Orchideeën in Noord-Nederland, een recensie
Frank Kakebeeke
Dankzij lokaal herstel van de natuurlijke waterhuishouding of weggraven van een te voedselrijke bovenlaag zijn sommige orchideeën bezig met een comeback. Rietorchis is de laatste jaren veel meer te zien, net als de bijenorchis, de laatste vooral door het warmere klimaat. Het boek ‘Orchideeën in Noord-Nederland’ met zo’n dertig soorten orchideeën beslaat het noordoostelijk deel van Noord-Nederland, inclusief Waddeneilanden, maar zonder Texel. Ook beschrijft de auteur, Hans Dekker, orchideeënrijke landschappen en hij geeft tips voor orchideeënwandelingen.
Een boek over wilde orchideeën in ons land is voor twee groepen mensen bestemd. Allereerst is het voor al die mensen die in alle wilde bloemen zijn geïnteresseerd, zeg maar ‘liefhebbers’. Daarnaast gaat het om de groep al dan niet zelf benoemde ‘kenners’ die de meeste soorten weliswaar al kennen, maar altijd wel meer willen weten over waar ze precies staan en hoe het die soorten vergaat.
Bij de presentatie werd stilgestaan bij een (voor ons land) nieuw ontdekte soort namelijk de purperrode orchis op Schiermonnikoog. Hoe deze purperrode orchis werd ontdekt? Heel simpel. Bij een fietstocht kwam de auteur de tamelijk donkerrode bloemen tegen die normaal voor ‘rietorchis’ worden versleten. Hij vroeg een andere kenner om zijn oordeel waarna deze orchidee op naam werd gebracht. Misschien stonden ze er al tientallen jaren en heeft niemand goed gekeken tot de auteur ‘doorpakte’. Wat je dan als lezer dan wel zou willen weten is: waar op Schiermonnikoog? Welk milieu, hoeveel zijn gevonden? Maar daarvoor is het boekje te luchtig van opzet.
Wat echter buitengewoon leuk is: de prachtige fotografie en de goed leesbare beknopte beschrijvingen. Nuttig voor elke lezer zijn gebiedsbeschrijvingen inclusief coördinaten, bijvoorbeeld: Drentsche Aa, Bargerveen, het Lauwersmeergebied. Je kunt zo op pad.
Het boekje heet ‘Orchideeën in Noord-Nederland’ en dat wordt keurig ergens voorin beschreven als de noordelijke helft van Overijssel plus Flevoland en dan alles noordwaarts. Maar vreemd genoeg ontbreken de kop van Noord-Holland en Texel. En zo komt de vogelnestorchis, héél zeldzaam hier en daar in Drenthe, maar ook prachtig in het kalkovergangsgebied bij Bergen, niet goed uit de verf. De zeer zeldzame veenmosorchis, aanwezig in bronnetjes in Overijssel, stond in historische tijden ook op Texel en dat hoort bij de scope van zo’n boek. Ook dat de gevlekte orchis op Texel tamelijk algemeen is, hoort thuis in een verhaal over de Waddeneilanden.
Voor zowel de gewone liefhebber als de kenner is er nog een ander vraagstuk van belang. Want wat noem je een soort en wat niet? Er staat in dit boekje een prachtige opsomming van orchideeën zoals de heiorchis, de tengere heideorchis en de gevlekte duinorchis. Die worden in de gewone flora vaak niet genoemd, omdat het lastig te onderscheiden ondersoorten en variëteiten zijn van de gevlekte orchis; afhankelijk van de specialist die ze bestudeert krijgen ze een andere naam. Dat had de auteur wel mogen aanstippen, want welke keuze worden er gemaakt? Wat is een soort? Het splitsen van soorten zoals in dit boek is hartstikke leuk want je ziet alle variatie in Nederland, maar deze keuze had wel mogen worden uitgelegd.
En wat er echt mist, zowel voor de liefhebber als de kenner, zijn verspreidingskaartjes: waar staat welke soort nu precies? Mooie verspreidingskaartjes maken is tegenwoordig een fluitje van een cent en ze geven een fantastisch beeld, zeker als je de historische gegevens er ook bij staan. Bij de herfstschoeforchis blijven de grootste nieuwe vindplaatsen van de laatste jaren ongenoemd, zie elders op deze site.
Dit soort kleine kritiekpunten ten spijt is het een geweldig boekje. Het is vrij ruim opgezet in een vierkant formaat met vrij dun papier met vele prachtige foto’s, rustig en helder vormgegeven, maar met helaas met een veel te dunne kaft. Het is niet echt te begrijpen dat er bij een boek met vele subsidiegevers zoals het Drentsch landschap, Natuurmonumenten en het Prins Bernhard Cultuurfonds niet gewoon een stevige kaft vanaf kon. Het onderwerp, de informatie en de hartstocht van de schrijver verdienden het!
Titel: Orchideeën in Noord-Nederland
Auteur: Hans Dekker
ISBN: 9789023254270 Uitgever: Koninklijke Van Gorcum
Vormgeving: Luciën Wink
Pagina’s: 120
Verkoopprijs: 16,50 euro
Bestellen via Van Gorcum of in de boekwinkel.