermhavikskruid (nog niet bloeiend) werden slechts mondjesmaat gevonden. Bijzondere soorten als stijve ogentroost, rode ogentroost en voorjaarzegge slechts op een enkele vindplaats. Juist deze laatste soorten (die met tandjesgras in het traject van net vochtige duingraslanden voorkomen) laten zien dat de vochtsituatie suboptimaal is voor deze soorten en dat waar mogelijk ZHL omringende duinrellen zou moeten verondiepen dan wel amoveren.
Regelmatig voorkomen van brem en tandjesgras wijzen op ontkalking maar soorten van echt kalkloze duinen als vroege haver, zandblauwtje of klein tasjeskruid werden niet aangetroffen. Het voorkomen van pijpenstrootje, dopheide en struikheide op de Heveringen is van decennia geleden.
In een terreindeel in het NW is het wat kalkrijker met o.a. meer geel walstro, grote tijm en zachte haver. In 2021 is hier ook gestreepte klaver gevonden die we in 2022 niet troffen.
Regulier hooilandbeheer met laat maaien en afvoeren is prima maar late nabeweiding met schapen zou heel goed kunnen uitpakken.
Naast verbetering van waterhuishouding is vermindering beschaduwing/ bladinwaai door deels terugsnoeien en opkronen van bosranden essentieel. Stikstof komt niet alleen van buiten maar ook van binnen het graslandsysteem!
De recente bestrijding van Japanse duizendknoop bij de entree Berkenrijsweg was in die zin effectief dat het kaal was en er mogelijk geen uitbreiding plaatsvindt.
Bos- en bosrand
Zoals gezegd is bos niet grondig onderzocht: het is matig voedselrijk (zevenblad, brandnetel, look zonder look) met naast veel zomereik zowel soorten van kalkrijke bodem (meidoorn, kardinaalsmuts) als van ontkalkte bodems (kamperfoelie, hulst, lijsterbes, Amerikaanse vogelkers). De aangetroffen verjonging met o.a. esdoorn en beuk laat de tendens naar hoger opgaand bos zien. Het advies is om een deel van de hoge bomen te verwijderen en bosranden terug te zetten en/of op te kronen, maar wel met lichte middelen want sterke verstoring zal verruiging en verbraming in de hand werken. Daarna opnemen bosranden (mogelijk worden het bloemrijke zomen) in maaibeheer als hooiland. Bosschages blijven wel gehandhaafde het oog op lokaal draagvlak, vogels en vlinders. Amerikaanse vogelkers en esdoorn handmatig verwijderen!
Rond de Spartelvijver
In het matig voedselrijke water werd hoge cyperzegge aangetroffen en ook, als nieuwkomer, de in duingebieden beslist zeldzame grote boterbloem. In de vochtige graslanden troffen we aardige accenten als borstelbies, bosorchis en gevlekte rietorchis aan.
Teneinde weer iets van de floristische grandeur van de Heveringen terug te krijgen dient het hooilandbeheer te worden doorgezet
Om de resultaten van het beheer te kunnen beoordelen is het gewenst de evaluatie als deze eens in de twee à drie jaar te herhalen.
Tabel soortenlijst Heveringen deelgebied HEV8, 2022
| species name | scientific name | totaal met Tansley | vochtige delen spartelvijver | bos& bosrand | droge duingraslanden |
| Akkerwinde | Convolvulus arvensis | r | ja | ||
| Amerikaans krentenboompje | Amelanchier lamarckii | r | ja | ||
| Amerikaanse vogelkers | Prunus serotina | f | ja | ||
| Bermzuring | Rumex x pratensis (R. crispus x obtusifolius) | r | ja | ||
| Beuk | Fagus sylvatica | r | ja | ||
| Bittere wilg | Salix purpurea | r | ja | ||
| Borstelbies | Isolepis setacea | r | ja | ||
| Bosorchis | Dactylorhiza fuchsii | o | ja | ||
| Brem | Cytisus scoparius | o | ja | ||
| Buntgras | Corynephorus canescens | o | ja | ||
| Dagkoekoeksbloem | Silene dioica | o | ja | ||
| Dauwbraam | Rubus caesius | o | ja | ||
| Duinriet | Calamagrostis epigejos | o | ja | ||
| Duinroos | Rosa spinosissima | a | ja | ||
| Duizendblad | Achillea millefolium | f | ja | ||
| Eenstijlige meidoorn | Crataegus monogyna | f | ja | ja | |
| Egelboterbloem | Ranunculus flammula | o | ja | ||
| Engels raaigras | Lolium perenne | f | ja | ||
| Es | Fraxinus excelsior | o | Ja | ||
| Fijn schapengras | Festuca filiformis | f | ja | ||
| Fioringras | Agrostis stolonifera | o | ja | ||
| Fluitenkruid | Anthriscus sylvestris | o | ja | ja | |
| Geel nagelkruid | Geum urbanum | f | ja | ||
| Geel walstro | Galium verum | o | ja | ||
| Gele lis | Iris pseudacorus | o | ja | ||
| Gele morgenster | Tragopogon pratensis | r | ja | ||
| Geoorde wilg | Salix aurita | r | ja | ||
| Geplooide stokbraam | Rubus plicatus | r | ja | ||
| Gestreepte witbol | Holcus lanatus | a | ja | ||
| Gevlekte rietorchis | Dactylorhiza praetermissa subsp. Junialis | o | ja | ||
| Gewone brunel | Prunella vulgaris | f | ja | ||
| Gewone esdoorn | Acer pseudoplatanus | f | ja | ||
| Gewone glanshaver | Arrhenatherum elatius subsp. elatius | f | ja | ||
| Gewone hoornbloem | Cerastium fontanum | o | ja | ||
| Gewone rolklaver | Lotus corniculatus | o | ja | ||
| Gewone veldbies | Luzula campestris | f | ja | ||
| Gewone waterbies | Eleocharis palustris | o | ja | ||
| Gewone waternavel | Hydrocotyle vulgaris | o | ja | ||
| Gewoon biggenkruid | Hypochaeris radicata | f | ja | ||
| Gewoon reukgras | Anthoxanthum odoratum | a | ja | ||
| Gewoon struisgras | Agrostis capillaris | a | ja | ||
| Gewoon timoteegras | Phleum pratense | f | ja | ||
| Greppelrus | Juncus bufonius | o | ja | ||
| Grote boterbloem | Ranunculus lingua | r | ja | ||
| Grote brandnetel | Urtica dioica | r | ja | ||
| Grote kattenstaart | Lythrum salicaria | o | ja | ||
| Grote ratelaar | Rhinanthus angustifolius | f | ja | ||
| Grote tijm | Thymus pulegioides | o | ja | ||
| Grote waterweegbree | Alisma plantago-aquatica | f | ja | ||
| Grote wederik | Lysimachia vulgaris | f | ja | ||
| Haagwinde | Convolvulus sepium | f | ja | ||
| Harig wilgenroosje | Epilobium hirsutum | f | ja | ||
| Hazelaar | Corylus avellana | o | ja | ||
| Hazenpootje | Trifolium arvense | o | ja | ||
| Heen | Bolboschoenus maritimus | o | ja | ||
| Heermoes | Equisetum arvense | o | ja | ||
| Hoge cyperzegge | Carex pseudocyperus | o | ja | ||
| Hondsdraf | Glechoma hederacea | f | ja | ||
| Hondsroos groep | Rosa Subsec. Caninae | r | ja | ||
| Hulst | Ilex aquifolium | o | ja | ||
| Iep spec. | Ulmus spec. | o | ja | ||
| IJle dravik | Anisantha sterilis | f | ja | ||
| Jakobskruiskruid | Jacobaea vulgaris | f | ja | ||
| Kamgras | Cynosurus cristatus | o | ja | ||
| Kleefkruid | Galium aparine | o | ja | ||
| Klein streepzaad | Crepis capillaris | f | ja | ||
| Kleine klaver | Trifolium dubium | o | ja | ||
| Kleine lisdodde | Typha angustifolia | o | ja | ||
| Klimop | Hedera helix | o | ja | ||
| Kluwenzuring | Rumex conglomeratus | o | ja | ||
| Koninginnekruid spec. | Eupatorium spec. | f | ja | ||
| Kraailook | Allium vineale | f | ja | ||
| Kromhals | Anchusa arvensis | r | ja | ||
| Kropaar | Dactylis glomerata | f | ja | ||
| Kruidkers spec. | Lepidium spec. | o | ja | ||
| Kruipende boterbloem | Ranunculus repens | f | ja | ||
| Kruipwilg | Salix repens | r | ja | ||
| Krulzuring | Rumex crispus | r | ja | ||
| Lidsteng | Hippuris vulgaris | f | ja | ||
| Liggende klaver | Trifolium campestre | o | ja | ||
| Look-zonder-look | Alliaria petiolata | o | ja | ||
| Madeliefje | Bellis perennis | o | ja | ||
| Moerasvergeet-mij-nietje | Myosotis scorpioides | o | ja | ||
| Moeraswalstro | Galium palustre | r | ja | ||
| Muizenoor | Pilosella officinarum | f | ja | ||
| Paardenbloem | Taraxacum officinale s.l. (incl. all sec.) | f | ja | ||
| Pitrus | Juncus effusus | o | ja | ||
| Platte rus | Juncus compressus | o | ja | ||
| Riet | Phragmites australis | a | ja | ||
| Rietzwenkgras | Schedonorus arundinaceus | o | ja | ||
| Robertskruid | Geranium robertianum | f | ja | ||
| Rode klaver | Trifolium pratense | o | ja | ||
| Rode ogentroost | Odontites vernus | r | ja | ||
| Rode waterereprijs | Veronica catenata | o | ja | ||
| Rood zwenkgras | Festuca rubra | f | ja | ||
| Ruige zegge | Carex hirta | o | ja | ||
| Ruw beemdgras | Poa trivialis | f | ja | ||
| Ruw walstro | Galium uliginosum | o | ja | ||
| Ruwe bies | Schoenoplectus tabernaemontani | o | ja | ||
| Schapenzuring | Rumex acetosella | o | ja | ||
| Schermhavikskruid | Hieracium umbellatum | f | ja | ||
| Scherpe boterbloem | Ranunculus acris | o | ja | ||
| Sint-Janskruid | Hypericum perforatum | o | ja | ||
| Slanke waterkers | Nasturtium microphyllum | o | ja | ||
| Smalle weegbree | Plantago lanceolata | f | ja | ||
| Stijve ogentroost | Euphrasia stricta s.l. | r | ja | ||
| Tandjesgras | Danthonia decumbens | f | ja | ||
| Taxus | Taxus baccata | r | ja | ||
| Tengere rus | Juncus tenuis | o | ja | ||
| Veenwortel | Persicaria amphibia | o | ja | ||
| Veldbeemdgras | Poa pratensis | f | ja | ||
| Veldzuring | Rumex acetosa | o | ja | ||
| Vergeten wikke | Vicia sativa subsp. segetalis | r | ja | ||
| Vijfvingerkruid | Potentilla reptans | o | ja | ||
| Viltige basterdwederik | Epilobium parviflorum | o | ja | ||
| Vogelwikke | Vicia cracca | o | ja | ||
| Voorjaarszegge | Carex caryophyllea | r | ja | ||
| Watermunt | Mentha aquatica | f | ja | ||
| Waterpunge | Samolus valerandi | o | ja | ||
| Wegedoorn | Rhamnus cathartica | o | ja | ||
| Wilde kamperfoelie | Lonicera periclymenum | r | ja | ||
| Wilde kardinaalsmuts | Euonymus europaeus | r | ja | ||
| Wilde lijsterbes | Sorbus aucuparia | o | ja | ||
| Witte abeel | Populus alba | r | ja | ||
| Witte klaver | Trifolium repens | o | ja | ||
| Witte paardenkastanje | Aesculus hippocastanum | r | ja | ||
| Wolfspoot | Lycopus europaeus | f | ja | ||
| Zachte dravik | Bromus hordeaceus | o | ja | ||
| Zachte haver | Avenula pubescens | o | ja | ||
| Zandzegge | Carex arenaria | f | ja | ||
| Zeegroene rus | Juncus inflexus | o | ja | ||
| Zevenblad | Aegopodium podagraria | f | ja | ||
| Zilverschoon | Potentilla anserina | o | ja | ||
| Zomereik | Quercus robur | f | ja | ||
| Zomprus | Juncus articulatus | o | ja | ||
| Zompvergeet-mij-nietje | Myosotis laxa | o | ja | ||
| Zwart knoopkruid | Centaurea jacea subsp. nigra | o | ja | ||
| Zwarte braam | Rubus Sec. Rubus | f | ja | ||
| Zwarte els | Alnus glutinosa | o | ja | ||
| Zwenkdravik | Anisantha tectorum | o | ja |
