over de site | contact | info auteurs | toegang auteurs
  • Home
  • Nieuws
  • Thema’s
    • Ontstaan van de kust
      • Duinen als zeewering
      • Klimaat en duinen
    • Archeologie
    • Zeedorpen
    • Jacht
    • Duinlandbouw
    • Cartografie
    • Veldnamen
    • Militaire kustverdediging
    • Waterwinning
    • Natuur en landschap
      • Flora en vegetatie
      • Fauna
      • Bos
      • Natuurbeheer
    • Strand
    • Recreatie
    • Beeldende kunst
  • Gebieden
    • Zeeland
    • Zuid-Hollandse eilanden
    • Zuid-Hollandse vasteland
    • Zuid-Kennemerland
      • Amsterdamse Waterleidingduinen
      • Nationaal Park Zuid-Kennemerland
      • Kennemerstrand
    • Noord-Kennemerland
      • Wijk aan Zee
      • Noordhollands Duinreservaat
      • Bergen
      • Schoorlse Duinen
    • Noordkop
      • Camperduin-Petten
      • Zwanenwater
      • Zijpe- en Hazepolder
      • Callantsoog
      • Noordduinen
      • Den Helder
    • Texel
      • Zuidpunt van Texel
      • Duinen bij Den Hoorn
      • Duinen bij De Koog
      • Ten noorden van De Koog
    • Vlieland
    • Terschelling
    • Ameland
    • Schiermonnikoog
    • Rottumerplaat / Rottumeroog
  • Landschapselementen
    • Eendenkooien
    • Landgoederen
    • Wegen en paden
    • Kanalen
    • Stuifdijken
    • Agrarisch
    • Militair
    • Heemtuinen
    • Recreatief
  • Portretten
  • Onderzoek
  • Hotspots
  • Natuurmedia
rss

Artikel

01
JUL
2021

Opleving van de poppenorchis in de duinen?

Flora en vegetatieUitgelicht
Tags : nieuws
Posted By : Rolf Roos
Comments : 0

Door: Marten Annema, Bert de Boer en Rolf Roos

Klimaatmodellen voorspellen, afhankelijk van het gevolgde scenario,  een mogelijke toename van sommige soorten orchideeën waaronder de poppenorchis (Evans et al, 2020). In het Nederlandse duingebied zijn enkele aanwijzingen die deze voorspelling ondersteunen. We beschrijven de vondsten op Goeree (vanaf 2015) en Schoorl (vanaf 2016). Vanwege de kwetsbaarheid zijn locatie-aanduidingen vaag gehouden.

Poppenorchis op Goeree

In 2015 werd door de eerste auteur in een  geplagde, kalkrijke, humusarme duinvallei, op de grens van vochtig naar droog, in het waterwingebied van Evides in de Oost- en Middelduinen een poppenorchis gevonden. 

De eerste poppenorchis op Goeree in 2015 met rechtsonder ook
zichtbaar het blad van wondklaver

Vijftien jaar na het plaggen is deze soort verschenen en is nooit eerder gevonden op Goeree-Overflakkee. In 2015 stond er één exemplaar, waarna hij in de volgende jaren soms wel, soms niet verscheen, maar in 2020 stonden er ineens 9 (waarvan 5 in bloei) op drie locaties elk ongeveer 20 meter uit elkaar. Van elke locatie is een vegetatieopname gemaakt (zie tabel). In 2021 stonden er 7 (waarvan 3 in bloei) op de oorspronkelijke locatie, daarbuiten geen. De bloeiende exemplaren zijn maximaal 30 centimeter hoog.

De vallei is in 2000 geplagd tot op de minerale bodem (dikte verwijderde humuslaag gemiddeld 15 centimeter), wordt niet beweidt, maar gemiddeld eens per twee jaar gemaaid. Voor het plaggen bestond de vegetatie uit voedselrijk grasland en hoog vlierstruweel. Op de groeiplaatsen van de poppenorchis is in de vegetatieopnames te zien dat het gaat om deels open, droog en kalkrijk duingrasland met o.a. fakkelgras, zachte haver en wondklaver, te typeren als de plantengemeenschap van wondklaver en nachtsilene die we vaker aantreffen nabij zeedorpen (Anthyllido-Silenetum). Het voorkomen van rietorchis en zeegroene zegge in de opnames duidt op de vochtige component van de bodem. De groeiplaats oogt natuurlijk.

Poppenorchis, Goeree 2021 met o.a. zachte haver en wondklaver

Onder het huidige klimaat en beheer van incidenteel maaien blijkt de soort zich over meerdere jaren te handhaven. Er wordt echter gemaaid met de maai-zuig combinatie, die maait tot direct op de bodem. De kiemplanten zijn dan kwetsbaar voor vraat- en vorstbeschadiging en de volgroeide planten blijven vrij laag. Het is wellicht beter de begroeiing wat hoger en dichter te laten, mits niet te hoog en dicht. De kiemplanten zijn dan beter beschermd.

Poppenorchis in Schoorl

Een grote duinbrand in de zomer van 2014, veranderde een deel van het dennenbos en de  heidevelden in een kale vlakte. Met zwaar materiaal moest de brandweer over de fietspaden, gemaakt van schelpengruis, rijden om de brand onder controle te kunnen krijgen. Hierdoor werden veel  fietspaden zwaar beschadigd. Bij het herstel, vanaf 2015, zijn de meeste fietspaden veranderd in onderhoudsvrije betonpaden, waardoor de bereikbaarheid voor de brandweer sterk verbeterde.  De oude schelpenpaden werden daarbij deels afgegraven om een betonbaktechniek mogelijk te maken, waarbij het kalkrijke schelpmateriaal werd verspreid aan weerszijden van het vernieuwde pad.

Vindplaats langs fietspad van beton, 2021

Hoewel het Schoorlse duingebied van nature kalkarm is, ontstond er hierdoor een smalle zone met kalkrijk materiaal.  Door deze “kalkverrijking” groeiden er in de jaren daarna duidelijk meer kalkminnende planten dan in de periode daarvoor. Zo groeiden  er in de eerste jaren na de aanpassing van het fietspad tussen Bergen aan Zee en Bergen, een smalle groeizone met veel duinwespenorchissen. Na 2 jaren verdwenen deze weer om plaats te maken voor de brede wespenorchis. Langs zo’n fietspad werd door de tweede auteur in 2016 1 exemplaar van de poppenorchis en, door anderen, enkele exemplaren van het hondskruid gevonden. In de jaren daarna werden geen exemplaren meer van de poppenorchis gevonden, mogelijk als gevolg van een eenmalig en vrij rigide maaibeheer en egalisering van de stroken langs het vernieuwde fietspad.

Tot ieders verrassing, bleek dat er in 2021, na een lange koude en natte periode, opnieuw poppenorchissen verschenen. Dit keer telde de tweede auteur 17 bloeiende exemplaren. Alle in de smalle zone langs het fietspad op ca 1 tot 3 meter afstand van de weg over ongeveer 20 meter verspreid. De lengte van de orchissen varieerde tussen de 7 en 34 cm. Deze exemplaren werden vergezeld door planten als oranje havikskruid, smalle weegbree,  gewone agrimonie, reigersbek, pitrus  en veel vlinderbloemigen: gewone rolklaver, rode, liggende  en kleine klaver. In de moslaag stond opvallend veel bronsmos.

Poppenorchis, Schoorl 2021 met o.a. smalle weegbree en bronsmos

Inmiddels is het gebied hersteld van de duinbranden; alleen enkele zwart geblakerde boomstammen in het heideveld resteren. Mogelijk is de poppenorchis in dit gebied een blijvertje, hoewel het door de uiterst kwetsbare plek (smalle strook en veel passanten), dit bepaald geen garantie is. 

Overigens blijkt uit oudere publicatie in De Levende Natuur (Ram & Sipkes, 1971) dat de soort vaker opduikt in het kalkrijke duin en ook (destijds) gebonden was aan de randen van paden, iets wat niet geldt voor de nieuwe populatie op Goeree.

We kunnen concluderen dat de op basis van modellen gedane voorspelling door Evans et. al (2020) voor de populatie poppenorchissen in ons land blijkt te kloppen.

Meer meldingen van deze soort? Laat het ons weten of reageer onder dit bericht. Houdt locatiegegevens aub vaag.

Lit.

Alexandra Evans , Sam Janssens & Hans Jacquemyn, 2020: Impact of Climate Change on the Distribution of Four Closely Related Orchis (Orchidaceae) Species.  Diversity 2020, 12, 312 

R.Ram & C. Sipkes. 1971 Tijdelijke groeiplaatsen van de Poppenorchis op 
Voorne in relatie tot de konijnenstand in 1960-’70. De Levende Natuur 71: 160_163

Gerelateerde artikelen:

  1. Atlas van de Noord-Hollandse Flora (recensie)
  2. ‘Bunkerschat’ in het duin
  3. De Zeeradijs ook langs de Nederlandse kust
About the Author

Social Share

    Leave a Reply Reactie annuleren

    *
    *

    Overzichtskaart hotspots: wandelingen met bijzondere planten

    hotspots duinen wandeling Bezoek hotspots bloeiende duinen

    Boeken

    Duinen en mensen Voorne

    Aan rijkdom is op Voorne geen gebrek. Nieuw boek komt er aan!
    42,50 voorintekening 24,95

    Bestel

    Bloeiende duinen

    'Een ‘must-have’ voor planten- en duinliefhebbers.’ (Bionieuws)
    24,50

    Bestel

    Het vroon ontrafeld

    40 jaar waterwinning en natuurherstel in de Middel-en Oostduinen op Goeree

    Bestel

    Duinen en mensen Noordkop & Zwanenwater

    De slankste kuststrook van ons land. Waar duin en dijk vervloeien. Slechts 17,50.

    Bestel

    Duinen en mensen Texel

    De Texelse duinen en kwelders zijn van een betoverende schoonheid. Slechts 19,50

    Bestel

    Niet zonder elkaar

    Beste natuurboek van 2015 en zeer actueel
    24,50 ook als pdf

    Bestel

    Het achterboek: online achtergronden bij Bloeiende duinen

    Aanmelden nieuwsbrief



    Doorzoek alle artikelen

    • De hoogste tijd om een nieuwe kustlijn te bouwen https://t.co/SMbSKy4Jx0 via @nrc De droom van baggeraars of definitieve breuk met natuur? over a year ago
    • Veelzijdig, veelkleurig en onrustig https://t.co/4H0zxs6X6c https://t.co/z8LOuHxS6x over a year ago
    • Veelzijdig, veelkleurig en onrustig https://t.co/4H0zxs6X6c https://t.co/MKj2wPyoUe over a year ago
    • Hotspot Kennemerstrand: 10 soorten in beeld (concept) https://t.co/vjq1KnLt93 over a year ago
    • Hotspot Kennemerstrand: 10 soorten in beeld (concept) https://t.co/vjq1KntRKt over a year ago
    • Kwade Hoek, Goeree: 15 soorten in beeld https://t.co/oBnhgJzfpA https://t.co/NHMol9ZqCv over a year ago
    • Kwade Hoek, Goeree: 15 soorten in beeld https://t.co/oBnhgJzfpA https://t.co/GJfzDwligz over a year ago
    • Hotspot Hoek van Holland: nieuwe vallei en groene strand https://t.co/665qaA6IE7 https://t.co/7i5BcbHm7I over a year ago
    • Het verborgen duin https://t.co/N1tYABTHO7 https://t.co/ixXaeJCBIS over a year ago
    • Hotspot Meijendel: 10 soorten in beeld https://t.co/6rgAidjCQu https://t.co/OIhH95kvbP over a year ago
    • Hotspot Meijendel: 10 soorten in beeld https://t.co/6rgAidjCQu https://t.co/G8iQPhjqv3 over a year ago
    • Veldonderzoek naar effecten opspuiten zand https://t.co/bLkwZkPmuI over a year ago
    • Hotspot Vuurbaakduin: 10 soorten in beeld https://t.co/itaSWqGOtM over a year ago
    • Nieuwe Hondsbossche duinen…hoe gaat het met de natuur? https://t.co/nljpWc1rWl https://t.co/5nEG3Jxlgo over a year ago
    • Nieuwe Hondsbossche duinen…hoe gaat het met de natuur? https://t.co/nljpWc1rWl https://t.co/GabP5KkEMJ over a year ago
    • Hotspot Nieuwe Hondsbossche duinen en de oude dijk, 10 soorten in beeld https://t.co/iwibrYD3BW https://t.co/uxlVMSBgMf over a year ago
    • Hotspot Nieuwe Hondsbossche duinen en de oude dijk, 10 soorten in beeld https://t.co/iwibrYD3BW https://t.co/tvLtuZtPWD over a year ago
    • Hotspot Vlaggenduin: 10 soorten in beeld https://t.co/jcIxEiKjjI https://t.co/9PatwTug0r over a year ago
    • Hotspot Vlaggenduin: 10 soorten in beeld https://t.co/jcIxEiKjjI https://t.co/ziBpNBr6Ti over a year ago
    • Hotspot Coepelduynen: 10 soorten in beeld https://t.co/COzYeEpx67 https://t.co/qgCJUMKjwZ over a year ago

    Auteurs

    Auteurs die een verhaal + beeld over een duinthema of over een gebied breed willen verspreiden kunnen contact met de redactie opnemen. Het kan gaan om nieuwe verhalen, maar ook om bestaande artikelen in de vorm van een pdf. De redactie zoekt ook correspondenten: contactpersonen in een bedrijf / instelling of vereniging. Een correspondent kan de redactie van duinenenmensen.nl in contact brengen met een of meer auteurs, of bestaande artikelen aanleveren. Informatie voor auteurs Auteurs van boeken Duinen en mensen en hun bijdrages op deze site

    Duinen en mensen boeken

    Duinen en mensen is een serie boeken over de Nederlandse kust. Cultuur en natuur van het kustlandschap worden gelijkwaardig en veelzijdig beschreven. Met honderden nieuwe kaarten en de laatste stand van wetenschap. Kennemerland (2009), Noordkop en Zwanenwater (2011) en Texel (2013). Bestel
    Deze site is een initiatief van Uitgeverij Natuurmedia, en tot stand gekomen met steun van het Prins Bernhard Cultuurfonds


    KVK nr.: 37075141 - BTW nr.: NL074839743B01 - Adres: Nieuwendijk 2, 3252 LK Goedereede - Tel: 06 51 79 29 79
    Redactie: Rolf Roos, Nico van der Wel,
    Machiel van Wijngaarden, Danny Zuurbier


    Wilt u deze site steunen? Klik hier.

    Ontwerp en ontwikkeling: toomanywords.nl