over de site | contact | info auteurs | toegang auteurs
  • Home
  • Nieuws
  • Thema’s
    • Ontstaan van de kust
      • Duinen als zeewering
      • Klimaat en duinen
    • Archeologie
    • Zeedorpen
    • Jacht
    • Duinlandbouw
    • Cartografie
    • Veldnamen
    • Militaire kustverdediging
    • Waterwinning
    • Natuur en landschap
      • Flora en vegetatie
      • Fauna
      • Bos
      • Natuurbeheer
    • Strand
    • Recreatie
    • Beeldende kunst
  • Gebieden
    • Zeeland
    • Zuid-Hollandse eilanden
    • Zuid-Hollandse vasteland
    • Zuid-Kennemerland
      • Amsterdamse Waterleidingduinen
      • Nationaal Park Zuid-Kennemerland
      • Kennemerstrand
    • Noord-Kennemerland
      • Wijk aan Zee
      • Noordhollands Duinreservaat
      • Bergen
      • Schoorlse Duinen
    • Noordkop
      • Camperduin-Petten
      • Zwanenwater
      • Zijpe- en Hazepolder
      • Callantsoog
      • Noordduinen
      • Den Helder
    • Texel
      • Zuidpunt van Texel
      • Duinen bij Den Hoorn
      • Duinen bij De Koog
      • Ten noorden van De Koog
    • Vlieland
    • Terschelling
    • Ameland
    • Schiermonnikoog
    • Rottumerplaat / Rottumeroog
  • Landschapselementen
    • Eendenkooien
    • Landgoederen
    • Wegen en paden
    • Kanalen
    • Stuifdijken
    • Agrarisch
    • Militair
    • Heemtuinen
    • Recreatief
  • Portretten
  • Onderzoek
  • Hotspots
  • Natuurmedia
rss

Artikel

21
MRT
2021

Oude veldnamen in de Voornse duinen (3): Grote Creeck of Achter-Strype

Duinen en mensen VoorneVeldnamen
Posted By : Rolf Roos
Comments : 0

Door: Nol Freijsen

Er zijn landschapselementen in het duingebied van Voorne met een interessante historische achtergrond. Het gaat in dit geval niet om een duinterrein, maar om een kreek. Een watergang die in verbinding stond met de zee en bij vloed het zeewater landinwaarts bracht en bij eb omgekeerd.

De kreek zelf is niet bewaard gebleven. De plaats waar hij in het binnenduin  gelegen was, kunnen we terugvinden in het graslandgebied  aan de noordzijde van het Kreekpad in Rockanje. Dit verwijst met zijn lage ligging naar de vroegere bedding van de kreek.

Figuur 1: transcriptie van kaart Koutter, 1608

In de Late-Middeleeuwen was de kreek nog zichtbaar aanwezig. Daarvoor kunnen we verwijzen naar de (bewerkte) kaart van Koutter uit 1608 (Fig. 1). De kreek draagt de naam Grote Creeck. Hij kwam naar binnen op de westpunt van het eiland Voorne en liep met een boog over de strandvlakte naar het duin. Een slufterachtig landschap. Op de plaats waar hij de duinstrook binnenging was echter geen duin, maar openheid. Die openheid liet het water naar binnen komen en ook de zeewind. Dat blijkt uit de naam ‘Twintgat. De Grote Creeck liep mogelijk vervolgens in de richting van het Meertje De Waal bij Rockanje, waar de grote loop van de Strype heeft gelegen die evenwel zuidelijk uitmondde. We zien op de kaart de laatmiddeleeuwse situatie, waarin reeds twee dijken zijn aangebracht om binnendringend water tegen te houden. In de 15e eeuw is de Noorddijk aangelegd, waardoor de polder Stuivesant tot stand kwam. In 1570 werd de Pietersdijk (in de fig. Nieuwe Noortdijck) door de plaatselijke bevolking aangelegd. Het was een reactie op de stormramp van dat jaar, waarbij op diverse plaatsen de Noorddijk (in de fig. Den Ouden Noortdijck) werd doorbroken. De kronkels in de dijk, zgn. vingerlingen, herinneren nog daaraan. Over de bovenloop van de kreek geeft de kaart dus geen informatie. 

Een heel ander landschapsbeeld van hetzelfde onderdeel van de Voornse kust krijgen wij in een tekening van een veel latere datum. Het gaat om een kaartbeeld gegeven in een plaatselijke krant van Voorne: Nieuwe Brielsche Courant van 28 maart 1963 (Fig. 2).

Fig. 2 Ligging van de Achter-Strype als zijtak van de Strype in reconstructie-tekening van 1963.

De kaart is de illustratie bij een artikel geschreven door J. van Hoey Smith over de geologie van het Voornse duingebied. Het opmerkelijke van kaart en artikel is de weergave van wat hij noemt de Achter-Strype. Het wordt al gauw duidelijk, dat we hier te maken hebben met dezelfde kreek, hierboven besproken. Vanaf de zee tot aan de Noorddijk  heeft de Achter-Strype dezelfde ligging als de Grote Creeck. Vervolgens kunnen we de vergelijking tussen de twee uitbeeldingen van de kreek niet voortzetten. Immers van de Grote Creeck kennen we slechts de ligging tot aan de Noorddijk, maar de Achter-Strype heeft een verdere bedding.

Van Hoey Smith veronderstelt dat de Achter-Strype loopt door de polders Stuifakker en Strype tot aan de kreek Strype en bij het Merrevliet, een zijarm van de Strype, komen ze te samen. De Strype-kreek vervolgt zijn weg als Strypsche Wetering. (Die wetering is inmiddels hersteld in zijn oorspronkelijke vorm van kreek.) We moeten aannemen dat de ligging van dit tweede gedeelte van de Achter-Strype op de tekening de situatie weergeeft van ver vóór de Late-Middeleeuwen. Er is met wat goede wil een zekere overeenkomst met het beeld van de loop van kreken op de geologische kaart van het gebied van vóór het begin van onze jaartelling (Fig. 3).

Fig.3 Geologische kaart met aanduiding van het geulsysteem van vóór Chr. Zie de opeenvolging van de cijfers 13, 6 en 10 vanaf de westpunt voor de kreek Achter-Strype.

De tekening van de bedding van de kreek in het krantenartikel is gebaseerd op grondboringen, waarmee ondergrondse zandbeddingen van kreken werden gedetermineerd. En dat was ook de werkwijze bij de geologische kaart. Een tweede argument dat het oostelijk deel van de Achter-Strype van een ver verleden dateert, is het feit dat elke weergave op kaarten van het gebied ontbreekt. Voor de Strype, de hoofdstroom van Rockanje naar Tinte, geldt een datering van 1500 v. Chr. (Freijsen 2010). Dat sluit goed aan bij de veronderstelling over de ouderdom van de Achter-Strype. 

Wat de naam Achter-Strype betreft, die kan ontleend zijn aan de polder van die naam. De Achterstrypseweg maakt de situering daarvan duidelijk. Conclusie van het krantenartikel is, dat de Strype twee mondingen had, waarvan de noordelijke grensde aan het gebied van het tegenwoordige landgoed Strypemonde. Van Hoey Smith was eigenaar van het landgoed en heeft zich bij de keuze van die naam voor zijn bezit kennelijk sterk laten leiden door zijn opvatting over de naam voor de veronderstelde tweede monding. In een publicatie in 1930 had hij zich reeds uitgesproken over het bestaan van die monding van de Strype, die hij later met bewijsmateriaal in het krantenartikel lanceerde (Van Hoey Smith 1930). De naam Grote Creecke bleef op de achtergrond bij dit alles.

Geraadpleegde bronnen

Freijsen, N. (2010) De oude kreek Strype op Voorne. Van getijdenkreek naar watering en terug. Historisch-Geografisch Tijdschrift 28, no. 2.

Hoey Smith, J. van (1930) De kuststreek van Voorne, hare duinen en stranden, hare dorpen en hare toekomst. In: P.W. Wuijster e.a. , Gedenkboek van Voorne. VVV Brielle en Oostvoorne. 

Hoey Smith, J. van (1963) Hoe Voorne’s kust ontstond. Geologisch Onderzoek naar oude rivieren en kustlijnen. Nieuwe Brielsche Courant, 28 maart 1963.

Kaart van Koutter uit 1608 –  Transcriptie Streekarchief VP, Brielle.

Staalduinen, C.J. van (1979) Toelichtingen bij de geologische kaart van Nederland. Geologische Kaart van Nederland Blad 37W (1979). Rijks  Geologische Dienst, Haarlem. 1: 50.000. Blad Rotterdam West (37W).

About the Author

Social Share

    Leave a Reply Reactie annuleren

    *
    *

    Digitale documentatie duinen Voorne

    Overzichtskaart hotspots: wandelingen met bijzondere planten

    hotspots duinen wandeling Bezoek hotspots bloeiende duinen

    Boeken

    Duinen en mensen Voorne

    Aan rijkdom is op Voorne geen gebrek.
    42,50

    Bestel

    Bloeiende duinen

    'Een ‘must-have’ voor planten- en duinliefhebbers.’ (Bionieuws)
    van 29,50 naar 19,50

    Bestel

    Het vroon ontrafeld

    40 jaar waterwinning en natuurherstel in de Middel-en Oostduinen op Goeree

    Bestel

    Duinen en mensen Noordkop & Zwanenwater

    De slankste kuststrook van ons land. Waar duin en dijk vervloeien. Slechts 17,50.

    Bestel

    Duinen en mensen Texel

    De Texelse duinen en kwelders zijn van een betoverende schoonheid. Slechts 9,50

    Bestel

    Niet zonder elkaar

    Beste natuurboek van 2015 en zeer actueel
    nu 9,50 ook als pdf

    Bestel

    Het achterboek: online achtergronden bij Bloeiende duinen

    Aanmelden nieuwsbrief



    Doorzoek alle artikelen

    • De hoogste tijd om een nieuwe kustlijn te bouwen https://t.co/SMbSKy4Jx0 via @nrc De droom van baggeraars of definitieve breuk met natuur? over a year ago
    • Veelzijdig, veelkleurig en onrustig https://t.co/4H0zxs6X6c https://t.co/z8LOuHxS6x over a year ago
    • Veelzijdig, veelkleurig en onrustig https://t.co/4H0zxs6X6c https://t.co/MKj2wPyoUe over a year ago
    • Hotspot Kennemerstrand: 10 soorten in beeld (concept) https://t.co/vjq1KnLt93 over a year ago
    • Hotspot Kennemerstrand: 10 soorten in beeld (concept) https://t.co/vjq1KntRKt over a year ago
    • Kwade Hoek, Goeree: 15 soorten in beeld https://t.co/oBnhgJzfpA https://t.co/NHMol9ZqCv over a year ago
    • Kwade Hoek, Goeree: 15 soorten in beeld https://t.co/oBnhgJzfpA https://t.co/GJfzDwligz over a year ago
    • Hotspot Hoek van Holland: nieuwe vallei en groene strand https://t.co/665qaA6IE7 https://t.co/7i5BcbHm7I over a year ago
    • Het verborgen duin https://t.co/N1tYABTHO7 https://t.co/ixXaeJCBIS over a year ago
    • Hotspot Meijendel: 10 soorten in beeld https://t.co/6rgAidjCQu https://t.co/OIhH95kvbP over a year ago
    • Hotspot Meijendel: 10 soorten in beeld https://t.co/6rgAidjCQu https://t.co/G8iQPhjqv3 over a year ago
    • Veldonderzoek naar effecten opspuiten zand https://t.co/bLkwZkPmuI over a year ago
    • Hotspot Vuurbaakduin: 10 soorten in beeld https://t.co/itaSWqGOtM over a year ago
    • Nieuwe Hondsbossche duinen…hoe gaat het met de natuur? https://t.co/nljpWc1rWl https://t.co/5nEG3Jxlgo over a year ago
    • Nieuwe Hondsbossche duinen…hoe gaat het met de natuur? https://t.co/nljpWc1rWl https://t.co/GabP5KkEMJ over a year ago
    • Hotspot Nieuwe Hondsbossche duinen en de oude dijk, 10 soorten in beeld https://t.co/iwibrYD3BW https://t.co/uxlVMSBgMf over a year ago
    • Hotspot Nieuwe Hondsbossche duinen en de oude dijk, 10 soorten in beeld https://t.co/iwibrYD3BW https://t.co/tvLtuZtPWD over a year ago
    • Hotspot Vlaggenduin: 10 soorten in beeld https://t.co/jcIxEiKjjI https://t.co/9PatwTug0r over a year ago
    • Hotspot Vlaggenduin: 10 soorten in beeld https://t.co/jcIxEiKjjI https://t.co/ziBpNBr6Ti over a year ago
    • Hotspot Coepelduynen: 10 soorten in beeld https://t.co/COzYeEpx67 https://t.co/qgCJUMKjwZ over a year ago

    Auteurs

    Auteurs die een verhaal + beeld over een duinthema of over een gebied breed willen verspreiden kunnen contact met de redactie opnemen. Het kan gaan om nieuwe verhalen, maar ook om bestaande artikelen in de vorm van een pdf. De redactie zoekt ook correspondenten: contactpersonen in een bedrijf / instelling of vereniging. Een correspondent kan de redactie van duinenenmensen.nl in contact brengen met een of meer auteurs, of bestaande artikelen aanleveren. Informatie voor auteurs Auteurs van boeken Duinen en mensen en hun bijdrages op deze site

    Duinen en mensen boeken

    Duinen en mensen is een serie boeken over de Nederlandse kust. Cultuur en natuur van het kustlandschap worden gelijkwaardig en veelzijdig beschreven. Met honderden nieuwe kaarten en de laatste stand van wetenschap. Kennemerland (2009), Noordkop en Zwanenwater (2011) en Texel (2013). Bestel
    Deze site is een initiatief van Uitgeverij Natuurmedia, en tot stand gekomen met steun van het Prins Bernhard Cultuurfonds


    KVK nr.: 37075141 - BTW nr.: NL074839743B01 - Adres: Nieuwendijk 2, 3252 LK Goedereede - Tel: 06 51 79 29 79
    Redactie: Rolf Roos, Nico van der Wel,
    Machiel van Wijngaarden, Danny Zuurbier


    Wilt u deze site steunen? Klik hier.

    Ontwerp en ontwikkeling: toomanywords.nl