Willem Roelofs (1822-1897)
Duinlandschap met koeien bij Bloemendaal
ca 1891
olieverf op doek
34,6 x 60,5 cm
Den Haag, Gemeentemuseum, objectnr. 0331508

Kunsthistorie

Willem Roelofs werd opgeleid aan de Haagse kunstacademie. Samen met onder anderen Hendrik Bosboom, Jan Weissenbruch en Jan Hendrik Weissenbruch richtte hij in 1847 het kunstenaarsgenootschap Pulchri Studio op.
In hetzelfde jaar vertrok hij naar Brussel, waar hij tot 1887 is blijven wonen, met geregelde verblijven in Nederland om inspiratie op te doen. Vanaf 1851 bezocht hij meermalen Barbizon, waar hij een geestdriftig voorstander werd van een krachtiger en levendiger, zo dicht mogelijk bij de natuur blijvend realisme in de schilderkunst. Om die reden werd hij ook mede-oprichter van de Société Royale Belge des Aquarellistes in 1856.
Roelofs geldt als een van de grote meesters van de eerste generatie van de Haagse School, waarvan Pulchri de broedplaats vormde en waarvan enkele jongere vertegenwoordigers, zoals H.W. Mesdag en P.J.C. Gabriël, door hem in Brussel werden opgeleid.
In zijn latere jaren, vooral nadat hij naar Nederland was teruggekeerd, ging Roelofs steeds minder tekenachtig, losser en levendiger schilderen. Dit werk, dat ontstaan is kort na Roelofs’ terugkeer naar Den Haag, is daar een prachtig voorbeeld van.

Locatie

Volgens de oude titel staan we hier ergens ‘bij Bloemendaal’. Inderdaad. Het schilderij hoort tot een groepje van zes varianten van hetzelfde thema.  

Ander werk van Roelofs bij Christies

Op één ervan staat Bij Zomerzorg te Bloemendaal, een ander is gedateerd 1891. Ook dit doek is vrijwel zeker ontstaan in 1891 of kort daarna.

De voormalige hofstede Zomerzorg was sinds 1889-1890 een klein hotel, even ten westen van het dorp. Het huis lag toen nog aan de rand van een oude groene vlakte tegen de duinrand. Vermoedelijk heeft Roelofs daar in de zomer van 1891 gelogeerd. Het huis is in 1963 afgebroken en vervangen door een aantal villa’s.

Een wat ouder Weidelandschap met vee en in de verte een duinenrij (in het Dordrechts Museum)  is vermoedelijk in de buurt van Den Haag ontstaan. Maar het thema boeide Roelofs al veel langer. In 1968 schreef hij al over een schilderij met ‘een ochtendstond met een menigte koeijen in de wei’ bij Schiedam. 

Tijd en seizoen

De zon staat hoog, het lijkt midden op de dag in de zomer.

Natuur en landschap

De percelen worden hier als vanouds gescheiden door ruwhouten hekken.
We zien roodbont vee, een Lakenvelder en kruisingen, melkvee, waarvan de jonge dieren in het te natte seizoen (winter, vroege voorjaar) ook wel in het duin zal hebben gestaan.

In het vochtige weiland, dat ongetwijfeld rijk moet zijn geweest aan bloemen, zien we kale plekken maar helaas geen botanische details. Aan de kleurschakeringen is te zien dat het er niet zeer voedselrijk is.

De steile deels kale hellingen tonen dat het duin in de die periode nog actief stoof en ondanks de bossages op het bovenstaande kaartje, vaak maar spaarzaam was begroeid. Alleen de duinvoet kent enig struikgewas.

Literatuur
Marian van Heteren e.a., Willem Roelofs, 1822-1897: De adem der natuur, Bussum 2006, in het bijzonder p. 43, afb. 31 (Bij Zomerzorg te Bloemendaal, voorheen Kunsthandel Rococo, Gulpen); p. 121, cat.nr. 30 (Heidelandschap met vee, ca, 1880?, Dordrechts Museum) en p. 133, cat.nr. 45 (Koeien achter de duinen [Bloemendaal], gedateerd 1891).
Saskia de Bodt, Halverwege Parijs: Willem Roelofs en de Nederlandse schilderskolonie in Brussel 1840-1890, Gent 1995