over de site | contact | info auteurs | toegang auteurs
  • Home
  • Nieuws
  • Thema’s
    • Ontstaan van de kust
      • Duinen als zeewering
      • Klimaat en duinen
    • Archeologie
    • Zeedorpen
    • Jacht
    • Duinlandbouw
    • Cartografie
    • Veldnamen
    • Militaire kustverdediging
    • Waterwinning
    • Natuur en landschap
      • Flora en vegetatie
      • Fauna
      • Bos
      • Natuurbeheer
    • Strand
    • Recreatie
    • Beeldende kunst
  • Gebieden
    • Zeeland
    • Zuid-Hollandse eilanden
    • Zuid-Hollandse vasteland
    • Zuid-Kennemerland
      • Amsterdamse Waterleidingduinen
      • Nationaal Park Zuid-Kennemerland
      • Kennemerstrand
    • Noord-Kennemerland
      • Wijk aan Zee
      • Noordhollands Duinreservaat
      • Bergen
      • Schoorlse Duinen
    • Noordkop
      • Camperduin-Petten
      • Zwanenwater
      • Zijpe- en Hazepolder
      • Callantsoog
      • Noordduinen
      • Den Helder
    • Texel
      • Zuidpunt van Texel
      • Duinen bij Den Hoorn
      • Duinen bij De Koog
      • Ten noorden van De Koog
    • Vlieland
    • Terschelling
    • Ameland
    • Schiermonnikoog
    • Rottumerplaat / Rottumeroog
  • Landschapselementen
    • Eendenkooien
    • Landgoederen
    • Wegen en paden
    • Kanalen
    • Stuifdijken
    • Agrarisch
    • Militair
    • Heemtuinen
    • Recreatief
  • Portretten
  • Onderzoek
  • Hotspots
  • Natuurmedia
rss

Artikel

07
MRT
2017

Duinbeeld. Andreas Schelfhout: Bij de ruïne van Brederode (1844)

Boudewijn Bakker & Rolf Roos
Beeldende kunst
Tags : duinbeeld, media, schilderij
Posted By : Boudewijn Bakker
Comments : 0

Andreas Schelfhout (1787-1870)
Bij de ruïne van Brederode te Santpoort
1844
Olieverf op paneel
32,5 x 41,5 cm
opschrift: l.o.: A. Schelfhout f.
Amsterdam, Rijksmuseum, inv.nr. SK-C-219

Kunsthistorie

Naast zijn vele panorama’s (zie bijv. de Stranding van schip bij Scheveningen) heeft Schelfhout ook een aantal gezichten geschilderd waarin één bepaald schilderachtig en bouwvallig bouwwerk het hoofdonderwerp vormt. Die ruïne doet vaak denken aan een bestaand bouwwerk (bijvoorbeeld het Huis te Merwe bij Dordrecht of de oude vuurbaak bij Scheveningen), maar dan steeds weer wat anders bewerkt. Dit schilderij is daarvan een goed voorbeeld. De ruïne van Brederode behoort vanouds tot de merktekens in het landschap rondom Haarlem. Ze is talloze malen getekend en geschilderd, al sinds Jacob van Ruisdael en Meindert Hobbema. Geen wonder dat Schelfhout, met zijn grote bewondering voor Ruisdael, ook dit onderwerp koos. Er bestaan een paar verschillende toepassingen, onder andere een onlangs in de kunsthandel opgedoken schilderij dat een veel breder gezicht in de vallei toont, zonder de toren maar met een standerdmolen.

Andreas Schelfhout, Duinlandschap met de ruïne van Brederode (1839). Particulier bezit

Dit schilderij geeft een wel erg vrije interpretatie van het historische landschap. De vervallen vesting zelf is tamelijk betrouwbaar weergegeven, maar de wat verhoogde ligging in de laaggelegen vallei, de waterpartijen op de voorgrond en verder weg, en ook het doorlopen van de duinen tegen de horizon zijn vrijheden ten behoeve van de compositie. Het hoger plaatsen van een burchtruïne dan ze in feite stond is een stilistische ingreep die Roelant Roghman al twee eeuwen eerder toepaste, in de tekening met Out Haerlem. Hieronder de realiteit van maart 2017, vanuit het maaiveld, de omringende (in de 19e eeuw herstelde) gracht is niet zichtbaar. Ook historisch is er geen grond voor hoge ligging, want de burcht is oorspronkelijk in de laagte van Meer en Berg aangelegd, weliswaar op een zandkop, maar deels omringd door veen (zoals bleek bij boringen in de huidige parkeerplaats ten zuiden van de ruïne, door archeoloog van Velsen, Wim Bosman, mondeling mededeling).

Locatie

De ruïne van Brederode is gelegen ten westen van Santpoort, op de rand van de oude duinen en lager land. In de Middeleeuwen was het sterke slot Brederode van groot strategisch belang. In 1573 werd het door de Spanjaarden totaal verwoest. Na de dood van de laatste heer van Brederode in 1679 verviel het uitgestrekte grondbezit en ook de ruïne aan de Staten van Holland en later aan de Staat der Nederlanden. Tegenwoordig is het een rijksmonument.
Achter lage duintjes, geboomte en resten van een (onzichtbare) slotgracht staat hier het restant van de eens zo trotse burcht. De twee voornaamste bouwlichamen staan hier blijkbaar achter elkaar. We kijken naar het noordoosten. In de verte links voor ons rijst de kerktoren van de Romaanse kerk van Velsen op, waar de heren van Brederode begraven zijn. In werkelijkheid lag deze veel verder weg dan hier getoond en is ook veel ranker.

Tijd en seizoen

Gezien het hoge zonlicht en de volle begroeiing en vele bloemen is het volop zomer, ergens midden op de dag. Het licht lijkt echter van links te komen, dus uit het westen, wat in feite niet goed mogelijk is. Schelfhout heeft hier, zoals wel vaker, gemanipuleerd met de lichtval.

Natuur en landschap

Goed herkenbaar aan de kleurpatronen is een kleine grauwe abeel.

Treffend in dit beeld zijn de vele fraaie geschilderde bomen waarvan de 2 centraal in het beeld  mogelijk (jonge) eiken zijn. Alle bloemen zijn met een enkel lik verf kort aangezet en meer fantasie dan werkelijkheid. Zulke rode rozen bloeien niet in het duin, maar een enkele klaproos in een belopen open rand is natuurlijk goed mogelijk.

Klaprozen?

 

 

 

 

 

 

Fraai detail vormen de grassen (mogelijk duinriet) en andere muurplanten op de toen al eeuwenoude ruïne. Tegenwoordig is het de enige groeiplek van de wilde vorm van muurbloem in het westen van ons land. Helaas ontbreekt bij Schelfhout dit toefje geel op de oude toren, ander hadden we hier de oudste waarneming van deze soort 

Aanzicht vanuit oosten met op voorgrond poortgebouw, omringd door eigen gracht. Dit huidige poortgebouw is rijk aan muurbloemen.

 

Gerelateerde artikelen:

  1. Duinbeeld. Frederik Hendrik Kaemmerer: Wandelende dames bij Scheveningen (ca 1873)
  2. Duinbeeld. Thé Lau: Duinlandschap met gezicht op Groet (1929)
  3. Duinbeeld. Edgar Fernhout: Gezicht op Alkmaar (1956)
About the Author

Social Share

    Leave a Reply Reactie annuleren

    *
    *

    Digitale documentatie duinen Voorne

    Overzichtskaart hotspots: wandelingen met bijzondere planten

    hotspots duinen wandeling Bezoek hotspots bloeiende duinen

    Boeken

    Duinen en mensen Voorne

    Aan rijkdom is op Voorne geen gebrek.
    42,50

    Bestel

    Bloeiende duinen

    'Een ‘must-have’ voor planten- en duinliefhebbers.’ (Bionieuws)
    van 29,50 naar 19,50

    Bestel

    Het vroon ontrafeld

    40 jaar waterwinning en natuurherstel in de Middel-en Oostduinen op Goeree

    Bestel

    Duinen en mensen Noordkop & Zwanenwater

    De slankste kuststrook van ons land. Waar duin en dijk vervloeien. Slechts 17,50.

    Bestel

    Duinen en mensen Texel

    De Texelse duinen en kwelders zijn van een betoverende schoonheid. Slechts 9,50

    Bestel

    Niet zonder elkaar

    Beste natuurboek van 2015 en zeer actueel
    nu 9,50 ook als pdf

    Bestel

    Het achterboek: online achtergronden bij Bloeiende duinen

    Aanmelden nieuwsbrief



    Doorzoek alle artikelen

    • De hoogste tijd om een nieuwe kustlijn te bouwen https://t.co/SMbSKy4Jx0 via @nrc De droom van baggeraars of definitieve breuk met natuur? over a year ago
    • Veelzijdig, veelkleurig en onrustig https://t.co/4H0zxs6X6c https://t.co/z8LOuHxS6x over a year ago
    • Veelzijdig, veelkleurig en onrustig https://t.co/4H0zxs6X6c https://t.co/MKj2wPyoUe over a year ago
    • Hotspot Kennemerstrand: 10 soorten in beeld (concept) https://t.co/vjq1KnLt93 over a year ago
    • Hotspot Kennemerstrand: 10 soorten in beeld (concept) https://t.co/vjq1KntRKt over a year ago
    • Kwade Hoek, Goeree: 15 soorten in beeld https://t.co/oBnhgJzfpA https://t.co/NHMol9ZqCv over a year ago
    • Kwade Hoek, Goeree: 15 soorten in beeld https://t.co/oBnhgJzfpA https://t.co/GJfzDwligz over a year ago
    • Hotspot Hoek van Holland: nieuwe vallei en groene strand https://t.co/665qaA6IE7 https://t.co/7i5BcbHm7I over a year ago
    • Het verborgen duin https://t.co/N1tYABTHO7 https://t.co/ixXaeJCBIS over a year ago
    • Hotspot Meijendel: 10 soorten in beeld https://t.co/6rgAidjCQu https://t.co/OIhH95kvbP over a year ago
    • Hotspot Meijendel: 10 soorten in beeld https://t.co/6rgAidjCQu https://t.co/G8iQPhjqv3 over a year ago
    • Veldonderzoek naar effecten opspuiten zand https://t.co/bLkwZkPmuI over a year ago
    • Hotspot Vuurbaakduin: 10 soorten in beeld https://t.co/itaSWqGOtM over a year ago
    • Nieuwe Hondsbossche duinen…hoe gaat het met de natuur? https://t.co/nljpWc1rWl https://t.co/5nEG3Jxlgo over a year ago
    • Nieuwe Hondsbossche duinen…hoe gaat het met de natuur? https://t.co/nljpWc1rWl https://t.co/GabP5KkEMJ over a year ago
    • Hotspot Nieuwe Hondsbossche duinen en de oude dijk, 10 soorten in beeld https://t.co/iwibrYD3BW https://t.co/uxlVMSBgMf over a year ago
    • Hotspot Nieuwe Hondsbossche duinen en de oude dijk, 10 soorten in beeld https://t.co/iwibrYD3BW https://t.co/tvLtuZtPWD over a year ago
    • Hotspot Vlaggenduin: 10 soorten in beeld https://t.co/jcIxEiKjjI https://t.co/9PatwTug0r over a year ago
    • Hotspot Vlaggenduin: 10 soorten in beeld https://t.co/jcIxEiKjjI https://t.co/ziBpNBr6Ti over a year ago
    • Hotspot Coepelduynen: 10 soorten in beeld https://t.co/COzYeEpx67 https://t.co/qgCJUMKjwZ over a year ago

    Auteurs

    Auteurs die een verhaal + beeld over een duinthema of over een gebied breed willen verspreiden kunnen contact met de redactie opnemen. Het kan gaan om nieuwe verhalen, maar ook om bestaande artikelen in de vorm van een pdf. De redactie zoekt ook correspondenten: contactpersonen in een bedrijf / instelling of vereniging. Een correspondent kan de redactie van duinenenmensen.nl in contact brengen met een of meer auteurs, of bestaande artikelen aanleveren. Informatie voor auteurs Auteurs van boeken Duinen en mensen en hun bijdrages op deze site

    Duinen en mensen boeken

    Duinen en mensen is een serie boeken over de Nederlandse kust. Cultuur en natuur van het kustlandschap worden gelijkwaardig en veelzijdig beschreven. Met honderden nieuwe kaarten en de laatste stand van wetenschap. Kennemerland (2009), Noordkop en Zwanenwater (2011) en Texel (2013). Bestel
    Deze site is een initiatief van Uitgeverij Natuurmedia, en tot stand gekomen met steun van het Prins Bernhard Cultuurfonds


    KVK nr.: 37075141 - BTW nr.: NL074839743B01 - Adres: Nieuwendijk 2, 3252 LK Goedereede - Tel: 06 51 79 29 79
    Redactie: Rolf Roos, Nico van der Wel,
    Machiel van Wijngaarden, Danny Zuurbier


    Wilt u deze site steunen? Klik hier.

    Ontwerp en ontwikkeling: toomanywords.nl