(Door: Rolf Roos)

Op de dag dat zijn overlijdensbericht werd bezorgd, ontving ik ook een laatste brief van hem. Deze bevatte een aantal artikelen over Voorne van o.a. J. Hofker uit 1935 over de periodiciteit van duinvorming op het eiland Voorne. Regels over de Brand(d)ijk in dit artikel waren nog onderstreept en van een vraagteken voorzien.

Nol Freijsen was tot het laatst betrokken en wilde zaken zo goed mogelijk overdragen. In zijn begeleidende brief staat behalve een ‘laatste groet’ de zin: ‘Misschien bruikbaar bij de voorbereiding van het Voorne boek’. Een man die de regie over zijn eigen leven wilde hebben en je nog het beste toewenste.

Ik heb Nol pas in zijn laatste levensjaar leren kennen. Hij was oud-onderzoeker (vanaf  1964) van het in 1995 opgeheven onderzoeksinstituut Weevers’ duin. Zelf promoveerde hij in 1967 op het duizendguldenkruid dat ook zijn rouwkaart siert, schreef vele wetenschappelijke artikelen en was ook wetenschapshistoricus. Hij heeft zich na zijn pensioen ontwikkeld tot een gedegen historisch geograaf die de complete dijkgeschiedenis van Voorne-Putten in 2017 helder samenvatte in een bescheiden boekje: ‘Van Pietersdijk tot Wolvenpolder’. 

Omdat ik onder de indruk was van dit boek zocht ik contact met hem. We zouden dit voorjaar samen gaan fietsen langs al die oude dijkjes van de binnenduinrand, zodat ik al werkende meer begrip zou krijgen voor zowel het ingenieuze werk van de vroegste waterschapjes als de rol van de duinen waaraan deze dijkjes (‘dijkjes’ was geen goed woord volgens Nol, het waren echt ‘dijken’) soms waren aangehecht.  Fietsen bleek hem inmiddels te zwaar door een opkomende verlamming van zijn benen en zo zijn we twee keer per auto langs de high-lights van de binnenduinrand gereden. Een inhoudelijke neerslag staat online in de gezamenlijk beschreven fietsroute: van Quackgors tot Stenen Baak, langs middeleeuwse dijken aan de binnenduinrand.

Ik toon twee foto’s van Nol onderweg.

De eerste is Nol bij het bordje ‘Schenkeldijk’, gelegen tussen Quackjeswater en Hellevoetsluis.  Hij heeft me net uitgelegd dat de dijk waarop we staan niet de Schenkeldijk is maar de Duindijk (de zuidzijde van de oude polder de Quack) en dat deze Duindijk net op de achtergrond naar links overgaat in de echte Schenkeldijk: een korte zgn. schakel = schenkel tussen Duindijk en de Zuiddijk. Dit korte dijkfragment werd aangelegd om de Sint Cornelispolder in tweeën te delen om zo het westelijke gedeelte ervan (wat sindsdien Polder De Quack is gaan heten) te redden. Het oostelijke gedeelte werd polder Weergors en moet worden opgegeven. Toen de zeedijk bewesten Hellevoetsluis het begaf ontstond een nieuwe gors, een kwelder: het huidige Quackgorsgebied. Vroeger een verlies aan land, nu te zien als natuurontwikkeling. Zoals zo vaak in de geschiedenis komen bordjes regelmatig verkeerd te hangen en Nol was een man die dat graag nog gecorrigeerd zou zien voor de Schenkeldijk.

Op een tweede foto kijkt Nol uit over het landschap tussen Noorddijk en Pietersdijk, een van de gaafste hoekjes bewaard landschap in de overgang tussen duin en polder. Op de panoramafoto het fietspad en autoweg langs de Noorddijk ter hoogte van de samenkomst met de Heerzijnweg die vroeger rechtdoorliep langs de meidoornhaag rechts van het midden. De Pietersdijk is herkenbaar als laagste bomenrij op de horizon, waar rond de oorlog dennen geplant zijn aan de rand van het landgoed Strypemonde.

We gedenken Nol, overleden 24 augustus 2021

Enkele publicaties (deels als pdf of online beschikbaar)

Nol Freijsen, 1999. Weever’s Duin als Oecologisch Instituut. Uitg. Nederlands Instituut voor Oecologisch Onderzoek. (Een geschiedenis van Weever’s duin met daarin een bibliografie van publicaties, inclusief het biologische werk van Nol).

(Historische geografie)

Freijsen, Nol. 2010 De oude kreek Strype op Voorne: van getijdenkreek naar watering en terug. Historisch geografisch tijdschrift. Jaargang 28 nr. 2, p68-77.

Freijsen, Nol en Houwen, Aart van der, 2014 Een nieuwe kijk op het ontstaan van Brielle 24-2: 8-21

Freijsen, Nol en Houwen, Aart van der, 2016 De vuurbakens van de Brielse Maasmond van 1280 tot 1630 26-2 (9-25)

Freijsen, Nol 2017 Van Pietersdijk tot Wolvenpolder. Ontstaan van het polderlandschap op de eilanden Voorne en Putten. Historische Vereniging De Brielse Maasmond.

Freijsen, Nol. 2018 Vuurtorenlichten in het Voornse Duin en op de Sint-Catharijnekerk in Brielle, in de periode 1758-1891 28-1 (2018) 39-49

Online: drie voorstudies voor het boek Duinen en mensen Voorne

(2021)

Oude veldnamen in de Voorne duinen (1): Olaertsduin, Windgat en Opdam

Oude veldnamen in de Voornse duinen (2): Brandijk of Branddijk

Oude veldnamen in de Voornse duinen (3): Grote Creeck of Achter-Strype