over de site | contact | info auteurs | toegang auteurs
  • Home
  • Nieuws
  • Thema’s
    • Ontstaan van de kust
      • Duinen als zeewering
      • Klimaat en duinen
    • Archeologie
    • Zeedorpen
    • Jacht
    • Duinlandbouw
    • Cartografie
    • Veldnamen
    • Militaire kustverdediging
    • Waterwinning
    • Natuur en landschap
      • Flora en vegetatie
      • Fauna
      • Bos
      • Natuurbeheer
    • Strand
    • Recreatie
    • Beeldende kunst
  • Gebieden
    • Zeeland
    • Zuid-Hollandse eilanden
    • Zuid-Hollandse vasteland
    • Zuid-Kennemerland
      • Amsterdamse Waterleidingduinen
      • Nationaal Park Zuid-Kennemerland
      • Kennemerstrand
    • Noord-Kennemerland
      • Wijk aan Zee
      • Noordhollands Duinreservaat
      • Bergen
      • Schoorlse Duinen
    • Noordkop
      • Camperduin-Petten
      • Zwanenwater
      • Zijpe- en Hazepolder
      • Callantsoog
      • Noordduinen
      • Den Helder
    • Texel
      • Zuidpunt van Texel
      • Duinen bij Den Hoorn
      • Duinen bij De Koog
      • Ten noorden van De Koog
    • Vlieland
    • Terschelling
    • Ameland
    • Schiermonnikoog
    • Rottumerplaat / Rottumeroog
  • Landschapselementen
    • Eendenkooien
    • Landgoederen
    • Wegen en paden
    • Kanalen
    • Stuifdijken
    • Agrarisch
    • Militair
    • Heemtuinen
    • Recreatief
  • Portretten
  • Onderzoek
  • Hotspots
  • Natuurmedia
rss

Artikel

11
FEB
2015

Het Haagse Bos

Door dr. Frans Beekman
BosDen Haag en ScheveningenLandschapselementenNatuurbeheer
Tags : AVN-Haagwinde, Den Haag, Haagse bos, strandwallen
Posted By : Aletta de Ruiter
Comments : 0

Door Frans Beekman

In deze rubriek over het Haagse groen in de vorige eeuw kwam één van de bekendste gebieden nog niet aan de orde: het Haagse Bos. Het is een klein wonder dat te midden van de stedelijke huizenzee dit min of meer natuurlijke loofbos gespaard is gebleven.

In de Middeleeuwen strekte zich op de strandwallen een ‘oerbos’ uit. Door houtkap verdween veel, maar bij Den Haag bleef een deel bestaan. Aan de noordkant langs de Benoordenhoutseweg ligt nog steeds het lage reliëf van de binnenduinen, dat heel lang ‘Het Slachveld’ heette, dat wil zeggen dat het afgescheiden was als jachtgebied. Op een kaart uit 1645 is het vrij open met verspreide bomen. Het zuidelijk deel van het Haagse Bos, begrensd door de Bezuidenhoutseweg, lag in een venige strandvlakte. Naast Huis ten Bosch lagen hier begreppelde ‘elsakkers’. Het afgezette takkenhout was brandstof voor de bakkersovens. Het bos leverde eveneens hout en ook turf voor het grafelijke hof.

Leidsche Straatweg in het Haagsche Bosch (1905). Elektrochromie H.S. Speelman, Amsterdam. Collectie F. Beekman.

Leidsche Straatweg in het Haagsche Bosch (1905). Elektrochromie H.S. Speelman, Amsterdam. Collectie F. Beekman.

Op de eerder genoemde kaart staat aan de stadskant: ‘De waranden ghenaempt de Coecamp’. Het woord warande duidt ook op jachtterrein, in de duinen altijd van konijnen in halfwilde staat. Het vee op de Koekamp leverde vlees en zuivelproducten. In het midden van de 15e eeuw werd onder Filips de Goede het Haagse Bos omringd door sloten om de afwatering te verbeteren. Het Haagse Bos was dus een jachtdomein en was niet toegankelijk. Dankzij de graven van Holland bleef het bos behouden. Naast de Koekamp ligt het Malieveld en die veldnaam is afgeleid van maliebaan, waar het kolfspel werd beoefend. Kort na 1970 werden door een scholier zo’n 40 kolfballen in het bos gevonden. Ze stamden uit de 15e en 16e eeuw en waren van klei gebakken met een glazuurlaagje (‘Keulse kloten’).

Aanslagen op het Haagse Bos
Tijdens de beginjaren van de Opstand ging het Haagse Bos bijna ten onder. Huursoldaten kapten bomen voor de aanleg van schansen rondom Leiden. In 1575 dreigde al het hout verkocht te worden om de oorlogsschuld te betalen. Een smeekschrift van burgers en bestuur van Den Haag leidde in 1576 tot een overeenkomst (Acte van Redemptie). Met deze afkoop schold de stad het uitgeleende geld aan de Staten van Holland kwijt en betaalde ook nog duizend Carolusguldens. De Staten beloofden ‘voor eeuwig’ het Haagse Bos te sparen en te onderhouden. Voortaan was het bos toegankelijk voor het publiek.
Ruim 300 jaar later probeerde Napoleon het Haagse Bos te verkopen. Gelukkig trok koning Willem I zich het lot van het bos aan. Tijdens zijn regering werden tussen 1819 en 1821 grote vijvers gegraven. Met het vrijkomende zand werd het zuidelijk deel van het bos opgehoogd. Ook kwam er een molentje voor de afwatering naar de Schenk.

Verwoesting langs de Leidsche Straatweg door de orkaan van 1911. Collectie F. Beekman

Verwoesting langs de Leidsche Straatweg door de orkaan van 1911. Collectie F. Beekman

In de 19e eeuw werd delen van het bos herhaaldelijk door storm verwoest, zoals in 1860 en 1881. Als oplossing werd door deskundigen gepleit voor regelmatige dunning en verjonging. Betreurd werd de verdringing van de eik. De grootste ramp was wel de orkaan in de nacht van 30 september op 1 oktober 1911. De bomen waren te hoog opgeschoten, te ondiep geworteld en stonden nog in blad. Bovendien was de grond kurkdroog. Met windkracht 12 uit het noordnoordwesten werd vooral de noordkant van het bos getroffen. In totaal waren 2648 bomen scheef- of omgewaaid en zelfs doorgebroken. ‘Staatsboschbeheer’ gaf voor 20 cent een brochure uit met zwartwit foto’s en twee fraaie kaarten uit 1645 en 1912 met de kaalgeslagen gedeelten en heel precies ‘de plaats van opname der bij het rapport gevoegde photo’s’.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog sneuvelden veel bomen (70 %) in het Haagse Bos door de aanleg van de anti-tankgracht en afvuurplaatsen van de V2-raketten. Ook werd veel hout door de Hagenaars gekapt. Een massale herplant volgde na 1945.
Twee grote wegdoorsnijdingen brachten nieuwe aanslagen: de Laan van Nieuw Oost Indië in 1920 en de Utrechtse Baan in 1976. Ook de Benoorden- en Bezuidenhoutseweg werden breder: het Haagse Bos werd door die vier autowegen ingesloten. Toch heeft Staatsbosbeheer veel behouden en vooral onderhouden. Het huidige Haagse Bos is een prachtig gevarieerd loofbos.

Gerelateerde artikelen:

  1. De eikenlanen van landgoed Oosterbeek (Den Haag)
  2. De vorming van een Haags Bosje
  3. De Haagse paraboolduinwandeling
About the Author
Aletta de Ruiter is eigenaar van De Groene Vraagbaak (communicatie-adviesbureau voor de stedelijke groene ruimte). Daarnaast vervult ze de taak van redacteur en eindredacteur voor het kwartaalblad Haagwinde van de Haagse Natuurbeschermingsvereniging AVN (www.avn.nl) En nog enkele bestuurstaken bij verschillende natuurverenigingen in Den Haag e.o.

Social Share

    Leave a Reply Reactie annuleren

    *
    *

    Digitale documentatie duinen Voorne

    Overzichtskaart hotspots: wandelingen met bijzondere planten

    hotspots duinen wandeling Bezoek hotspots bloeiende duinen

    Boeken

    Duinen en mensen Voorne

    Aan rijkdom is op Voorne geen gebrek.
    42,50

    Bestel

    Bloeiende duinen

    'Een ‘must-have’ voor planten- en duinliefhebbers.’ (Bionieuws)
    van 29,50 naar 19,50

    Bestel

    Het vroon ontrafeld

    40 jaar waterwinning en natuurherstel in de Middel-en Oostduinen op Goeree

    Bestel

    Duinen en mensen Noordkop & Zwanenwater

    De slankste kuststrook van ons land. Waar duin en dijk vervloeien. Slechts 17,50.

    Bestel

    Duinen en mensen Texel

    De Texelse duinen en kwelders zijn van een betoverende schoonheid. Slechts 9,50

    Bestel

    Niet zonder elkaar

    Beste natuurboek van 2015 en zeer actueel
    nu 9,50 ook als pdf

    Bestel

    Het achterboek: online achtergronden bij Bloeiende duinen

    Aanmelden nieuwsbrief



    Doorzoek alle artikelen

    • Voorne; persbericht nr. 7: Kustlandschap in één hand naar grote en kleine brokken: natuurgebied, bebouwing of landg… https://t.co/esyyLyFaE2 14 hours ago
    • Duinen en mensen Voorne; persbericht nr. 6: de Heveringen als oudste duinkern https://t.co/55PV2rSVW3 https://t.co/TMkMrqYtaC yesterday
    • Duinen en mensen Voorne; persbericht nr. 5: Waarom liggen er dijken aan de binnenduinrand tot in het duin?… https://t.co/My2h4jamE4 2 days ago
    • Duinen en mensen Voorne; persbericht nr. 4: rijke collectie dubbelbeelden toont veranderingen duinlandschap Voorne… https://t.co/ORcvQ1d5D5 3 days ago
    • Duinen en mensen Voorne; persbericht nr.3: het oeroude Berkenrijs bestaat nog steeds. https://t.co/P4HnewD7di https://t.co/rNOhlwn3ie 4 days ago
    • Duinen en mensen Voorne; persbericht nr. 2: nieuw onderzoek onthult unieke geologie van de kust van Voorne… https://t.co/kdcBkkrAL2 5 days ago
    • Voorne behoort met 135 soorten broedvogels tot de vogelrijkste gebieden van Nederland, veel rijker dan de vasteland… https://t.co/yKa3KEpqO2 6 days ago
    • https://t.co/GM1sBmaJ1J 22 days ago
    • Duinen en Mensen Voorne De boekpresentatie is op 8 april vanaf 14.30 uur in Cultureel Centrum De Man, Burgemeester… https://t.co/sxtGd4x3m8 22 days ago
    • De hoogste tijd om een nieuwe kustlijn te bouwen https://t.co/SMbSKy4Jx0 via @nrc De droom van baggeraars of definitieve breuk met natuur? over a year ago
    • Veelzijdig, veelkleurig en onrustig https://t.co/4H0zxs6X6c https://t.co/z8LOuHxS6x over a year ago
    • Veelzijdig, veelkleurig en onrustig https://t.co/4H0zxs6X6c https://t.co/MKj2wPyoUe over a year ago
    • Hotspot Kennemerstrand: 10 soorten in beeld (concept) https://t.co/vjq1KnLt93 over a year ago
    • Hotspot Kennemerstrand: 10 soorten in beeld (concept) https://t.co/vjq1KntRKt over a year ago
    • Kwade Hoek, Goeree: 15 soorten in beeld https://t.co/oBnhgJzfpA https://t.co/NHMol9ZqCv over a year ago
    • Kwade Hoek, Goeree: 15 soorten in beeld https://t.co/oBnhgJzfpA https://t.co/GJfzDwligz over a year ago
    • Hotspot Hoek van Holland: nieuwe vallei en groene strand https://t.co/665qaA6IE7 https://t.co/7i5BcbHm7I over a year ago
    • Het verborgen duin https://t.co/N1tYABTHO7 https://t.co/ixXaeJCBIS over a year ago
    • Hotspot Meijendel: 10 soorten in beeld https://t.co/6rgAidjCQu https://t.co/OIhH95kvbP over a year ago
    • Hotspot Meijendel: 10 soorten in beeld https://t.co/6rgAidjCQu https://t.co/G8iQPhjqv3 over a year ago

    Auteurs

    Auteurs die een verhaal + beeld over een duinthema of over een gebied breed willen verspreiden kunnen contact met de redactie opnemen. Het kan gaan om nieuwe verhalen, maar ook om bestaande artikelen in de vorm van een pdf. De redactie zoekt ook correspondenten: contactpersonen in een bedrijf / instelling of vereniging. Een correspondent kan de redactie van duinenenmensen.nl in contact brengen met een of meer auteurs, of bestaande artikelen aanleveren. Informatie voor auteurs Auteurs van boeken Duinen en mensen en hun bijdrages op deze site

    Duinen en mensen boeken

    Duinen en mensen is een serie boeken over de Nederlandse kust. Cultuur en natuur van het kustlandschap worden gelijkwaardig en veelzijdig beschreven. Met honderden nieuwe kaarten en de laatste stand van wetenschap. Kennemerland (2009), Noordkop en Zwanenwater (2011) en Texel (2013). Bestel
    Deze site is een initiatief van Uitgeverij Natuurmedia, en tot stand gekomen met steun van het Prins Bernhard Cultuurfonds


    KVK nr.: 37075141 - BTW nr.: NL074839743B01 - Adres: Nieuwendijk 2, 3252 LK Goedereede - Tel: 06 51 79 29 79
    Redactie: Rolf Roos, Nico van der Wel,
    Machiel van Wijngaarden, Danny Zuurbier


    Wilt u deze site steunen? Klik hier.

    Ontwerp en ontwikkeling: toomanywords.nl