over de site | contact | info auteurs | toegang auteurs
  • Home
  • Nieuws
  • Thema’s
    • Ontstaan van de kust
      • Duinen als zeewering
      • Klimaat en duinen
    • Archeologie
    • Zeedorpen
    • Jacht
    • Duinlandbouw
    • Cartografie
    • Veldnamen
    • Militaire kustverdediging
    • Waterwinning
    • Natuur en landschap
      • Flora en vegetatie
      • Fauna
      • Bos
      • Natuurbeheer
    • Strand
    • Recreatie
    • Beeldende kunst
  • Gebieden
    • Zeeland
    • Zuid-Hollandse eilanden
    • Zuid-Hollandse vasteland
    • Zuid-Kennemerland
      • Amsterdamse Waterleidingduinen
      • Nationaal Park Zuid-Kennemerland
      • Kennemerstrand
    • Noord-Kennemerland
      • Wijk aan Zee
      • Noordhollands Duinreservaat
      • Bergen
      • Schoorlse Duinen
    • Noordkop
      • Camperduin-Petten
      • Zwanenwater
      • Zijpe- en Hazepolder
      • Callantsoog
      • Noordduinen
      • Den Helder
    • Texel
      • Zuidpunt van Texel
      • Duinen bij Den Hoorn
      • Duinen bij De Koog
      • Ten noorden van De Koog
    • Vlieland
    • Terschelling
    • Ameland
    • Schiermonnikoog
    • Rottumerplaat / Rottumeroog
  • Landschapselementen
    • Eendenkooien
    • Landgoederen
    • Wegen en paden
    • Kanalen
    • Stuifdijken
    • Agrarisch
    • Militair
    • Heemtuinen
    • Recreatief
  • Portretten
  • Onderzoek
  • Hotspots
  • Natuurmedia
rss

Artikel

21
MRT
2021

Oude veldnamen in de Voornse duinen (2): Brandijk of Branddijk

Duinen en mensen Voorne
Posted By : Rolf Roos
Comments : 0

Door: Nol Freijsen

De duinen van Voorne staan bekend om hun grote rijkdom aan plantensoorten en hun dierenwereld is eveneens interessant. Hun rijkdom aan veldnamen voor de grote geografische verscheidenheid mag er ook zijn. Het zijn vaak namen met een hoge ouderdom en een soms mysterieuze achtergrond

Brandijk of Branddijk

In de duinen van Rockanje ligt een gebied, dat een wisselende naam draagt; het is Brandijk of Branddijk. Zo was het vroeger en zo is het nog. Dat doet vreemd aan. Nog meer bijzonder is, dat de lettergreep “dijk” in de naam voorkomt. Dat roept meteen de vraag op, hoe kan er een dijk in de duinen van Voorne liggen? Dijken horen in het polderlandschap thuis. Het is interessant om dit alles nader te onderzoeken.

Figuur 1. ANWB kaart 1998 met aanduiding Branddijk

Waar ligt dit interessante gebied precies? Op de kaart (Fig. 1) bevindt zich een wandelpad tussen de ingang van het duin aan het eind van het Kreekpad en de zgn. Zwarte Hoogte. Dat laatste is een duintop begroeid met donkere dennenbomen. Het pad slingert daar naar toe. De eerste honderden meters worden aan de rechterkant begeleid door een grote duinplas De Vogelpoel. Maar aan de linkerkant krijgt u een heel ander beeld. Daar bevindt zich een reeks van duintopjes gescheiden door lagere gedeelten. Dit is nu juist onze Brandijk. Overigens gaat dit beeld van het wandelpad verloren dichter bij de Zwarte Hoogte, waar het pad de bosschages ingaat rondom die duintop.

De eerste vermelding van de Brandijk vinden we in een publicatie uit 1930 van de hand van J. van Hoey Smith. Hij gebruikt de naam Branddijk in verband met het vermoeden dat deze naam ontstaan is in de gedachte dat de branding er tegen aan gestaan zou hebben.
Een eerste gedetailleerde beschrijving van de Brandijk vinden we in een publicatie van Hofker & W. van Hoey Smith uit 1935. Hij was toen veel langer, ca. 1 km, en strekte zich uit voorbij de plek van de Zwarte Hoogte (Fig.2).

Figuur 2 Ligging van de Brandijk in het duin van Rockanje volgens tekening uit 1935. Zie het oorspronkelijke onderschrift. Een rode lijn is toegevoegd voor de aanduiding van de Brandijk.

De Brandijk wordt door hen beschouwd als een oude bedijking door aanstuiving verkregen. Dat is mogelijk door het aanbrengen van obstakels voor de wind b.v. takken om de ophoping van zand te bevorderen. Zo zou er sprake geweest kunnen zijn van het creëren van een zeewering.
De kaart van Koutter uit 1608 geeft de ligging van de toenmalige duinen van Rockanje (Fig.3).

Figuur 3 de kaart van Koutter, 1608; de Brandijk wordt niet vermeld maar er wordt verondersteld dat de buitenste duinenrij de Brandijk is Met weergave van de kreek Groot Creecke

De Brandijk vormde de uiterste duinreeks in dit duingebied volgens een te verdedigen uitspraak van Hofker & Van Rijsinge uit 1934. De datering van de Brandijk is dus: vóór 1608. Een meer exacte datering hebben we niet.

Dankzij dezelfde kaart weten we, dat op de westpunt van Voorne een kreek het land binnendrong, Groot Creecke genaamd. Deze lag tussen de duinen en de zee en dus ook tussen de Brandijk en de zee. De Brandijk grensde niet aan zee, maar was daarvan gescheiden door de kreek.
Er is een aspect aan de Brandijk, dat twijfel doet rijzen aan een mogelijke functie als zeewering. Volgens een tekening in de publicatie van Hofker & W. van Hoey Smith zou de Brandijk een open uiteinde aan de zuidkant hebben gehad (Fig. 2). Dat maakt het bestaan van de Brandijk als zeewerende dijk onwaarschijnlijk. Het water kon er omheen stromen. Men kan hooguit veronderstellen, dat hij enige bescherming heeft geboden door het zeewater of het water uit de kreek minder snel toe te laten tot het gebied achter de Brandijk. Daar lag een laag gelegen gebied, tegenwoordig Vallei geheten.

Uit de historie van de aanleg van polderdijken blijkt, dat overstromingsgevaar door de zee van het poldergebied boven het dorp Rockanje, grenzend aan de duinen, heel lang een probleem is geweest. In de 14e eeuw werd daar de Vleerdamsedijk aangelegd en in de 15e eeuw de Noorddijk (Freijsen 2017). Daar blijkt wel uit, dat in het duinsysteem zelf geen dijk aanwezig was. De Noorddijk weerhield ook het water van de Groot Creecke verder landwaarts te stromen en in een latere fase (1570) kwam er een meer zeewaartse dijk, de Pietersdijk, om dit water tegen te houden. De kaart van Koutter noemt deze dijken onder de namen Ouden en Nieuw Noortdijck.

Nu toch nog een positieve beoordeling van de Brandijk als Branddijk. In een verdienstelijke beschouwing van Dynamische processen in Voornes Duin uit 1990 geeft de toenmalige beheerder van NM, Jaap van Baarsen, een tekening, waarin de Branddijk de voortzetting is van de zeereep in meer noordelijk duingebied (Fig. 4). Men moet hierbij echter wel bedenken dat er inmiddels meer buitenwaarts duin ontwikkeld was, dat dienst deed als obstakel voor binnendringend zeewater.

Figuur 4 De Brandijk als voortzetting van de zeereep van 1910

Geraadpleegde bronnen

Baarsen, J. van (1990) Dynamische processen in Voornes Duin. De Levende Natuur 87, no.2.
Freijsen, N. (2017) Van Pietersdijk tot Wolvenpolder. Ontstaan van het polderlandschap op de eilanden Voorne en Putten. Historische Vereniging De Brielse Maasmond.
Hoey Smith, J. van (1930) De kuststreek van Voorne, hare duinen en stranden, hare dorpen en hare toekomst. In: P.W. Wujster e.a. , Gedenkboek van Voorne. VVV Brielle en Oostvoorne.
Hofker, J. en W. van Hoey Smith (1935) De periodiciteit van de duinvorming op het eiland Voorne. De Levende Natuur 40 (Gedenkboek Jac. P. Thijsse).
Hofker, J. en C. van Rijsinge (1934) Over het duingebied van Voorne. Natura No. 6.
Kaart van Koutter – Transciptie Streekarchief VP, Brielle/Nationaal archief 4 VTH 2030
Wandel- en fietskaart Duinen van Voorne. NM en ANWB. JAAR??

Vogelpoel met rechts het pad onderlangs de oude Brandijk

About the Author

Social Share

    Leave a Reply Reactie annuleren

    *
    *

    Digitale documentatie duinen Voorne

    Overzichtskaart hotspots: wandelingen met bijzondere planten

    hotspots duinen wandeling Bezoek hotspots bloeiende duinen

    Boeken

    Duinen en mensen Voorne

    Aan rijkdom is op Voorne geen gebrek.
    42,50

    Bestel

    Bloeiende duinen

    'Een ‘must-have’ voor planten- en duinliefhebbers.’ (Bionieuws)
    van 29,50 naar 19,50

    Bestel

    Het vroon ontrafeld

    40 jaar waterwinning en natuurherstel in de Middel-en Oostduinen op Goeree

    Bestel

    Duinen en mensen Noordkop & Zwanenwater

    De slankste kuststrook van ons land. Waar duin en dijk vervloeien. Slechts 17,50.

    Bestel

    Duinen en mensen Texel

    De Texelse duinen en kwelders zijn van een betoverende schoonheid. Slechts 9,50

    Bestel

    Niet zonder elkaar

    Beste natuurboek van 2015 en zeer actueel
    nu 9,50 ook als pdf

    Bestel

    Het achterboek: online achtergronden bij Bloeiende duinen

    Aanmelden nieuwsbrief



    Doorzoek alle artikelen

    • Voorne; persbericht nr. 7: Kustlandschap in één hand naar grote en kleine brokken: natuurgebied, bebouwing of landg… https://t.co/esyyLyFaE2 14 hours ago
    • Duinen en mensen Voorne; persbericht nr. 6: de Heveringen als oudste duinkern https://t.co/55PV2rSVW3 https://t.co/TMkMrqYtaC yesterday
    • Duinen en mensen Voorne; persbericht nr. 5: Waarom liggen er dijken aan de binnenduinrand tot in het duin?… https://t.co/My2h4jamE4 2 days ago
    • Duinen en mensen Voorne; persbericht nr. 4: rijke collectie dubbelbeelden toont veranderingen duinlandschap Voorne… https://t.co/ORcvQ1d5D5 3 days ago
    • Duinen en mensen Voorne; persbericht nr.3: het oeroude Berkenrijs bestaat nog steeds. https://t.co/P4HnewD7di https://t.co/rNOhlwn3ie 4 days ago
    • Duinen en mensen Voorne; persbericht nr. 2: nieuw onderzoek onthult unieke geologie van de kust van Voorne… https://t.co/kdcBkkrAL2 5 days ago
    • Voorne behoort met 135 soorten broedvogels tot de vogelrijkste gebieden van Nederland, veel rijker dan de vasteland… https://t.co/yKa3KEpqO2 6 days ago
    • https://t.co/GM1sBmaJ1J 22 days ago
    • Duinen en Mensen Voorne De boekpresentatie is op 8 april vanaf 14.30 uur in Cultureel Centrum De Man, Burgemeester… https://t.co/sxtGd4x3m8 22 days ago
    • De hoogste tijd om een nieuwe kustlijn te bouwen https://t.co/SMbSKy4Jx0 via @nrc De droom van baggeraars of definitieve breuk met natuur? over a year ago
    • Veelzijdig, veelkleurig en onrustig https://t.co/4H0zxs6X6c https://t.co/z8LOuHxS6x over a year ago
    • Veelzijdig, veelkleurig en onrustig https://t.co/4H0zxs6X6c https://t.co/MKj2wPyoUe over a year ago
    • Hotspot Kennemerstrand: 10 soorten in beeld (concept) https://t.co/vjq1KnLt93 over a year ago
    • Hotspot Kennemerstrand: 10 soorten in beeld (concept) https://t.co/vjq1KntRKt over a year ago
    • Kwade Hoek, Goeree: 15 soorten in beeld https://t.co/oBnhgJzfpA https://t.co/NHMol9ZqCv over a year ago
    • Kwade Hoek, Goeree: 15 soorten in beeld https://t.co/oBnhgJzfpA https://t.co/GJfzDwligz over a year ago
    • Hotspot Hoek van Holland: nieuwe vallei en groene strand https://t.co/665qaA6IE7 https://t.co/7i5BcbHm7I over a year ago
    • Het verborgen duin https://t.co/N1tYABTHO7 https://t.co/ixXaeJCBIS over a year ago
    • Hotspot Meijendel: 10 soorten in beeld https://t.co/6rgAidjCQu https://t.co/OIhH95kvbP over a year ago
    • Hotspot Meijendel: 10 soorten in beeld https://t.co/6rgAidjCQu https://t.co/G8iQPhjqv3 over a year ago

    Auteurs

    Auteurs die een verhaal + beeld over een duinthema of over een gebied breed willen verspreiden kunnen contact met de redactie opnemen. Het kan gaan om nieuwe verhalen, maar ook om bestaande artikelen in de vorm van een pdf. De redactie zoekt ook correspondenten: contactpersonen in een bedrijf / instelling of vereniging. Een correspondent kan de redactie van duinenenmensen.nl in contact brengen met een of meer auteurs, of bestaande artikelen aanleveren. Informatie voor auteurs Auteurs van boeken Duinen en mensen en hun bijdrages op deze site

    Duinen en mensen boeken

    Duinen en mensen is een serie boeken over de Nederlandse kust. Cultuur en natuur van het kustlandschap worden gelijkwaardig en veelzijdig beschreven. Met honderden nieuwe kaarten en de laatste stand van wetenschap. Kennemerland (2009), Noordkop en Zwanenwater (2011) en Texel (2013). Bestel
    Deze site is een initiatief van Uitgeverij Natuurmedia, en tot stand gekomen met steun van het Prins Bernhard Cultuurfonds


    KVK nr.: 37075141 - BTW nr.: NL074839743B01 - Adres: Nieuwendijk 2, 3252 LK Goedereede - Tel: 06 51 79 29 79
    Redactie: Rolf Roos, Nico van der Wel,
    Machiel van Wijngaarden, Danny Zuurbier


    Wilt u deze site steunen? Klik hier.

    Ontwerp en ontwikkeling: toomanywords.nl