over de site | contact | info auteurs | toegang auteurs
  • Home
  • Nieuws
  • Thema’s
    • Ontstaan van de kust
      • Duinen als zeewering
      • Klimaat en duinen
    • Archeologie
    • Zeedorpen
    • Jacht
    • Duinlandbouw
    • Cartografie
    • Veldnamen
    • Militaire kustverdediging
    • Waterwinning
    • Natuur en landschap
      • Flora en vegetatie
      • Fauna
      • Bos
      • Natuurbeheer
    • Strand
    • Recreatie
    • Beeldende kunst
  • Gebieden
    • Zeeland
    • Zuid-Hollandse eilanden
    • Zuid-Hollandse vasteland
    • Zuid-Kennemerland
      • Amsterdamse Waterleidingduinen
      • Nationaal Park Zuid-Kennemerland
      • Kennemerstrand
    • Noord-Kennemerland
      • Wijk aan Zee
      • Noordhollands Duinreservaat
      • Bergen
      • Schoorlse Duinen
    • Noordkop
      • Camperduin-Petten
      • Zwanenwater
      • Zijpe- en Hazepolder
      • Callantsoog
      • Noordduinen
      • Den Helder
    • Texel
      • Zuidpunt van Texel
      • Duinen bij Den Hoorn
      • Duinen bij De Koog
      • Ten noorden van De Koog
    • Vlieland
    • Terschelling
    • Ameland
    • Schiermonnikoog
    • Rottumerplaat / Rottumeroog
  • Landschapselementen
    • Eendenkooien
    • Landgoederen
    • Wegen en paden
    • Kanalen
    • Stuifdijken
    • Agrarisch
    • Militair
    • Heemtuinen
    • Recreatief
  • Portretten
  • Onderzoek
  • Hotspots
  • Natuurmedia
rss

Artikel

03
MRT
2017

Duinbeeld. Andreas Schelfhout: De stranding van een schip bij Scheveningen (1837)

Boudewijn Bakker & Rolf Roos
Beeldende kunst
Tags : duinbeeld, media, schilderij, zeedorp
Posted By : Boudewijn Bakker
Comments : 0

Andreas Schelfhout (1787-1870), De stranding van een vissersschip bij Scheveningen, 1837, olieverf op paneel, 60 x 76,5 cm.  Amsterdam, Amsterdam Museum, inv.nr. SA 1797

Kunsthistorie

Andreas Schelfhout is naast Barend Koekkoek de belangrijkste Nederlandse landschapschilder uit de eerste helft van de 19de eeuw, en een echte vertegenwoordiger van de Romantiek in Nederland. Hij was de leermeester van onder meer Johan Jongkind, Jan Hendrik Weissenbruch en Wijnand Nuyen. Hij woonde zijn hele leven in Den Haag. Aanvankelijk was hij huisschilder; later leerde hij bij een schilder van toneeldecors het landschapschilderen. Hij tekende studies naar Jacob van Ruisdael en andere zeventiende-eeuwse meesters en daardoor geïnspireerd begon hij al vroeg op eigen initiatief – nog voor de Fransen in Barbizon – te schilderen in de open lucht. Vanaf 1815 had hij een eigen atelier. Al spoedig daarna begon hij landelijke roem, erelidmaatschappen en koninklijke opdrachten te verwerven met zijn nachttaferelen, ijsgezichten en stormen op zee. Deze componeerde hij in het atelier met behulp van in de natuur getekende schetsen.

Een mooi voorbeeld daarvan is deze Storm bij Scheveningen, met vooraan de vuurbaak en daarachter het dorp. De bemanning van het gestrande schip wordt van boord gehaald onder de ogen van een talrijk publiek. De in dit schilderij voorgestelde gebeurtenis heeft Schelfhout vermoedelijk zelf ter plaatse in zich opgenomen (in een brief uit 1825 beschrijft hij zijn bezoek aan Scheveningen om een zeestorm zelf te ondergaan als een ‘verschrikkelijke’ ervaring). De dramatiek van het natuurgeweld heeft Schelfhout hier overtuigend vertaald in schilderkunst, als een mooi voorbeeld van doorleefde romantiek. Volgens een eigentijdse mededeling stelt het schilderij de schipbreuk van de Sophie voor.

Het schilderij Gezicht op de vuurbaak bij Scheveningen uit 1849 (zie hieronder) is blijkbaar een veel latere en vrije bewerking van de oorspronkelijke – topografisch verantwoorde – compositie. Daarbij heeft de hevige storm plaats gemaakt voor een zomerse dag, het dorp is verdwenen, op het duin in de zeereep is een huisje verschenen en de vuurbaak zelf heeft een speels spitsje heeft gekregen.

A. Schelfhout, Gezicht op de vuurbaak bij Scheveningen, 1849. Rijksmuseum Twente

Locatie

We kijken vanuit een hoog duin ten zuiden van het dorp naar het noorden. Het motief dat de meeste aandacht trekt is de vuurbaak. Deze dateerde uit de late middeleeuwen. In 1807 was hij verhoogd tot 23 meter en voorzien van een glazen lantaren met een krachtige olielamp, in de plaats van het in de open lucht gestookte kolenvuur. In 1850 – een jaar na het schilderij uit 1849 – is de baak verhoogd tot 27 meter en voorzien van sterkere lampen. Achter de vuurbaak zien we van links naar rechts enkele scheepsmasten in de havenkom, het Heerenlogement bij de haveningang en het eigenlijke dorp met de Oude Kerk.

Tijd en seizoen

Laat maar fel zonlicht schijnt uit het westen en zet flarden van het land en van het wolkenpakket in lichter laaie. Er staat een krachtige stormwind, eveneens uit het westen. De kleur van het gras en de bladeren die nog aan de struiken zitten doen denken aan een septemberdag, maar het najaar is nog niet begonnen. [Nb bestaat er krantenbericht uit 1837 over de storm en de stranding?]

Natuur en landschap

Woeste golven slaan over het strand heen en tegen de lage duinhelling. Gezien de zeer hoge waterstand aan de kustlijn is het vloed, wellicht springvloed? Het is een najaarsstorm die aan de duinvoet vreet; we zijn getuige van een afslagkust in actie. Het afgeslagen zand zal later deels weer via strand en verstuiving het duin in waaien en zo opnieuw laten groeien: smaller door de afslag maar hoger door de dynamiek van wind en het invangen van zand in de vegetatie.

Literatuur

Willem Laanstra, Andreas Schelfhout 1787-1870, Amsterdam (Rokin Art Press) 1998, pp. 19 (‘verschrikkelijk’), 202 en 210
Cyp Quarles van Ufford, Andreas Schelfhout (1787-1870) landschapschilder in Den Haag -naar eigentijdse bronnen, Leiden (Primavera Pers) 2009, p. 147 (‘Naufrage de la Sophie, sur la côte de Scheveningen’)

[mappress mapid=”188″]

Gerelateerde artikelen:

  1. Duinbeeld. Jan van Goyen: Duinlandschap met gezicht op Scheveningen (1649)
  2. Duinbeeld. Karel la Fargue: Scheveningen (ca 1770-1780)
  3. Duinbeeld. Claes Jansz Visscher, Gezicht op Egmond aan Zee (1615)
About the Author

Social Share

    Leave a Reply Reactie annuleren

    *
    *

    Digitale documentatie duinen Voorne

    Overzichtskaart hotspots: wandelingen met bijzondere planten

    hotspots duinen wandeling Bezoek hotspots bloeiende duinen

    Boeken

    Duinen en mensen Voorne

    Aan rijkdom is op Voorne geen gebrek.
    42,50

    Bestel

    Bloeiende duinen

    'Een ‘must-have’ voor planten- en duinliefhebbers.’ (Bionieuws)
    van 29,50 naar 19,50

    Bestel

    Het vroon ontrafeld

    40 jaar waterwinning en natuurherstel in de Middel-en Oostduinen op Goeree

    Bestel

    Duinen en mensen Noordkop & Zwanenwater

    De slankste kuststrook van ons land. Waar duin en dijk vervloeien. Slechts 17,50.

    Bestel

    Duinen en mensen Texel

    De Texelse duinen en kwelders zijn van een betoverende schoonheid. Slechts 9,50

    Bestel

    Niet zonder elkaar

    Beste natuurboek van 2015 en zeer actueel
    nu 9,50 ook als pdf

    Bestel

    Het achterboek: online achtergronden bij Bloeiende duinen

    Aanmelden nieuwsbrief



    Doorzoek alle artikelen

    • De hoogste tijd om een nieuwe kustlijn te bouwen https://t.co/SMbSKy4Jx0 via @nrc De droom van baggeraars of definitieve breuk met natuur? over a year ago
    • Veelzijdig, veelkleurig en onrustig https://t.co/4H0zxs6X6c https://t.co/z8LOuHxS6x over a year ago
    • Veelzijdig, veelkleurig en onrustig https://t.co/4H0zxs6X6c https://t.co/MKj2wPyoUe over a year ago
    • Hotspot Kennemerstrand: 10 soorten in beeld (concept) https://t.co/vjq1KnLt93 over a year ago
    • Hotspot Kennemerstrand: 10 soorten in beeld (concept) https://t.co/vjq1KntRKt over a year ago
    • Kwade Hoek, Goeree: 15 soorten in beeld https://t.co/oBnhgJzfpA https://t.co/NHMol9ZqCv over a year ago
    • Kwade Hoek, Goeree: 15 soorten in beeld https://t.co/oBnhgJzfpA https://t.co/GJfzDwligz over a year ago
    • Hotspot Hoek van Holland: nieuwe vallei en groene strand https://t.co/665qaA6IE7 https://t.co/7i5BcbHm7I over a year ago
    • Het verborgen duin https://t.co/N1tYABTHO7 https://t.co/ixXaeJCBIS over a year ago
    • Hotspot Meijendel: 10 soorten in beeld https://t.co/6rgAidjCQu https://t.co/OIhH95kvbP over a year ago
    • Hotspot Meijendel: 10 soorten in beeld https://t.co/6rgAidjCQu https://t.co/G8iQPhjqv3 over a year ago
    • Veldonderzoek naar effecten opspuiten zand https://t.co/bLkwZkPmuI over a year ago
    • Hotspot Vuurbaakduin: 10 soorten in beeld https://t.co/itaSWqGOtM over a year ago
    • Nieuwe Hondsbossche duinen…hoe gaat het met de natuur? https://t.co/nljpWc1rWl https://t.co/5nEG3Jxlgo over a year ago
    • Nieuwe Hondsbossche duinen…hoe gaat het met de natuur? https://t.co/nljpWc1rWl https://t.co/GabP5KkEMJ over a year ago
    • Hotspot Nieuwe Hondsbossche duinen en de oude dijk, 10 soorten in beeld https://t.co/iwibrYD3BW https://t.co/uxlVMSBgMf over a year ago
    • Hotspot Nieuwe Hondsbossche duinen en de oude dijk, 10 soorten in beeld https://t.co/iwibrYD3BW https://t.co/tvLtuZtPWD over a year ago
    • Hotspot Vlaggenduin: 10 soorten in beeld https://t.co/jcIxEiKjjI https://t.co/9PatwTug0r over a year ago
    • Hotspot Vlaggenduin: 10 soorten in beeld https://t.co/jcIxEiKjjI https://t.co/ziBpNBr6Ti over a year ago
    • Hotspot Coepelduynen: 10 soorten in beeld https://t.co/COzYeEpx67 https://t.co/qgCJUMKjwZ over a year ago

    Auteurs

    Auteurs die een verhaal + beeld over een duinthema of over een gebied breed willen verspreiden kunnen contact met de redactie opnemen. Het kan gaan om nieuwe verhalen, maar ook om bestaande artikelen in de vorm van een pdf. De redactie zoekt ook correspondenten: contactpersonen in een bedrijf / instelling of vereniging. Een correspondent kan de redactie van duinenenmensen.nl in contact brengen met een of meer auteurs, of bestaande artikelen aanleveren. Informatie voor auteurs Auteurs van boeken Duinen en mensen en hun bijdrages op deze site

    Duinen en mensen boeken

    Duinen en mensen is een serie boeken over de Nederlandse kust. Cultuur en natuur van het kustlandschap worden gelijkwaardig en veelzijdig beschreven. Met honderden nieuwe kaarten en de laatste stand van wetenschap. Kennemerland (2009), Noordkop en Zwanenwater (2011) en Texel (2013). Bestel
    Deze site is een initiatief van Uitgeverij Natuurmedia, en tot stand gekomen met steun van het Prins Bernhard Cultuurfonds


    KVK nr.: 37075141 - BTW nr.: NL074839743B01 - Adres: Nieuwendijk 2, 3252 LK Goedereede - Tel: 06 51 79 29 79
    Redactie: Rolf Roos, Nico van der Wel,
    Machiel van Wijngaarden, Danny Zuurbier


    Wilt u deze site steunen? Klik hier.

    Ontwerp en ontwikkeling: toomanywords.nl